کتاب

موضوع دُرر السمط فى خبر السبط:

كتاب حاضر اثرى ادبى و نظم‏گونه درباره خمسه طيبه و فضايل آنان است. در بخش‏هايى از كتاب نيز به رد امويان پرداخته مى ‏شود. كتاب ابن ابار امتداد روش برخى نويسندگان اندلسى در ادبيات است چنانكه نمونه چنين آثارى در مرثيه و گريه بر اهل بيت علیه‌السلام در آن ديار پيشنه‏اى داشته است. كتاب درر بيش از آنكه اثرى تاريخى و علمى باشد، جنبه ادبى دارد و نثر آن، خواننده را از توجه به متن مطالب باز مى ‏دارد.

فصل‏ هاى كتاب بدون تفكيك مشخصى پى در پى آمده و در هر فصل به يك موضوع يا يك شخص پرداخته است.

هر چند ارجاع و اشاره‏اى به منابع حديثى و تاريخى در اين كتاب وجود ندارد ليكن اعتماد مؤلف بر منابع مشهور اهل سنت مانند سيره ابن هشام، طبقات ابن سعد، تاريخ طبرى، مروج الذهب و عقد الفريد است. محقق كتاب علاوه بر اينكه در مقدمه به اين موارد اشاره كرده است، در پاورقى‏ ها نيز به تفصيل مطالب را مستند كرده و به منبع آن توجه مى ‏دهد. همچنين در مقدمه كتاب، مطالبى ارزشمند درباره تشيع اندلس و اينكه كتاب ابن ابار چه اندازه منعكس كننده تشيع در اين منطقه است،بحث مى‏ شود.

هر چند برخى مؤلف را شيعه قلمداد كرده اند ليكن مطالب درر السمط، با اعتقادات شيعى سازگار نيست؛ زيرا در آن از خلفاى نخست تجليل شده، على علیه‌السلام چهارمين آنان دانسته شده و درباره ايمان ابوطالب همانند اهل سنت اظهار نظر شده است. در مجموع كتاب درر تصويرى از تقابل بنى هاشم و بنى اميه است كه در قالب ادبياتى پيچيده تنظيم شده است.

جایگاه ؛ شخصیت و زندگانی ابن ابار

ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن ابى‏بكر قضاعى مشهور به ابن ابار اندلسى اديب، محدث و مورخ اندلسى است. او به سال ۵۹۵ قمری در بلنسيه از شهرهاى اندلس متولد شد و در سال ۶۵۸ در تونس به قتل رسيد. او پيش از سن بيست سالگى سمت كتابت را براى يكى از واليان بلنسيه عهده ‏دار شد كه نشان‏ دهنده استعداد ادبى اوست. مدتى نيز سمت قضاوت دانيه را بر عهده داشت. از ديگر مسؤليت‏ هاى سياسى وى سفارت و رايزنى ميان حاكمان منطقه بود.

عصرى كه ابن ابار در اندلس مى زيست دوران ضعف اندلس در برابر مهاجمان مسيحى و عصر درگيرى ميان اسلام و مسيحيت به شمار مى رود به گونه اى كه به مرور شهرهاى اندلس يكى پس از ديگرى از دست مسلمانان خارج گشت و مسلمانان از محل استقرار خويش طرد شده و به سوى افريقا كوچ مى كردند. ابن ابار پس از سقوط بلنسيه با خانواده خويش در سال ۶۳۶ روى به تونس نهاد و در آنجا زيست و در دربار حفصيان تونس عهده دار مشاغل دبيرى شد.

برخى مشايخ او عبارتند از: ابوعبدالله سرقسطى، ابن ابى ‏زاهر، ابوعبدالله بكرى كه در اين ميان بيشترين تأثير را از ابوالربيع كلاعى داشته است.

ابن ابار در علوم مختلف تأليفاتى داشته كه تا ۵۰ اثر شمرده‏ اند. مانند: الحلة السيراء، تحفة القادم، التكمله، المعجم فى اصحاب ابى‏على الصدفى و دُرر السمط فى خبر السبط.

با آنكه برخى ابن ابار را شيعه دانسته ‏اند،ليكن از آثار او پيداست كه تشيع او جز به معناى دوستى اهل بيت(ع) نيست. وى در كتاب درر، على علیه‌السلام را چهارمين خليفه مى‏ داند و از خلفاى نخست تجليل مى‏ كند. البته محبت وافر او به اهل بيت پيامبر و شخص اميرمؤمنان و دشمنى‏ اش نسبت به بنى‏ اميه نيز آشكار است. ابن ابار در سال ۶۵۸ در تونس از دنيا رفت.