کتاب

21    مردن معاويه و خلافت يزيد

الا اى پيك رفرف «1» سير غايب             كه باشى شاه غايب را تو حاجب‏

گذر كن سوى آن اقدس حظيره             كه باشد نام آن خضرا جزيره‏

بگو مشت گلى آلوده بر خون             همى گويد كه اى تمثال بيچون‏

روا نبود كه با مثل تو حجّت             ز ابناء زمان جوئيم سنجق «2»

الا اى شهسوار ملك هستى             الا اى داور بالا و پستى‏

الا اى مالك كلّ ممالك             الا اى رهنماى هر چه سالك‏

الا اى وارث تاج پيمبر             الا اى حامل تيغ دو پيكر

الا اى مونس غمديده دلها             الا اى قهرمان آب و گلها

الا اى منفرد از آفرينش             وجودت واجب و غايب ز بينش‏

الا اى علّت غائىّ ايجاد             كه شد كونين از بود تو آباد

الا اى صاحب امر الهى             توئى فرمانده از مه تا به ماهى‏

الا اى بنده خاصّ يگانه             رسول دوّمين اندر زمانه‏

قضا فرمان پذيرى در بر تو             قدر بى‏قدر خاكى بر در تو

توئى آن والى يكتاى بر حقّ             كه از امرت قلم گرديد منشقّ‏

توئى سر لوح ديوان خدائى             توئى كرسى‏نشين كبريائى‏

توئى شمع شبستان نبوّت             توئى خورشيد افلاك مروّت‏

توئى طفل وجود عشق را باب             توئى مفتاح هر مشكل ز هر باب‏

به كوى عشقت اى سرگشته مجنون             ارسطاليس و بقراط و افلاطون‏

توئى كيفر كش از خون خدائى             تو را زيبد چنى قدرت نمائى‏

توئى قائم به احكام الهى             توئى عالم ضماير را كماهى‏

توئى واقف ز اسرار نهانها             تو بخشيدى تنطّق بر زبانها

نشايد خواست از خورشيد روشن             كه نور اندر گياهستان ميفكن‏

نبايد گفت با ابر گهربار             ببار اى ابر باران در نمك‏زار

الا اى داور ملك كرامت             مكن محرومم از انعام عامّت‏

مر اين يك حاجتم دأب و ديدن «1»             بشام تار و اندر روز روشن‏

كه فرض آمد مرا، در هر فريضه             بدرگاه جلالت، اين عريضه‏

مكن ما را ز لطف خويش نوميد             الا اى شهسوار ملك توحيد

در ستايش خداوند عالم جلّ شأنه‏

سر اين نامه نام آن خداوند             كه از عشق آفريده عالمى چند

خداوندى كه بر جنبنده جان داد             به حرفى نظم اين كون و مكان داد

به دست قدرتش موت و حيات است             گواه وحدت او ممكنات است‏

به فصل دى مزاج مرگ داده             بهاران را نوا و برگ داده‏

دهد مر سالكان را رنج و رحمت             بگمراهان فراوان جاه و عزّت‏

به مسكينان لباس بى‏نوائى             شهان را زينت گيتى خدائى‏

خرد را آگهى ز اين ماجرا نيست             به كارش صحبت چون و چرا نيست‏

شه دنيا و دين، سلطان لولاك             مكرّر گفت ربّى ما عرفناك‏

في المناجاة

الهى جرمم از اجرام كهسار «1»             فزون گشت از شمر «2» بيرون ز مقدار

هوايم غالب آمد، عقل مغلوب             هوس فرمان روا و نفس معيوب‏

تن از بار معاصى گشته رنجه             دل اندر چنگ شيطان در شكنجه‏

سر از سرپيچى فرمان دادار             كدوئى خشك مانده بر سر دار

الهى نبودم رو هيچ سوئى             بدرگاهت ندارم آبروئى‏

شد از خاطر مرا افكار تدبير             ز نادانى و گمراهى و تقصير

همى ترسم كه در روز بلا خيز             كند ننگ از عذابم آتش تيز

الهى روشنم كن قلب تاريك             ز خويشم دور كن با خويش نزديك‏

به دنيا و به عقبى هر چه بينم             نه بينم جز تو پس نعم المعينم‏

في نعت الرّسول (ص)

