روایت تاریخی

شفاعت فطرس در ولادت حضرت: ابن بابويه و ابن قولويه به سندهاى معتبر بسيار ازامام صادقعلیه‌السلام نقل كرده‏ اند: چون امام حسين علیه‌السلام متولّد شد، خداوند به جبرئيل فرمان داد كه با هزار ملك نازل شود براى تهنيت گويی به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم چون جبرئيل نازل شد به ملكى برخورد کرد در جزيره‏ اى از جزيره‏ هاى دريا كه او را فطرس می‌گفتند و از حاملان عرش الهى بود، خداوند عالميان او را امرى كرد و آن را دير انجام داد، پس خدا او را غضب كرده بالش را شكست و او را در آن جزيره انداخت، هفتصد سال در آن جزيره عبادت حق تعالى كرد تا روزى كه امام حسين علیه‌السلام متولّد شد.( به روايتى ديگر: حق تعالى او را مخيّر گردانيد ميان عذاب دنيا و آخرت، او عذاب

در تعیین سال ولادت سیدالشهدا علیه‌السلام نیز همچون ائمه دیگر اختلاف نظر وجود دارد عده ای از مورخین سال ولادت را سوم هجرت و عده ای سال چهارم هجرت اعلام کرده‌اند. در تعیین روز ولادت نیز سه روایت مختلف وجود دارد؛ الف) اولین و مشهورترین روایت آن است که  ولادت آن حضرت در سوم ماه شعبان سال چهارم یا پنجم هجرت و در شهر مدينه بوده است، (شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۶۱، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۲۶، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص۴۲۰، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۳، ابوریحان بیرونی آثارالباقیه ص ۵۳۱، سیدبن طاوس، اقبال الاعمال ج ۲ ص ۶۸۹، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۴۷۵، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۶۵۹) . همچنین در توقيع حضرت صاحب الامر (عج) كه به قاسم بن علاء همدانى نوشته است آمده است كه ولادت آن حضرت در روز پنجشنبه سيّم ماه شعبان بوده « مصباح المتهجّد،ص ۷۵۸». ب) در روایت دومی ولادت آن حضرت در پنجم ماه شعبان ذکر شده است. ( شیخ مفید، الارشاد ج۱ ص ۲۷، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص۴۲۰، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۵۲، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۴ ص ۷۶، محدث اربلی، کشف الغمه ج ۲ ص ۳، سیدبن طاوس، الهوف ص ۱۳،یوسف شامی، الدر النظیم ص ۵۲۵، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۳ ص ۲۶۰، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۴۷۵، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۶۵۹) ج) شیخ مفید، شيخ طوسى سید بن طاوس و دیگر مورخین در گزارش سومی نوشته‌اند كه: ولادت آن حضرت در آخر ماه ربيع الاوّل در سال سوم هجرت‏ بوده است ( شیخ مفید، المقنعه ص ۴۶۷، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص۴۲۰، شیخ طوسی، التهذیب ج۶ ص ۴۱، سیدبن طاوس، الهوف ص ۱۳، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۴ ص ۲۰۰، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۴۷۵، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۶۵۹ و فیض العلام  ص ۲۸۸ )

وفات ( شهادت ) حضرت زینب سلام الله علیها:  در مورد زمان رحلت جانسوز این بانوی بزرگوار در منابع متقدم و دسته اول تاریخی چیزی نیامده است و برای اولین بار در قرن چهاردهم در بعضی از کتب همچون کتاب معالی السبطین ( ج ۲ صفحه ۲۲۵ ) مرحوم مهدی حائری مازندرانی ( متوفای سال ۱۳۸۵ قمری ) سالروز رحلت جانسوز حضرت در ۱۵ ماه رجب سال ۶۴ هجری ذکر شده است و دیگر کتب امروزی نیز گزارش ایشان را بازنشر داده اند؛ در کتاب معالی السبطین نیز این موضوع به یک کتاب هم عصر خود بنام خیرات الحسان ( سال ۱۳۰۷ قمری و به قلم اعتماد السلطنه ) استناد داده شده است. اما در مورد ولادت ایشان دو قول مشهور آن هم باز در کتب قرن ۱۴ به بعد ذکر شده است: ۱. پنجم جمادی الاولی سال پنجم هجری.[ زینب بنت الامام امیرالمؤمنین، ص ۱۰] ۲. و برخی نیز سال ۶ هـجری را سال ولادت ایشان می‌دانند.[ زینب بانوی قهرمان كربلا، ص ۱۶] مدت زندگی ایشان با مادرش حضرت زهرا سلام الله علیها حدود پنج یا شش سال بوده است..[ بحار الانوار ج ۴۳، ص ۲۱۵ ] حضرت زینب سلام الله علیها دارای القاب و كنیه های زیادی است. « یكی از القاب آن حضرت كه در روایات آمده، «عقیله» یا «عقیلة بنی هاشم» است كه به معنای زن ارجمند و گرامی در فامیل خود، می‌باشد.»[ زندگانی حضرت زهرا و دختران آن ص ۲۷۰] از دیگر القاب آن حضرت می‌توان «صدیقه صغری» «عارفه» «عالمه» «فاضله» «كامله» و

در ولادت امیرالمومنین سه گزارش وجود دارد الف ) به گزارش اکثر مورخین با اسناد معتبر ولادت آن حضرت در روز جمعه سيزدهم ماه رجب، سى سال پس از عام الفيل، در ميان كعبه بوده است، ( شیخ مفید، الارشاد ج ۱ ص ۵، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۱۹، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص۳۰۶، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۷۶، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۳ ص ۳۰۷، شیخ طوسی، التهذیب ج۶ ص ۱۹، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۳ ص ۳۰۷، محدث اربلی، کشف الغمه ج۱ ص ۵۹، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۲۸۹، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۳۴۷ و فیض العلام ص ۳۸۳) در آن وقت عمر شريف پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بيست و هشت سال بوده است، یعنی به قولى دوازده سال، و به قولى ده سال پيش از بعثت آن حضرت بود « الفصول المهمة،ص ۲۹». ب ) شيخ طوسى در مصباح به نقل از حضرت صادق علیه‌السلام روايت كرده است كه ولادت آن حضرت در روز يكشنبه هفتم ماه مبارك شعبان واقع شد « مصباح المتهجد ج ۲ ص ۸۵۲ ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۲۸۹»، ج ) شیخ مفید در گزارش دومی سالروز ولادت آن حضرت را در ۲۲ ماه رجب ذکر کرده است. شیخ مفید، مسارالشیعه ص ۵۹  البته علامه مجلسی هم در دو کتاب بحارالانوار و جلاء العیون خویش بدون ذکر سند می نویسد به روایتی هم ولادت آن حضرت در ۲۳ شعبان بوده است علامه مجلسی بحارالانوار ج ۳۵ ص ۷ و جلاءالعیون ص ۲۸۹، اما به هر حال قول ۱۳ رجب مشهورتر است. و اگر به هر چهار روز احترام نماییم بهتر است،

تمام مورخین سال شهادت موسی بن جعفر علیه‌السلام را سال ۱۸۳ هجری ذکر کرده اند و تنها ابوعبدالله عاملی ( مشهور به شهید اول یا شیخ شهید از علمای قرن هشتم هجری ) علاوه بر ذکر سال ۱۸۳ می‌نویسد به روایتی هم در ماه رجب سال ۱۸۱ به شهادت رسیده است. شهید اول، الدروس ص ۱۵۵، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۸ ص ۲۰۷ در خصوص ماه شهادت نیز مورخین همگی شهادت حضرت را در ماه رجب می‌دانند لیکن در روز آن اختلاف است و چهار روز مختلف را ذکر کرده‌اند. الف) شیخ صدوق و به طبع آن برخی از علما و مورخین شهادت ایشان را در روز جمعه پنجم رجب سال ۱۸۳ هجری ذکر کرده‌اند. ( شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا ج۱ ص ۹۲، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۲ص ۶، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج ۱ص ۲۲۱، شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۲۴، شهید اول، الدروس ص ۱۵۵، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۸ ص ۶ ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۹۶، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۵۲۶) ب) مرحوم کلینی، شیخ مفید، محدث اربلی و یوسف شامی نیز شهادت موسی بن جعفر علیه‌السلام را در زندان سندی بن شاهک و در ششم رجب تعیین و اعلام نموده‌اند. ( مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۷۶؛ شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۲۱۵، ‏محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۲۱۹، یوسف شامی، الدر النظیم ص ۶۷۱، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۸ ص ۲۰۶، شیخ عباس قمی فیض العلام ص ۳۷۸)

ابوعبدالله الحافظ از عروة از همسر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نقل می‌كند كه می‌گفت نخستين علامت وحى كه بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ظاهر شد اين بود كه در خواب فرشتگان نكیوكار در سپيده‏ دم بر او ظاهر می‌شدند، پس از اين تا مدتى عزلت و گوشه‏ نشينى را دوست می‌ داشت و به غار حرا می‌رفت و چند شبانه روز در خلوت و ستايش و پرستش می‌گذراند زاد و توشۀ اندكى با خود بر می‌داشت و هر گاه نزد خديجه می‌آمد دوباره زاد و توشه‏ اى بر می‌گرفت، تا اينكه نا گاه حق بر او ظاهر شد، و آن چنان بود كه فرشته پيش او آمد و گفت بخوان، پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌گويد: گفتم نمی‌توانم بخوانم، او مرا گرفت و در آغوش فشرد من به تلاش افتادم؛ رهايم كرد و بار دوم گفت بخوان

تمام مورخین سال ولادت حضرت جواد علیه‌السلام را ۱۹۵هجری و در شهر مدینه اعلام کرده‌اند لیکن در روز و ماه آن چهار گزارش متفاوت داده‌اند که سه مورد در ماه رمضان و یک مورد در ماه رجب است که در زیر به آن می‌پردازیم. الف ) شیخ مفید و طبری شیعه و به طبع آن برخی دیگر از مورخین ولادت حضرت را در نیمه ماه رمضان سال ۱۹۵ ذکر کرده‌اند. ( شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۲۴، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۲۴۳، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، طبری شیعه، دلائل الامامه ص ۳۸۳، طبرسی اعلام الوری ص ۲۹۸، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۵۹، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۷۵۳ و فیض العلام  ص۵۹) ب ) مرحوم طبرسی در قولی منفرد می‌نویسد به روایتی ولادت امام نهم در ۱۷ رمضان بوده است. ( طبرسی اعلام الوری ص ۴۵۹، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۳)  ج ) برخی از مورخین نیز ولادت حضرت جواد علیه‌السلام را در شب جمعه ۱۹ رمضان سال صدو نود و پنج اعلام کرده اند و شیخ عباس قمی در منتهی الأمال می‌نویسد اشهر بین علما و مشایخ همین تاریخ است. ( فتال نیشابوری، روضة الواعظین ص ۲۴۳، مسعودی، اثبات الوصیه ص ۲۱۶، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۴۳، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۷۴۴، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۵۹، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۷۵۳) در ضمن مرحوم کلینی در الکافی ج۱ ص ۴۹۲ شیخ مفید در الارشاد، ج۲ ص ۲۷۳ و شیخ طوسی در التهذیب ج ۶ ص ۹۰ بدون تعیین روز فقط اشاره به ولادت حضرت در ماه رمضان کرده‌اند.

مورخین سال شهادت امام هادی علیه‌السلام را به اتّفاق سال ۲۵۴ هجری نوشته اما در روز و ماه شهادت اختلاف نظر است و سه گزارش برای ماه جمادی آخر و یگ گزارش برای ماه رجب ذکر کرده‌اند که در زیر به آن می‌پردازیم. الف) محدث اربلی شهادت امام علی النقی علیه‌السلام را به روايت ابن خشّاب در ۲۵ جمادی الآخر ذکر کرده است. محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۵۹، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۱۵ ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۷،  ب ) مسعودی و مرحوم کلینی نیز شهادت حضرت هادی علیه‌السلام را در روز دوشنبه ۲۶ جمادی الآخر سال ۲۵۴ هجری در شهر سامرا ذکر کرده است. ( مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۹۷، مسعودی، مروج الذهب ج  ۴ ص ۸۴، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲۰۷، شیخ عباس قمی فیض العلام  ص ۳۵۴) ج ) به گزارش ابن شهر آشوب شهادت آن حضرت در روز دوشنبه ۲۷ جمادی الاخر بوده است. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۴ ص ۴۰۱، علامه مجلسی، مراة العقول ج ۶ ص ۱۱۰، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۷، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۸۹

