کاربری جاری : مهمان خوش آمدید
 
خانه :: آموزش مداحی

جلسه هشتم: گرفتگی صدا، عوامل و راه کارهای رفع آن

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي؛ اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

عوامل گرفتگی صدا:

یکی از معضلاتی که غالباً مداحان با آن مواجه هستند گرفتگی صدا در هنگام خواندن و یا بعد از مداحی ­ها است؛ هرچند شدت و حدّت و تعداد دفعات آن متناسب با افراد متغیر است که معمولاً براثر عوامل مختلفی همچون: سرماخوردگی؛ داد زدن بیجا؛ خواندن زیاد؛ استرس و عصبانیت؛ بی­ خوابی و خستگی­ زیاد؛ داشتن طبع گرم، آلودگی هوا، استعمال دخانیات و مواد الکلی و عدم رعایت بهداشت صوتی عارض می­ شود. ضمناً خوردن بعضی از چیزها نیز برروی حنجره اثر منفی گذاشته و نتیجاً منجر به گرفتگی صدا می­ شود، که در زیر به تشریح هر یک از موارد ذکر شده می­ پردازیم.

جلسۀ هفتم، صدا سازی و جایگاه آن در مداحی ( قسمت دوم: تمرینات تارآوایی)

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي؛ اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً

در قسمت اول مباحث صدا سازی گفتیم که تمرینات صدا سازی به دو دستۀ تمرینات تنفسی و تمرینات تارآوایی تقسیم می شود، در قسمت اول بخشی از تمرینات تنفسی را بیان کردیم حال در این قسمت به تمرینات تارآوایی و دیگر مباحث مربوط به صدا سازی می­ پردازیم. قبل از شروع تمرینات صدا سازی و یا قبل از مداحی­ ها لازم است نکات مهمی را مورد توجه قرار داد و با دقت آنها را رعایت نمود تا بهتر، راحت تر و سریع تر به اهداف مورد نظر دست یابیم.

۱ ـ راحت بنشینید، به طوری که اعضای بدن شما به خصوص مسیر تنفسی و حنجره تحت فشار نباشد؛ لذا لازم است از قوز کردن، یا پائین انداختن سر در درون سینه، و یا هر حالتی که احساس راحتی ندارید اجتناب کنید، بهترین حالت نشستن برای تمرین حالت چهار زانو است البته اگر صندلی باشد و بر روی صندلی نشسته مداحی یا تمرین کنید بهتر است. عده ­ای هم بطور ایستاده تمرین یا مداحی می­ کنند که این حالت برای مدت زمان کوتاه اشکالی ندارد اما در مدت طولانی می ­تواند موجب خستگی و نهایتاً فشار مضاعف بر بدن شود.

جلسۀ ششم: صداسازی و جایگاه آن در مداحی (قسمت اول، تنفس صحیح وتمرینات آن)

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي؛ اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً

بعد از آشنایی با مباحث تئوری در پنج جلسۀ قبل ( به غیر از جلسۀ دوم که مباحث تقلید و سیر مراحل آن بود) از این جلسه بیشتر وارد مباحث عملی می‌شویم تا گام مؤثرتری را برای پیشرفت برداریم. ( هرچند یادگیری مباحث جلسۀ اول تا پنجم نیز بسیار ضروری و لازم ست) اولین و مهم ترین چیزی که هر مداح باید با آن آشنا شده و با تمرین­ های مداوم بر آن تسلط پیدا کند مباحث مربوط به صدا سازی و راه‌های حفظ صوت است. در واقع شاید بتوان گفت این علم پیش نیاز مداحی و خوانندگی می‌باشد.

صدا سازی  چیست؟ صدا سازی به مجموعۀ روش ­هایی گفته می‌شود که باعث تقویت صدا و افزایش قابلیت­ های دستگاه تکلم ( شش ها، نای، حنجره و تارهای صوتی، دهان، زبان؛ لب ها) شود. به عبارت صحیح تر یعنی مداح بتواند از تمامی بازه­ های صوتی خود به بهترین شکل ممکن استفاده کند.

جلسۀ پنجم : اقسام مجالس مداحی و ویژگی های هر کدام

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيم ! بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي » اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

در پنجمین جلسه از مباحث اصول و فنون آموزش مداحی می‌پردازیم به انواع مجالس مداحی؛ بطور کلی جلسات مداحی در یک تقسیم بندی کلی به شش دستۀ زیر تقسیم می‌شود:

۱ـ مجالس مناسبتی              ۲ـ مجالس هفتگی هیأت              ۳ـ مجالس ادعیه خوانی

۴ـ چاوشی خوانی                  ۵ ـ مجالس ختم                            ۶ـ مجالس عروسی

۱ـ مجالس مناسبتی: معمولاً در مناسبت­ های مذهبی همچون ولادت­ ها؛ شهادت­ ها و اعیاد ائمه مجالسی برگزار می‌ شود که به آن مجالس مناسبتی گفته می‌شود؛ مداح در اینگونه جلسات معمولاً از وقت کافی برخودار است و اگر تنها مداح آن مجلس باشد باید طوری برنامه ریزی کند تا از تکرارخوانی جلوگیری کرده و بهتر است به ترتیب زیر عمل کند.

