بصیرت مداحی

کلمات در عربی به کمک صداها و علامات خوانده می‌شوند. که در بخش دوم باصداها آشنا شدیم در اینجا با علامات در قرآن آشنا خواهیم شد.

۱ـ علامت سکون:
گاهی حرف هیچ یک ازصداهای کوتاه و کشیده را ندارد، در این صورت روی حرف علامت سکون ( ـْ ) می‌گذارند، و به آن حرف ساکن (بی صدا) گفته می‌شود. از آنجا که حرف ساکن را نمی‌توان به تنهایی خواند، با کمک حرف صدادار قبلش در یک بخش خوانده می‌شود.

 مانند: اَنْ ـ خُذْ ـ مِنْ ـ كُنْ ـ لَمْ ـ ذُقْ ـ قُلْ ـ قُمْ

نـكـتـه : هـرگـاه بـعـد از صـداى (ـَ ) ، (واو) یا (یاء) بیاید كه داراى سكون باشد (واو) و (یاء) باید به نرمى خوانده شوند. مانند: كیف ـ غیر ـ یوم ـ سوف

در ایـن مـوارد بـایـد دقـت كـنـیـم كـه صـداى ( اَ ) قـبـل از سـكـون تمایل به صداى ( اُ ) یا ( اِ ) پیدا نكند.

تمرین اول: كلمه هاى زیر را بخش بخش بخوانید:

تمرین دوم :كـلمـه هـاى زیـر را پیوسته بخوانید:

تمرین سوم: آیات زیر را  بخوانید:

.

فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُنْذَرِينَ ( آیه ۷۳  سوره صافات )

.

إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا (سوره اسـراء، بخشی از آیه ۷ )

.

وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَلَكِنْ لَا تُبْصِرُونَ ﴿۸۵﴾ فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ ﴿۸۶﴾ تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (سوره واقعه، آیات ۸۵ تا ۸۷)

.

فَاَیْنَ تَذْهَبُونَ (سوره تکویر، آیه ۲۶)  مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ (سوره قلم، آیه ۳۶ )

.

 وَ اَبـْصـِرْهُمْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ ( سوره صافات، آیه ۱۷۹)

.

 قالَ فیها تَحْیَوْنَ وَ فیها تَمُوتُونَ وَ مِنْها تُخْرَجُونَ ( سوره اعراف، آیه ۲۵ ).

.

نکته مهم: گاهی در قرانهای با رسم الخط عثمان طه علامت سکون نوشته نمی‌شود وحرف ساکن هیچ علامتی ندارد مانند: من قبلک

۲ـ تشدید:  وقـتـى دو حـرف مانند هم ، پشت سر هم قرار بگیرند و اولى ساكن و دومى صدادار باشد، خواندن کلمه سخت می‌شود. مانند: (بننا )برای برطرف کردن این سختی، اولى را نمی‌نویسند و به جاى آن روى حرف بعدى این علامت (ـّ) را كه تشدید نام دارد، می‌گذارند تا بفهمانند كه این حرف باید با شدت و محكم ادا شود.به حرف باعلامت تشدید مشدد می‌گویند. پس دقت داشته باشید حرف مشدد را یکبار ولی محکم و با شدت تلفظ می‌کنیم.

تمرین اول: براى آشنایى بیشتر با این علامت، کلمات زیر را که بهصورت بخش بخش و مشدد آورده شده را با دقت بخوانید:

تمرین دوم : كلمه هاى زیر را بخوانید:

تمرین سوم : آیات زیر را بخوانید و به تلفظ کلمات مشدد آن دقت کنید:

.

وَ مـا تُجْزَوْنَ اِلاّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (سوره صافات، آیه ۳۹)

.

 رَبُّكُمْ اَعْلَمُ بِما فى نُفُوسِكُمْ (سوره اسرا، آیه ۲۵)

.

 نَحْنُ خَلَقْنَاكُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ ( سوره واقعه، آیه ۵۷)

.

اَفَلا تَذَكَّرُونَ ( سوره صافات، آیه ۱۵۵)  وَ اِنَّ عَلَیْكُمْ لَحافِظینَ (سوره انفطار، آیه ۱۰)

.

 اِنّا كُنّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ( سوره جاثیه، آیه ۲۵)

.

وَ اِنَّ رَبَّكَ لَیَعْلَمُ ما تُكِنُّ صُدُوُرهُمْ وَ ما یُعْلِنُونَ ( سوره نمل، آیه ۷۴ )

.

 وَ اِنَّ رَبَّكَ هُوَ یَحْشُرُهُمْ (سوره حجر، آیه ۲۵) قُمْ فَاَنْذِرْ(سوره مدثر، آیه ۲ )

.

وَ رَبَّكَ فـَكـَبِّرْ(سوره مدثر، آیه ۳) وَ ثـِیـابـَكَ فـَطـَهِّرْ (سوره مدثر، آیه ۴) .

۳ـ تنوین: تـنـویـن نـون سـاكـنـى است كه در آخر بعضى از كلمه هانوشته نشده ولى خوانده می‌شود، و نشانه آن تكرار علامت صداى حرف می‌باشد. مانند: کتاب (کتابن)

تنوین بر سه قسم است :

تنوین فتحه ، تنوین كسره و تنوین ضمه .

 تنوین هاى سه گانه را می‌توان به شكل هاى زیر نمایش داد.

تنوین فتحه ـَ + نْ  می‌شود : ـً  به این تنوین،تنوین نصب می‌گویند.

تنوین كسره ـِ + نْ می‌شود : ـٍ  به این تنوین،تنوین جر می‌گویند.

تنوین ضمه ـُ + نْ می‌شود : ـٌ  به این تنوین،تنوین رفع می‌گویند.

كلمه هاى زیر را به دقت بخوانید :

نـكـتـه : مـعـمـولاً در آخر كلماتى كه به تنوین فتحه ختم می‌شوند. الفى آورده می‌شود که این الف ناخوانا است مانند: (كـِتـَابـاً) و ایـن بـدان جـهـت اسـت كـه در هـنـگـام وقف باید به صورت الف مدى خوانده شوند: (كِتَابًا)

در سه مورد زیر الف آورده نمی‌شود:

۱ـ كـلمـاتـى كـه بـه تـاء گـرد خـتـم شـونـد مـانـنـد: (رَحـْمـَةً ، حـَیـوةً )

۲ـ كـلمـاتـى كـه الف مـدى آنـهـا بـه صـورت یـاء نـوشـتـه شـده بـاشـد مثل (هُدًى

۳ـ بـعـضـى از كـلمـاتـى كـه بـه هـمـزه خـتـم می‌شـونـد مثل (جَزَاءً) تمرین ۱

تمرین اول: كلمه هاى زیر را بخش بخش بخوانید:

تمرین دوم : كلمات تنوین دار آیات زیر را بخوانید:

.

قـالَ رَبِّ اِنـّى دَعـَوْتُ قـَوْمـى لَیـْلاً وَنـَهـارًا (سوره نوح، آیه ۵ )

.

اِنّى اَخافُ عَلَیْكُمْ عَذابَ یَوْمٍ عَظیمٍ (سوره شعراء، آیه ۱۳۵)

.

اِنَّ رَبـّى رَحـیـمٌ وَدُودٌ (سوره هود، آیه ۹۰) ما لَكُمْ لاتَرْجُونَ لِلّ هِ وَ قارًا (سوره نوح، آیه ۱۳)

.

وَ قَدْ خَلَقَكُمْ اَطـْوارًا (سوره نوح، آیه ۱۴)

.

مـَنـّاعٍ لِلْخـَیـْرِ مـُعـْتـَدٍ اَثـیمٍ (سوره قاف،آیه ۲۵) وَ ما اَهْلَكْنا مِنْ قَرْیَةٍ اِلاّ وَ لَها كِتابٌ مـَعـْلوُمٌ(سوره حجر، آیه ۴)

.

جـَزاءً مـِنْ رَبِّكَ عـَطـاءً حـِسـابـًا (سوره نباء، آیه ۳۶)

.

 اِنّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْمًا عَبُوسًا قـَمـْطـَریرًا (سوره انسان، آیه ۱۰)

.

 وَ یُمْدِدْكُمْ بِاَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَكُمْ جَنّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَكُمْ اَنْهارًا (سوره نوح، آیه ۱۲)

.

وَ اَنْزَلْنا اِلَیْكُمْ نُورًا مُبینًا (سوره نساء، آیه ۱۷۴) وَیْلٌ لِكُلِّ اَفّاكٍ اَثیمٍ (سوره جاثیه، آیه ۷)

.

۴ـ مد: در درسهای گذشته با صداهاى كشیده آشنا شدیم. و دانستیم که اندازه ی طبیعی کشش صداهای کشیده به اندازه ۲ حرکت است. اما بعضى وقتها باید صداى كشیده را بیشتر از حد معمول و طبیعی آن بکشیم كه در این صورت با این علامت ( ـَّ ) مشخص می‌شود. اسم این علامت مدّ است زمانی این علامت روی صداهای کشیده قرار می‌گیرد که بعد از صداهای کشیده ی (سکون، تشدید، و یا همزه) باشد، در این صورت ما باید صدای کشیده را بیش از حد معمول آن بکشیم که این اندازه ی کشش از ۴ تا ۶ حرکت متفاوت است. در بحث تجوید با مد و انواع آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

تمرین اول: كـلمـه هـاى زیـر یك بار بدون علامت مدّ و بار دیگر با علامت مدّ نوشته شده در خواندن آنها دقت كنید:

تمرین دوم: كلمه هاى زیر را بخوانید و به علامت مد در آنها دقت کنید:

تمرین سوم: آیات زیر را بادقت و رعایت قاعده ی مد در صداهای کشیده بخوانید:

.

قُلْ اسِنّى لاَّ اَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَدًا (سوره جن، آیه ۲۱)

.

 وَ فىَّ اَنْفُسِكُمْ اَفَلا تُبْصِرُونَ (سوره ذاریات، آیه ۲۱)

.

 اِنَّ هذا کانَ لَكُمْ جَز اَّءً وَکانَ سَعْیُكُمْ مَشْكُورًا (سوره انسان، آیه ۲۲)

.

جَزاَّءً مِنْ رَبِّكَ عَطاءً حِسابًا (سوره نـباء ایه ۳۵)

.

وَ جَعَلْنا فیها رَواسِىَ شامِخاتٍ وَ اَسْقَیْناكُمْ ماَّءً فُراتاً (سوره مرسلات، آیه ۲۷)

.

اِنْ هِىَ اِلاّ اَسْماءٌ سـَمَّیـْتـُمـُوهـاَّ اَنـْتـُمْ (سوره نجم، آیه ۲۳)

فَبِاَىِّ آلاَّءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ ـ مُدْهاَّمَّتانِ (سوره رحمن، آیه ۶۵ و ۶۶)

وَ اِذْ اَخـَذْنا مـیـثاقـَكـُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماَّءَكُمْ وَ لا تُخْرِجوُنَ اَنْفُسَكُمْ مِنْ دِیارِكُمْ ثُمَّ اَقْرَرْتُمْ وَ اَنْتُمْ تَشْهَدُونَ(سوره بقره، آیه ۸۴)