کتاب

موضوع و محتوای کتاب الدر النظيم : كتاب الدر النظيم فى مناقب الائمة الله اميم نوشته جمال الدين يوسف شامى از عالمان شيعه قرن هفتم هجرى است كه به زندگى چهارده معصوم (عليهم السلام) اختصاص دارد. لهاميم به معناى سادات و بزرگان است.

مؤلف به رغم آنكه نام كتابش را مناقب ائمه گذاشته، از چهارده معصوم سخن گفته و بخش اعظم كتاب را به زندگانى رسول خدا (ص) پرداخته است. اين كتاب از پانزده باب تشكيل شده كه مشتمل بر ۱۴ باب زندگانى معصومين و يك باب كليات است. باب اول و دوم كه به شرح حال رسول خدا و اميرمؤمنان (عليهما السلام) اختصاص دارد نصف حجم كتاب را در بر گرفته و در ابواب بعدى به اختصار از يكايك امامان بحث شده است. هر باب از چندين فصل تشكيل شده و در اين فصول، مؤلف به صورت كليشه اى به عناوين زيرپرداخته است: ولادت و صفات، بعضى اخبار (گزارش هايى عام از زندگى امام)، مناقب، معجزات، سخنان، وفات و فرزندان. طبعاً در خصوص دو معصوم نخست مطالب بيشترى ارائه شده است.

اين اثر كه بر اساس نسخه منحصر به فرد موجود در كتابخانه همدان احياء شده، بدون هيچ مقدمه اى از مؤلف، از مبحث بشارت به تولد پيامبر (ص) آغاز مى شود. بنابر اين از گفتار نويسنده در مقدمه و مباحثى همچون انگيزه تأليف يا ذكر منابع كه در مقدمه بيان مى‏شود، اطلاعى نداريم. البته در متن، گاهى به منابع اشاره رفته و سلسله اسناد مؤلف نيز مى تواند به منابع كتاب رهنمون شود. در پاورقى نيز منبع هر خبر استخراج شده كه البته لزوماً منابع مؤلف به شمار نمى رود بلكه ممكن است بالعكس، كتابهايى باشد كه از مؤلف نقل مى كند.

منابع کتاب الدر النظيم : در هر صورت به نظر مى رسد مؤلف از ابن شهر آشوب و كتاب مناقب او تاثير فراوان پذيرفته و از آثار متعددى همچون ارشاد شيخ مفيد، مناقب خوارزمى، كسانى چون طبرى و مسعودى ياد كرده است. از كتاب در النظيم بزرگانى همچون مجلسى در بحار الانوار مطالبی را نقل كرده ‏اند.

جایگاه و زندگانی جمال الدين يوسف شامى :

جمال الدين يوسف بن حاتم شامى عاملى مؤلف كتاب الدر النظيم در زندگانى چهارده معصوم، از عالمان سده هفتم هجرى است. از تولد و وفات او اطلاعى در دست نيست. او شاگر محقق حلى(م ۶۷۶) و سيد بن طاووس (م ۶۶۴) بوده و اجازه اى از سيد داشته است. او را به عنوان فقيقى فاضل و عابد وصف كرده اند كه داراى تاليفات متعددى بوده است. از لابلاى كتب فقهى استفاده مى‏شود كه وى در فروعات فقهى بين علماى اماميه شهرتى داشته و اگر چه اثرى فقهى از او باقى نمانده، نظرات او در كتابها منعكس شده است.

آثار جمال الدين يوسف شامى: دو اثر مشهور شامى عبارت است از كتاب در النظيم و كتاب اربعين كه در فضائل امير المؤمنين علیه‌السلام بوده و منتشر نشده است. از اين عالم شيعى اطلاع ديگرى جز سخنان فهرست نويسان يا متاخرين در باره او در دست نيست و بر خلاف معاصرش ابن طاووس، خود و كتاب او درّالنظيم چندان شهرت نيافته اند.