جلسه چهارم؛ انواع مداحی؛ حفظ اشعار و جایگاه آن در مداحی

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي؛ اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

الف) انواع مداحی (روش‌های مختلف مداحی):

۱ـ دكلمه خواني: دكلمه خواني يكي از روش‌های مؤثر مداحي می­ باشد كه البته مي­توان آن را جزئي از روش‌های ديگر هم در نظر گرفت. دكلمه خوانی يعنی اينكه خواننده بدون استفاده از سبك و دستگاه­ های صوتی اشعار و مطالب خود را بخواند. بسياری از مداحان ديده می­ شوند كه بدون سبك می­ خوانند و به مراتب تأثير كلامشان بيشتر از مداحاني است که با سبک و آهنگ می‌خوانند. گاهی با توجه به شرايط بهتر است شعر به حالت دکلمه‌ای خوانده شود مثلاً جايي که مداحان مختلف خوانده‌اند و مستمع از شنیدن سبک‌های مختلف اشباع شده است، اينجاست که اگر مداح از روش دکلمه خوانی استفاده نمايد خواندنش به مراتب مؤثرتر از خواندن با سبک و آهنگ خواهد بود.

جلسه سوم : اجزاء مختلف اجرای یک مجلس کامل

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيم! بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي » اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَ فِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

بعد از فرا گیری شرایط و مراحل مختلف تقلید و چگونگی آن حال باید بدانیم که برای اجرای یک مجلس کامل چه چیزهایی را باید مد نظر داشت و رعایت و اجرا نمود.قبل از هر چیز باید بدانیم که یک مداح خوب باید در سطح خود با ارکان مداحی آشنایی مطلوب و قابل قبولی داشته باشد و هر روز باید این اطلاعات خود را افزایش دهد و الا نمی‌تواند مداح خوبی بوده و پیشرفت قابل قبولی داشته باشد؛ که این ارکان عبارتند از:

۱ ـ آشنایی کامل با اصول و فنون مداحی که در جلسات بعد بطور مفصل و مشروح بخش های مختلف آن را ارائه خواهیم داد.

جلسه دوم : اولین اقدامات آموزشی؛ معایب تقلید؛ راه کارهای شروع آموزش مداحی

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي؛ اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

بعد از آشنایی مختصر با اصطلاحات؛ تعاریف و اصول و فنون کلی مداحی؛ می پردازیم به شیوه ها و راه کارهای عملی و اجرایی آموزش مداحی، اصولاً آموزش الحان و سبک های مداحی از دو راه زیر انجام می‌شود:

۱ــ آموزش و یادگیری گوشه ها و نغمات دستگاه های موسیقی ( ردیف های آوازی ): آموزش گوشه ها و نغمات دستگاه های موسیقی چه در باب مداحی و چه در باب موسیقی سنتی غالبا به یکی از دو روش زیر انجام می‌شود:

الف) یادگیری نُت خوانی و نُت نویسی و به طبع آن شناخت گوشه ها و نغمات مختلف آوازی که این کار بیشتر توسط دانشگاه هنر صورت می‌پذیرد و مستلزم صرف وقت چند ساله است و بیشتر برای افرادی کاربرد دارد که می‌خـواهند به عرصۀ ساخت مـوسیـقی وارد شوند.

جلسه اول: مقدمات، پیش نیازها، اهداف، تعاریف و اصطلاحات در آموزش مداحی

 اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيم ! بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ؛ « رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلی » اللّهُمَّ کُنْ لِوَلیِّکَ الحُجَّه ابْنِ الحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَعَلی آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَفِي کُلِّ سَاعَةِ وَلِیـَّاً وَحافِظاً وَ قائداً وَ ناصِراً وَ دَلیلًا وَعَیناً حَتَّی تُسکِنَهُ اَرْضَکَ طَوعاً وَ تُمَتـِّعَهُ فِیها طَوِیلاً!

پیش نیازهای آموزش مداحی: غالبا در دروس دانشگاهی دروسی به نام دروس پیش نیاز تعریف و تعیین می‌شود که دانشجو قبل از گذراندن این دروس اجازه ورود به دروس اصلی را ندارد؛ بحمدالله امروزه مداحی به یک علم دانشگاهی تبدیل شده است و با پیگیری‌های انجام شده؛ رشته تخصصی آن نیز در دانشگاه‌ها ایجاد گردیده است.

اگر بخواهیم برای مداحی پیش نیازی تعریف کنیم شاید بتوان گفت دو آیتم الف) اخلاص ب) صدق که مرحوم محدث نوری در کتاب ارزشمند لؤلؤ و مرجان از آن به عنوان پایۀ منبر و مداحی یاد می‌کند اصلی ترین پیش نیازها در بحث معنویی مداحی است.

جزوه اصول و فنون مداحی ( آموزش مداحی )

فن استنتاج :
در مباحث آموزش مداحی يكى از قوى ترين و بهترين فنون روضه خوانى كه واقعاً نشانه استادى مداح است، كنار هم گذاشتن دو مطلب و استنتاج مطلب سومى است كه در جايى ذكر نشده و هيچ گونه تضادى هم با دو مطلب اول ندارد بلكه چيزى خارج از ذاتيات دو مطلب اول است كه نتيجه فكر كردن به جوانب و حواشى مطلب اول مى باشد. چون اين مطلب معناى بسيار دقيقى است از چند مثال مدد
می‌ گيريم؛ در روضه رزم و شهادت حضرت قاسم آمده است: « يكي از لشكريان عُمَرِبنِ سَعد به نام حُمَيْد بْنِ مُسْلِم گفته: من در بين لشکريان عُمَرِبْنِ سَعد بودم كه ديدم نوجوانی كه صورتش مثل ماه پاره‌اي بود به ميدان آمد، در حالي كه پيراهن درازي به تن داشت و نعلينی به پا پوشيده بود كه بند اين نعلين در پاي چپ باز بود » اين نقل مطلب تاريخى، حالا نحوه استنتاج؛ از اين گزارش دو چيز مسلّم و معلوم مي‌شود: