روایت تاریخی

اکثر مورخین سال ولادت امام صادق را ۸۳ هجری عنوان کرده‌اند و تنها محدث اربلی طبرسی و ابن صباغ سال ۸۰ را سال ولادت حضرت می‌دانند. طبرسی، تاج الموالید ص ۹۳، ابن صباغ، فصول المهمه ص ۲۰۸و ۲۱۶ محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۱۵۵، اما در مورد روز ولادت همگی متفق القولند که آن امام همام در روز جمعه یا به نقلی روز دوشنبه ۱۷ربیع الاول پای به عرصه گیتی نهادند. ( علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۵۱۴، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱  ص ۲۱۲، ‏ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۲۷۹، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۱، رضی الدین حلّی، العدد القویه ص ۱۴۷، ابوعبدالله عاملی( شهید اول)، الدروس ص  ۱۵۴، طبرسی، تاج الموالید ص ۹۳، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۷ ص ۱ ع، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۷۰، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۳۳۵ و فیض العلام  ص ۲۸۳)  البته بعضی از مورخین همچون مرحوم کلینی، شیخ مفید و طبری بدون اشاره به روز ولادت تنها به اعلام سال ۸۳ به عنوان سال ولادت ایشان بسنده کرده‌اند. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۷۲؛ شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۲۷۱، طبری، دلائل الامامه ص ۲۴۵، اسم مبارك آن حضرت جعفر بود، و كنيت او ابو عبد اللَّه، و القاب آن حضرت: صابر و فاضل و طاهر و صادق بود، و مشهورترين لقب آن جناب صادق است.

اکثر مورخین ولادت امام رضا علیه‌السلام را در سال ۱۵۳ هجری ذکر کرده‌اند اما مرحوم کلینی، شیخ مفید و فتال نیشابوری بدون تعیین روز ولادت، سال آن را در ۱۴۸ هجری اعلام کرده‌اند. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۸۶؛ شیخ مفید الارشاد ج۲ ص ۲۴۸، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۲۳۶، در تعیین روز ولادت نیز تمام مورخین روز یازدهم را عنوان کرده‌اند لیکن در ماه آن اختلاف است که به شرح زیر می‌باشد. الف ) شیخ صدوق، ابن شهر آشوب و طبری شیعه می‌نویسند حضرت رضا علیه‌السلام در روز پنجشنبه یا جمعه یازدهم ربیع الاول سال ۱۵۳ هجری متولد شدند. ( شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا ج۱ ص ۱۸، محدث اربلی، کشف الغمه ج ۲ص ۲۹۷، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۶۷، طبری، بشارة المصطفی ۲۱۷، علامه مجلسی بحارالأنوار ج ۴۹ ص ۹؛ علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۲۹ ) ب ) اما به روایت مشهور ولادت آن حضرت در روز پنجشنبه یا جمعه ۱۱ ذیقعده سال صد و چهل و هشت و یا سال صد و پنجاه و سه هجری بوده است. ( فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۲۳۶، طبرسی اعلام الوری ص ۴۲۳، محدث اربلی کَشف الغُمّه ج۳ ص ۴۹، علامه مجلسی بحارالأنوار ج۴۹ ص ۹، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۲۹، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۶۱۱)

تمام مورخین سال شهادت حضرت جواد علیه‌السلام را ۲۲۰ هجری ذکر کرده‌اند لیکن در روز و ماه آن پنج گزارش متفاوت داده‌اند که دو مورد در ماه ذیقعده و سه مورد در ماه ذیحجه است که در زیر به آن می‌پردازیم. الف ) علامه مجلسی به نقل از کتاب الدروس شهید می‌ نویسد به روایتی هم شهادت جواد الأئمه علیه‌السلام در ۱۱ ذیقعده بوده است. علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۵، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱،  ب ) به روایت مشهور حضرت جواد علیه‌السلام در آخرین روز ماه ذیقعده سال ۲۲۰ هجری در بغداد با سم به شهادت رسید و در کنار جدش موسی بن جعفر به خاک سپرده شد. ( مرحوم کلینی، الکافی ج۱ ص ۴۹۲، شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۲۸۹، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ص ۲۴۳، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۳۷۹، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۶۹، شیخ طوسی، التهذیب ج۶ ص ۹۰ ، طبرسی اعلام الوری ص ۴۷۰، علامه مجلسی بحارالأنوار ج۵۰ ص ۱ و ۷؛ علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۰۹)  ج ) مسعودی و طبری شیعه می‌نویسند شهادت امام نهم در روز سه شنبه پنجم ماه ذیحجه و در سن ۲۵ سالگی ایشان و در شهر بغداد بوده است. مسعودی، مروج الذهب ج ۳ ص ۴۶۴، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۳۴۵،طبری شیعه، دلائل الامامیه ص ۳۹۵، علامه مجلسی بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۲، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۱، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۰۹

تاریخ و علت شهادت امام صادق علیه‌السلام: در سال شهادت امام صادق علیه‌السلام اختلافی نیست اما در روز آن دو نقل متفاوت وجود دارد. الف) اکثر مورخان شهادت آن حضرت را در ماه شوال سال ۱۴۸هجری ذکر کرده‌اند اما متأسفانه هیچ کدام روز آن را تعیین نکرده‌اند. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۷۲، شیخ مفید، المقنعه ص ۴۷۳، شیخ مفید، الارشاد ج ۲ ص ۱۸۰، طبری، دلائل الامامة: ۲۴۶،  شیخ طوسی، التهذیب ج۶ ص ۷۸، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۲۱۲، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۵۱۴، مرحوم طبرسی، تاج الموالید ص ۹۴، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۴ ص ۲۸۰، محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۱۶۶، یوسف شامی، الدر النظیم ص ۶۴۳، الدروس ص ۱۵۴. در قرن چهاردهم برای اولین بار محدث کبیر حاج شیخ عباس قمی مستند به کتاب هم عصر خود بنام جنات الخلود روز ۲۵ شوال را روز شهادت امام ششم تعیین و اعلام کرده‌اند هرچند خود شیخ عباس قمی نیز علاوه بر ماه شوال گزارش دوم شهادت را در ماه رجب را هم نقل کرده اند. ( شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۷۴۷؛ ملا هاشم خراسانی منتخب التواریخ ص ۴۰۷)

ب ) طبرسی، ابن شهرآشوب، شهید اول، فتال نیشابوری و علامه مجلسی در روایت دومی شهادت امام صادق علیه‌السلام را در روز دوشنبه پانزدهم ماه رجب سال ۱۴۸ اعلام کرده‌اند علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص۳۰۶، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱ ص ۷۶، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۴ ص ۲۸۰، ابوعبدالله عاملی( شهید اول)، الدروس ص  ۱۵۴، مرحوم طبرسی، تاج الموالید ص ۹۴، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۷ ص ۱ و ۴، ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۸۳، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۴۰۴ و فیض العلام ص ۳۹۲

سيّد ابن طاووس روایت كرده است كه روزى منصور در قصر خود در قبه خضراء (يعنى خانه سبز) نشسته بود و اين خانه را قبّه خضرا می‌گفتند. بعد از آن كه منصور محمّد و ابراهيم را در آن خانه كشت، آن خانه به قبّه حمراء (يعنى قبّه سرخ) مشهور شد و منصور روزى را به روز ذبح (يعنى روز كشتن) تعیین كرده بود كه در آن قبّه می‌نشست و در همان روز حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام را از مدينه به بغداد آورده بود. پس دائما تمام آن روز در آن قبّه نشست تا آن كه شب شد و چون پاسی از شب گذشت ربيع را طلبيد و به او گفت كه: در اين ساعت به نزد جعفر بن محمّد بن فاطمه برو، پس او را به نزد من بياور به همان حالت كه او را در آن حالت بيابى و او را مگذار كه چيزى را از آنچه بر اوست، تغيير دهد.

 حمزة بن عبدالمطلب، عموى پيامبر گرامى اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دو سال پيش از ولادت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ديده ‏به جهان گشود و نقل است با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم برادر رضائی بود زیرا هر دو نفر را کنیز ابولهب به نام ثوبیه شیر داده است الطبقات الکبری ج۱ ص ۱۰۸ تاریخ یعقوبی ج۲ ص ۹ حمزه در ميان جوانان قريش در دلاورى و بزرگوارى برجسته و در آزاد انديشى، آزادمنشى و ستم ‏ستيزى سرآمد بود. سلحشورى و توان رزمى وى همزمان با آغاز دوره جوانى نمودار شد. لذا به او لقب اسدالله  و اسد رسول الله گفته اند المغاری ج ۱ ص ۶۸ آن آزاد مرد، حتى پيش از پذيرش اسلام، از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در برابر آزارهاى مشركان ‏حمايت می‌كرد، گرويدن وى به اسلام موجب قوّت دين خدا شد؛ زيرا پس از آن ‏مسلمانان از انزوا بيرون آمدند و مشرکین با شناختی که از قدرت و توانائیهای حمزه داشتند مجبور شدند از آزارهاى خود بکاهند و رفتارشان با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و مسلمانان ‏ملايم تر شد.

وفات حضرت عبدالعظیم حسنی : نجاشی درکتاب رجال خود درباره نسب وی نوشته : هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباسش نوشته‌ای پیدا شد که در آن، نسبش، این گونه نوشته شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب علیه‌السلام هستم. [رجال النجاشی: ج ۲، ص ۶۷، ش ۶۵۱] براساس این نسخه از رجال النجاشی، در نسب ایشان، میان وی و امام حسن علیه‌السلام، پنج نفر واسطه وجود دارد؛ لیکن در نسخه‌ های معتبر این کتاب[معجم رجال الحدیث: ج ۱۰، ص ۴۶،]، میان «زید» - جدّ سوّم وی – و امام حسن علیه‌السلام شخص دیگری واسطه نیست.

هشتم شوال سالروز تخریب گسترده قبورائمه بقیع علیه‌السلام در سال ۱۳۴۴ هجری قمری توسط وهابیت صورت است و هر ساله در این روز  ضمن برپایی مراسم هایی این اقدام ضد دین را محکوم می‌کنیم، بنا بر نقل کتب تاریخی قرن ها قبور مطهر ائمه دارای بارگاه و گنبد و مرجع عاشقان اهل البیت بود؛ اما در سال ۱۲۲۰هجری يعنی قبل از زمان سقوط دولت اول سعودي‌‌ها برای نخستین بار تخريب قبور ائمه‌ بقيع توسط وهابی و به سرکردگی عبدالعزیز بن سعود روی داد، در آن زمان، خلافت عثمانی به والی خود محمدعلی پادشاه دستور داد که حجاز را از سلطۀ وهابی ها نجات دهد و کنترل حجاز را به دست گیرد. پس از جنگی خونین به سال ۱۲۲۷ هجری قمری وهابی ها شکست سختی خوردند و حکومت از دست آنها خارج شد لذا مردم از این فرصت استفاده کرده و به بازسازی اماکن متبرکه اقدام کردند؛ با همت و سرمايه‌گذاری شيعیان و به‌ كار بردن امكانات ويژه‌ای، مراقد تخريب‌ شده به زيباترين شكل ممکن بازسازی شد و با ساخت گنبد و مسجد، بقيع به يكی از زيباترين مراقد زيارتی زمان خویش  تبديل‌ شد. و شاید این باسازی عامل شده است که این نوبت از جنایت بی شرمانه به فراموشی سپرده شده و کمتر از آن یاد شود.

شیخ مفيد و ابن شهر آشوب و ديگران روايت كرده‏ اند كه امير المؤمنين علیه‌السلام در شبى كه درصبح آن شب ضربت خورد، براى نماز شب به مسجد نيامد و در تمام آن شب بيدار بود و به عبادت حق تعالى اشتغال مى ‏نمود، امّ كلثوم گفت: يا امير المؤمنين بيدارى و اضطراب تو در اين شب چيست؟ على علیه‌السلام: در صبح اين شب شهيد خواهم شد، پس در اين وقت مؤذّن حضرت آمد و نداى نماز در داد، امّ كلثوم سلام الله علیها گفت: اى پدر امشب ديگرى را بگو تا با مردم نماز گزارد، على علیه‌السلام فرمود: از قضاى الهى نمی‌توان گريخت. روايت كرده ‏اند كه: در تمام آن شب بيرون می‌‏آمد به اطراف آسمان نظر می‌كرد و می‌فرمود: هرگز دروغ نگفته ‏ام و دروغ از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نشنيده‏ ام،