بنا بر گزارش تمام مورخین ولادت با سعادت امام باقر علیه‌السلام در سال ۵۷ هجری بوده است لیکن در روز آن اختلاف نظر وجود داشته و دو گزارش ماه صفر و ماه رجب را ذکر کرده‌اند. الف ) فتال نیشابوری و محدث اربلی ولادت را در روز سه شنبه یا جمعه سوم صفر سال ۵۷ هجری عنوان کرده‌اند. ( علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۴۹۸، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج ۱ ص ۲۰۷، محدث اربلی، کشف الغمه ج ۲ص ۱۱۷، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب۴: ۲۱۰، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۰، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۶ ص ۲۱۶، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۴۹، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۲۶۱) ب ) اما شیخ مفید، شیخ طوسی و طبری ولادت باقر العلوم علیه‌السلام را در اول رجب سال ۵۷ هجری می دانند و قول مشهور نیز همین است. البته بعضی از مورخین همچون طبرسی ابن شهرآشوب علامه مجلسی نیز هر دو روایت را ذکر کرده‌اند. ( شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۵۶، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص ۸۰۱ ، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۴۹۸، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۲، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب۴: ۲۱۰، طبری شیعه، دلائل الامامة ص ۲۱۵، یوسف شامی، الدر النظیم ص ۶۰۳، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۶ ص۲۱۲، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۴۹، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۲۶۱)  بعضی از مورخین همچون مرحوم کلینی و مسعودی نیز بدون تعیین روز نوشته‌اند ولادت آن امام همام در سال ۵۷ هجری و در شهر مدینه بوده است. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۶۹؛ شیخ مفید، الارشاد ج ۲ ص ۱۵۸، مسعودی، اثبات الوصیه ص ۱۷۷،

تاریخ وفات حضرت خدیجه: در خصوص تاریخ رحلت حضرت خدیجه سلام الله علیها چهار نقل قول در کتب تاریخی ذکر شده است:

۱ـ به روایت مشهور حضرت خديجه سلام الله علیها همسر گرامی پیامبر در دهم ماه رمضان و در بازگشت از شعب ابی طالب دعوت حق را لبیک گفت و جان به جان آفرين تسليم كرد. شیخ کفعمی، مصباح کفعمی ص ۵۱۳، شیخ مفید مسار الشیعه ص ۲۳، بحارالانوار،ج ۹،ص ۱۴ ، ابوریحان بیرونی، آثارالباقیه ص ۵۳۳،شیخ عباس قمی فیض العلام  ص ۴۵

 ۲ ـ شیخ طوسی در صفحه ۸۱۲ جلد ۲ مصباح المتهجد به نقل از ابن عیاش وفات ابوطالب را در ۲۶ ماه رجب ذکر کرده است و از آنجائی که اکثر مورخین همچون (شیخ کفعمی در المصباح ص ۵۱۳، طبرسی در اعلام الوری ص ۱۰، الدر النظیم ص ۱۱۱، مجلسی در بحارالانوار ج ۱۶ ص ۳ و .... ) وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها را سه روز پس از رحلت ابوطالب عنوان کرده اند لذا به روایتی وفات ایشان در ۲۹ ماه رجب سال دهم بعثت بوده است. 

۳ ـ شیخ عباس قمی نیز در روایت دومی به نقل شیخ بهایی روز اول محرم را نیز ذکر کرده است (  شیخ عباس قمی، فیض العلام  ص۴۲)

۴ـ به روایت ضعیفی که مرحوم خراسانی نقل کرده است وفات آن حضرت در چهارم ماه ذیقعده بوده است ( مرحوم خراسانی منتخب التواریخ ص ۱۴)   البته همانطور که بعضی از علما همچون علامه مجلسی ذکر کرده اند مشهورتر و معتبرتر در ماه مبارک رمضان رحلت نموده اند ( بحارالانوار،ج ۹،ص ۱۴. سيز الاعلام النبلاء،ج ۲،ص ۱۱۲)