دلا بار گنه با صد تمنّا             بنه بر آستان شاه بطحا

محمّد اسم اعظم منبع جود             كه از او هر وجودى هست موجود

صفىّ و نوح و ابراهيم و موسى             ذبيح و حشمت اللَّه و مسيحا

رسولان خداى فرد داور             طفيل ذات او هستند يكسر

نبىّ الرّحمة جز او در دو عالم             نباشد هست اين دعوى، مسلّم‏

در آن روزى كه يك تن دادرس نيست             جز او پيغمبرى فريادرس نيست‏

شهى كز فرط جاه و عزّ و رفعت             به پشت انداختى مهر نبوّت‏

شگفتم ز اين خداوند خداجوست             نميدانم چه باشد؟ هر چه هست اوست‏

في منقبة امير المؤمنين على عليه السلام‏

نباشد در همه عالم، قرينش             مگر آن كس كه باشد، جانشينش‏

على سلطان دين، نفس پيمبر             خدا را در صفات ذات مظهر

نبى را ابن عم و پشت و بازو             خدا را دست و چشم و گوش و پهلو

اميرى در لباس پارسائى             شهى دارى ملك كبريائى‏

بود هادىّ هر گمگشته و ضالّ             يكى از بندگانش، عقل فعّال‏

خداوند سمند تيغ ميدان             شه مردان عالم شير يزدان‏

دم صبح ولايت از دم او است             يد اللّهى نگين خاتم او است‏

من و تحرير نعت شه كماهى             شريكم با قلم در روسياهى‏

شبى دل با من آغازيد غوغا             كه اى شوريده مهجور و شيدا

تو را چون حاصل از اين زندگى نيست             مرا محصول جز شرمندگى نيست‏

گذشتت عمر در بيهوده كارى             همانا غافل از روز شمارى‏

نه استقرار دارى نه فراغت             نه آرام و نه آسايش نه راحت‏

نه خود بشناختى تا حق‏شناسى             نه بر پاداشى حق را سپاسى‏

تو را مقصود از اين رنج و محن چيست؟             بمن گو معنى حبّ الوطن چيست‏

بيابانى چه ميداند وطن را؟             نداند خود ز آسايش محن را

لهوف منظوم يا معراج المحبة، ص: 19

غرض از معرفت‏بافى دل من             بخون آلوده اين مشت گل من‏

خرد را پا كشيده اندر اين كار             شكايت بردمش از دل به ناچار

كه دل آتش فكنده در وجودم             همى سوزم هويدا نيست دودم‏

گهى خواهد وطن از بهر آرام             گهى شيدا شود بهر دل آرام‏

گهى تفريق عشق و عقل خواهد             گهى سرّ عيان و نقل خواهد

علاجى كن سر سودائيم را             دل ديوانه هر جائيم را

نفس را چون نسيم صبحگاهى             نمايان شد سپيدى از سياهى‏

مرا فرمود عقل دور انديش             كه اى بيچاره گمگشته از خويش‏

به آنجائى كه جان بگرفته مأوى             وطن را دادن يقين باشد در آنجا

پس آنكه كه گفت كارى شيداى ناكام             كمال عقل را عشق آمده نام‏

شد از اين داورى دل در تلاطم             ز حيرت كرد دست و پاى خود گم‏

زبان از گفتگو گرديد الكن             ببست از گفتن ذوقى بيانا

چو سرگردانيم گرديد حاصل             سروش غيبيم حلّ كرد مشكل‏

وطن بنمود با صد لطف و تشويق             حديث عقل و عشقم كرد تحقيق‏

در معنى در اين هنگامه‏ام سفت             بگوش دل نهانى اين سخن گفت‏

فضاى حلق ميدان زبانست             تماشاى دل اندر لا مكان است‏

وطن مهر على باشد مسلّم             بهر جايى كه خواهى باش بى‏غم‏

بود عقل اولين مخلوق معبود             كه از ايجاد عالم اوست مقصود

و گر خواهى شوى از عشق آگاه             مر او را داستانى هست جانكاه‏

زده بر عرش حق اين عشق مطلق             ز خون خويشتن نقش انا الحق‏

بناى عقل را ويرانه كرده             فرا ز عرش يزدان خانه كرده‏

اگر شقى به عالم هست اين است             خطا گفتم كه خود عشق آفرين است‏

نواى عشق اندر خافقين است             نگين خاتم، خاتم حسين است‏

الا اى عشق بى‏پرواى جان باز             كه نبود لا مكان را جز تو شهباز

غم جان با زيت را بى‏كم و بيش             رقم كردم ز خون ديده خويش‏

كه فردا چون برافرازى علم را             شفاعتگر شوى جمع امم را

شود اين دفتر بافرّ براتم             دهد از آتش دوزخ، نجاتم‏

دلا آغاز كن اين داستان را             به نظم آور حديث راستان را

نوائى زن به جانم بى‏كم و كاست             به آهنگ حسينى از ره راست‏

مردن معاويه و خلافت يزيد

(1)

چو شد پور ابو سفيان ناپاك             سوى آتش روان از روزن خاك‏

چون آتش ديد روى مير بدبخت             شد ز هل من مزيدش آرزو سخت‏

شد از لوث وجودش پاك چون خاك             به جاى او مكين شد پور ناپاك‏

نديد او پادشاهى در مقابل             نه او را مدّعى مردى مقاتل‏

چو خود را ديد مير ملك و لشكر             نبرد آورد با خلّاق داور

چو اندر خون يزدان پنجه آلود             ز خجلت سر به زير افكند نمرود

قضا طرّاح شد طغيان مؤسّس             قدر معمار و چرخ آمد مهندس‏

فلك تا بوده اين بود تو را كار             كه كين‏جوئى ز آل اللَّه اطهار

به خون بت پرستان ستمگر             كشى كيفر ز اولاد پيمبر

سر سرّ الاه و فرزند رحمت             بريدى با هزاران رنج و زحمت‏

جز از پور معاويّه زنا زاد             كه فرمودت سپهرا خانه آباد

مشو غرّه كه كارم مكر و كين است             كه سازنده تو خير الماكرين است‏

(1)

يك از عمّال ظلم و جور و كينه             وليد عتبه بود اندر مدينه‏

كه در عهد معاوى بود عامل             به عصر خويش كفرى بود كامل‏

بدوران يزيد آن كفر مطلق             نشد معزول آن بيگانه از حق‏

نوشت از بهر آن مردود كافر             ستان بيعت ز انصار و مهاجر

خصوص از سرور سالار امّت             حسين آن شاه برنايان جنّت‏

اگر كردت اطاعت شاه ذيجود             دگر ما را نباشد هيچ مقصود

و گر نه از تنش بردار آن سر             كه بودى زينت دوش پيمبر

بزودى ميفرستم در بر من             كزان بى‏سر به تن ماند سر من‏

وليد عتبه چون ديد آن رقم را             بر خود خواند مروان حكم را

سخن با يك ديگر گفتند بسيار             كه تدبيرى نمايند اندر اين كار

در آخر گفت مروانش كه اى مير             ز من بپذير كه اينت هست تدبير

نخواهد كرد بيعت شاه ابرار             نباشد چاره جز قتلش به ناچار

وليدش گفت ز اين جور و ستم داد             چه بودى گر مرا مادر نمى‏زاد

شب آمد گشت مهر از ديده پنهان             نشست اهريمنى جاى سليمان‏

رسولى را وليد كفر بنياد             به احضار شه ايمان فرستاد

شه كونين با سى تن ز ياران             روان شد سوى دار الحكم شيطان‏

پس از تعظيم و تكريم شه داد             وليد آن سرور دين را خبر داد

كه شد از گردش اين چرخ وارون             جهان را حالتى از نو دگرگون‏

معاوى بست بار، زين جهان شد             أبر مسند يزيدش حكمران شد

مرا فرموده آن سلطان شامى             كه بيعت گيرم از مردم تمامى‏

خصوصا از تو اى مخدوم جبريل             ستانم بيعت از بهرش به تعجيل‏

(1)

شهش فرمود كه اينك وقت تنگ است             شب است و باز هنگام درنگ است‏

چو فردا آفتاب عالم افروز             نمايان گردد از اين چرخ پيروز

يكى نو انجمن بر پا نمائيم             سخن از هر درى با هم سرائيم‏

شود معلوم از گفتار و كردار             خلافت مر تو را باشد ستمكار

وليد از شه چون بشنيد اين سخن را             پذيرا گشت سلطان زمن را

بگفت اى شه صوابست آنچه گوئى             نفرمائى تو هرگز، جز نگوئى‏

برو بر جاى خويش اى شاه والا             قرار كار را بگذار فردا

چون اين گفت و شنو مروان دل سخت             شنيد از شاه، وز آن مير بدبخت‏

بگفتا عذر اين شه ناقبول است             تو خود دانى كه فرزند رسول است‏

اگر بيرون شود ز اين خانه ايدر             نخواهى ديد او را بار ديگر

مده مهلت بگيرش بيعت اى مير             و گر نه سر ز تن برّش به شمشير

(1)

ز جا برخاست شاه عرش مأوى             به مروان گفت كاى فرزند زرقاء «1»

نخواهد گشت چون من دستگيرت             تو خواهى كشتنم يا آنكه ميرت‏

چو از آن خانه، فرزند پيمبر             برون شد گفت مروان ستمگر

كه از امرم تخلّف كردى اى مير             ندارى رأى خوب، اى زشت تدبير

وليدش گفت كاى مردود و گمراه             تو خود آگاهى از احوال اين شاه‏

دهندم گر همه دنيا سراسر             نخواهم كشت فرزند پيمبر

يقين دارم كه اندر پاى ميزان             بود خون خوار او، خلّاق سبحان‏

وداع با خاتم انبياء (ص)

نشاط افروز بزم كامرانى             بساط انداز عشق جاودانى‏

بهاء افزاى عرش كبريائى             سرير آراى ملك و رهنمائى‏

چو شد دلتنگ از جور زمانه             سوى بنگاه رحمت شد شبانه‏

شد اندر روضه سلطان لولاك             ز درد هجر رخ مى‏شود بر خاك‏

يكى نورى در آن دم گشت ساطع             ميان عقل و عشق افتاد مانع‏

غرض سرّى بد، از رخشيدن نور             كه امشب نبودت ديدار و دستور

برون آمد ز درگاه پيمبر             روان شد سوى خلوتگاه مادر

در آن خلوت چون آن عشق آفرين شد             مشام جان زهرا (ع) عنبرين شد

ندائى آمدش ز آن برگزيده             كه اى ختم رسل را نور ديده‏

به ديدار تو اى دلدار فرزند             شب و روزم به جنّت آرزومند

نياز و ناز آن فرزند و آن مام             نداند كس بغير از فرد علّام‏

شب و ديگر چون اين چتر ملمّع             ز گوهرهاى انجم شد مرصّع‏

مه چرخ امامت شاه عشّاق             به ديدار پيمبر گشت مشتاق‏

به آيين شب پيشين دگر بار             به درگاه مقدّس سود رخسار

منوّر شد حرم زان پرتو طور             عيان شد معنى نور على نور

گهرهاى تراز گنج نهانى             نثارش برد از جزع يمانى‏

برون آمد ز مرقد شاه سرمد             سروشان همرهش، بى‏حصر و بيحد

شنيد از عشق بوى ذو المنن را             ببر بگرفت جان خويشتن را

كليم عشق با معشوق جانى             شد اندر گفتگوئى لن ترانى‏

همى گفتش كه اى سردار رحمت             نجاتم بخش از رفتار امّت‏

كه جان از دست امّت گشته رنجور             مرا با خويشتن كن زنده در گور

حسين عشق، چون زد اين نوا را             به شور انداخت جان مصطفى را

بگفتش كاى بهين ذريّه من             به محشر مايه فخريّه من‏

تو را خواهد خدايت كشته بيند             تنت در خاك و خون آغشته بيند

كنون ساز سفر ميكن مهيّا             شتابان شو سوى عيش مهنّا

فضولى گفت هان اى مرد لافى             نه‏اى ز اهل خبر بيهوده‏بافى‏

تواتر آمد اندر اين روايت             كه اندر خواب آمد اين حكايت‏

بدو گفتم كه اى مجبور كلفت             نباشد عشق را با خواب الفت‏

تو را سر ميخراشد نقل اخبار             مرا دل ميشكافد سرّ آثار

رسول و مرگ حاشا ز اين تخيّل             حسين و خواب كلّا ز اين تعقّل‏

نصيحت گوش كن گر مرد حالى             خذ العلم من افواه الرّجال‏

چو مرّيخ از براى جستن كين             به خنك آسمان زد زين زرّين‏

شه كونين سلطان قبايل             نبىّ خلقت، على خوى و خصايل‏

طلب فرمود سلطان جوان را             برادرش آن امير كاروان را

بفرمودش كه اى با جان برابر             به من از هر برادر مهربان‏تر

بسيچ راه بيت اللَّه ميكن             حريم اللَّه را آگاه ميكن‏

برادر با برادرزادگان را             ز مردان و زنان پير و جوان را

كه عشقم ميكشاند سوى بيتم             بجا يك تن نماند ز اهل بيتم‏

مهيّا چون كنى خيل و خدم را             برون آور تو بانوى حرم را

نشان بر محملش با عزّ و تمكين             كه باشد او چراغ حجله دين‏

زنان و كودكان بنشان به محمل             كه در اين شهر ما را نيست، منزل‏

بزن بر كوهه خنك نبى زين             كه معراج من است آن زين زرّين‏

خبر ميده هر آن كس را كه از ما است             مهيا كرد عبّاس آنچه مى‏خواست‏

برون از خانه با خيل و خدم شد             خداوند حرم، سوى حرم شد

چو زد ناقوس عشقش اين ترانه             ز زنگ عقل اوّل شد زبانه‏

جهانى ديد پر آشوب و تشويش             اقامت كرد اندر خانه خويش‏

وداع عشق با عقل نخستين             بد از هجرت به شعبان سال ستّين‏

سمر شد در همه اطراف عالم             كه از يثرب بر آمد نقش خاتم‏

به بطحاء رفته و مأوا گرفته             چون حق بر مركز خود جا گرفته‏

نموده پاى تخت خويش مكّه             زده بر سيم عشق دوست، سكّه‏

نامه كوفيان لئام با امام همام (ع)

(1)

نخستين آمد از كوفى جماعت             عرايض بهر حجّت نى لجاجت‏

پياپى پيكشان از راه و بيراه             به حضرت آمدى درگاه و بيگاه‏

نوشته جمله زى سلطان لولاك             كه از شدّاد امّت شد جهان پاك‏

به جاى او يزيد آن كفر مطلق             نموده غصب جاى شاه بر حق‏

نزيبد تخت را غير از تو شاهى             نباشد خلق را جز تو پناهى‏

توئى شرع نبى را اصل و منهاج             توئى زينت فزاى افسر و تاج‏

توئى چشم خدا بين پيمبر             توئى تمثال فرد حىّ داور

روا باشد كه با مثل تو شاهى             كند بر ما تحكّم، دين تباهى‏

كه خمّار است و سگ باز است خونخوار             سراپا ننگ و از پا تا به سر عار

مهيّا گشته‏اى اى داراى گردون             سپاهى از ستاره چرخ افزون‏

همه مرد افكنان رزم ديده             همه آهن دلان برگزيده‏

اگر با ما شوى اى شه تو نزديك             كنيمش روز روشن، شام تاريك‏

فرو داريمش ز آن عزّت و جاه             نگون از تختش اندازيم در چاه‏

(1)

نوشته ديگرى از آن جماعت             به زارى نزد سلطان شفاعت‏

چه باشد گر به ما منّت گذارى             كنى بر شيعيانت شهريارى‏

صبا معمارى گلزار كرده             نگارستان چين را خار كرده‏

جهان گرديده ز استبرق، مخلّع             فتاد از دوش دى دلق مرّقع‏

تناور كرده سرو از ابر آزاد             توانگر گشته باغ از لطف دادار

تو اى ريحانه‏ى گلزار توحيد             مكن ما را ز بوى خويش نوميد

بدين منوال بود آن نامه‏ها كل             كه دست ما و دامان توكّل‏

اعزام مسلم (ع) به كوفه‏

(1)

محاسب چون حساب نامه برداشت             دو الف از ده هزار افزودن عده داشت‏

چو از حدّ شد كتاب قوم گمراه             ز شهر كوفه سوى حجّة الله‏

سر هر نامه كانشه دريدى             ز مشك خامه بوى خون شنيدى‏

به آخر نامه غافل از حسابى             طلب كرد از جناب او جوابى‏

سليمان سرير عشق دادار             نوشت از بهر قوم اهرمن سار

كه اينك پيك حق با حجّت حقّ             كه باشد پيروش از طاعت حقّ‏

بود نايب مناب من به هر كار             ز فعل و قول و از رفتار و كردار

همانا صاحب راى جميل است             مهين فرزند عمّ من عقيل است‏

چو شد بنوشته اين آيات محكم             رسالت گشت مسلم را مسلّم‏

بهار عشق چون بر زد شكوفه             پيمبرسان روان شد سوى كوفه‏

بدست او ز شاه عشق فرمان             چو بر دست نبى فرمان يزدان‏

به راحت‏گاه مختارش مقر شد             دمى آسوده از رنج سفر شد

بتابيد اندر آنجا نور سرمد             چو در يثرب به خانه سعد احمد

گروهى مردم از اسباط شيعه             به ظاهر شيعه و باطن شنيعه‏

بگرداگرد آن شه، جمع گشتند             همه پروانه‏گان شمع گشتند

به پاى مركب او سر سپردند             غم دورىّ آن شه بر شمردند

سرودنش كه اى مير هنرمند             بخوان تا هر چه دارى از خداوند

گشود آن نامه و آنگه سرودى             كه هان اى قوم أوفوا بالعهود

ابر بو جهليان اتمام حجّت             چو احمد كرد مير با مروّت‏

هياهوئى ميان شهر افتاد             كه اينك مسلم آمد بهر ارشاد

چو اين بشنيد مسلم بيتوانى             ز خوف فتنه شد مهمان هانى‏

حرامى‏زادگان شورى نمودند             پس از شورى به يك ديگر سرودند

كه بايد امر سلطان را تمامى             نوشت از بهر آن سلطان شامى‏

نوشتند و بريد رو سيه زود             سوى آتش روان شد همچنان دود

چو آن خطّ خواند آن مردود دادار             بچشم اندر چو شامش شام شد تار

ورق برگشت و شد مقصود حاصل             خرد را پاى فكرت رفت در گل‏

عبيد اللَّه بن زياد و امارت كوفه‏

(1)

دو روزى چند چون بگذشت از اين كار             عبيد اللَّه شد در كوفه سالار

اميرى بى‏پدر شد والى شهر             نهاد از كينه داغى بر دل دهر

كه از به بودى مرهم بود دور             از آن دوم تا دم صور است ناسور

چو مهر از ديدگان گرديد پنهان             بشب شد ظلمت ظلمش نمايان‏

ز اسب آمد فرود آن رنج برده             به بنگه چون گراز تير خورده‏

صباح ديگر اين چرخ ستمكار             چو كرد اين فتنه‏هاى خفته، بيدار

سر از خواب گران آن كفر بيغمش             سبك برداشت چون شعله ز آتش‏

به هر جايى كه شهدى بود، سم شد             بهر جايى كه شادى بود، غم شد

(1)

بدان مردود داور را غلامى             سيه‏روتر ز شب بى‏ننگ و نامى‏

عزازيلش چو صيدى بود در دام             پر از نكرى ولى بد معقلش نام‏

به جاسوسى روان كردش نهانى             كه جويا گردد از مهمان هانى‏

ز مهمان و ز مهماندار خانه             خبر بگرفت و كرد آنگه نشانه‏

برفت و ديد و آمد نزد ميرش             بيان كرد، آنچه بود اندر ضميرش‏

سيه‏رو آتشى در وى بيفروخت             كه از يك برق او جان جهان، سوخت‏

تنى چند از عوانان را طلب كرد             روانشان سوى آن بيت الكرب كرد

به مكر و خدعه و تزوير و حيله             بياوردند آن شيخ قبيله‏

سر و بينى شكست آن ميزبان را             طلب ميكرد از او ميهمان را

چو ديد آن حال را مير مكرّم             يقينش شد كه مجرم بود محرم‏

بدو گفت اى عدوى رب ذو المنّ             كه جار الله را داده به دشمن‏

اهانت ديد هانى رفت در بند             غمش شد بار آن نخل برومند

(1)

رسول عشق شد از بيقرارى             ز مهمانخانه هانى، فرارى‏

روان شد سرور ملك سعادت             شتابان سوى محراب عبادت‏

پى طاعت بپا شد مير اعظم             به تعظيمش قد محراب شد خم‏

فريضه ظهر و عصر و مغرب آنجا             ادا كرد و جماعت بود برپا

چو مسلم فرض خفتن را ادا كرد             پس از إتمام رو اندر قفا كرد

نديد از اهل بيعت يك مددكار             نمانده كس به غير از فرد دادار

نفاق اندر كمان قد قدر شد             جماعت كالجراد المنتشر شد

به خود ميگفت و ميناليد مسلم             چه شد سلّم چه باشد لا نسلّم‏

ز مسجد شد برون آن شير سامى             كه تا جويد ز بهر خود، پناهى‏

به چشمش تنگ پهناى جهان شد             خداوند غريبان، لا مكان شد

به راهى رفت پنهانى ز مردم             كه تا مر گمراهان را ره كند گم‏

در كاشانه بگرفت آرام             خدا خانه زنى بد طوعه‏اش نام‏

زنى مهمان‏نواز با هنر بود             ز مردان جهان مردانه‏تر بود

ستاده بود بر در آن مه نو             كه خورشيدش بسر افكنده پرتو

غريب كوفه با چشم پر اختر             بدان زن گفت كاى فرخنده مادر

مرا سوز عطش بربوده از تاب             رسان بر كام خشكم قطره آب‏

(2)

يكى چو بين قدح، آب گوارا             بدادش طوعه از روى تمنّا

پس آنكه گفت با صد مهربانى             بآيين زنان چو نان كه دانى‏

شب است و كوفه پر آشوب و تشويش             روان شو سوى آسايشگه خويش‏

برون انداخت راز خويش از دل             بگفتش نيستم در كوفه منزل‏

مر اين آشوب و گيراگير و غوفا             براى من نموده چرخ، برپا

بگفتش طوعه آن دم بى‏تحاشى             عزيز مصطفى مسلم تو باشى؟

بگفت آرى پناهى بخش ما را             ز خود خوشنود ميكن مصطفى را

پناه بيكسان را داد خواهى             نبد جز طوعه در آن شب، پناهى‏

ز مسلم چون شنيد اين گفتگو را             به جان و دل پذيرا گشت او را

بد آن مستوره را پورى بد أختر             به خاكستر نهان بودى چو آذر

بدى دلّال دربار آن بدانديش             نكردى رحم بر بيگانه و خويش‏

مرخّص شد ز خدمت با دو صد رنج             بجاى آمد چو افعى بر سر گنج‏

به خدمت ديد مادر را ستاده             بر مهمان، او با روى گشاده‏

به استفسار حال ميهمان شد             ز فرزند خود آن زن بدگمان شد

به سوگند عظيم از پور نادان             گرفت از بهر مهمان عهد و پيمان‏

چو روپوش سيه ز اين واژگون طاس             به دور انداخت اين گردون عكّاس‏

براى مژده آن بدذات خود سر             روان شد سوى سالار بداختر

نمايان بود بر گردون ستاره             كه شد از خانه بر دار الإماره‏

نهانى گفت آن بيمايگان را             كه دريابيد گنج شايگان را

چو اين بشنيد آن سالار بدبخت             ز خوشنودى نميگنجيد در رخت‏

(1)

گروهى را ز گردان انجمن كرد             روانشان سوى خانه شير زن كرد

بر آن بيفرصتان زشت خونخوار             محمّد پور أشعث گشت سالار

چو بشنيد آن سوار دشت ناورد             برون از خانه بانك باره و مرد

تن روشن‏تر از خورشيد روشن             نهفت اندر مكوكب، چرخ جوشن‏

نهادى خود بر فرق مبارك             چو بر فرق نبى تاج تبارك‏

همان هندى پرند آبدارش             كه بود از شير يزدان يادگارش‏

شه هاشم نسب مير قبايل             به بالاى زره كردش حمايل‏

پس از بدرود مادر خوانده سالار             برون آمد به كف ابر بلا بار

طلوع عشق و راه وصل نزديك             ولى ز انبوه دشمن بود تاريك‏

پى جنگ عدو آن مير والا             چو كرد آن دست و آن شمشير بالا

يهودان را جدا شد سر ز پيكر             تو گفتى او است حيدر، كوفه خيبر

سر آهن دلان سست پيمان             چو چوبين كوى شد غلطان به ميدان‏

نبد راه گريزى اندر آن دم             گرازان را مگر راه جهنّم‏

شد از شمشير آن سالار بيكس             فغان مرد و زن بر چرخ اطلس‏

چو ديد از حال آن سردار گمراه             شد از بدخواه آل اللَّه مدد خواه‏

پيامش داد آن مردود بارى             كه بودى هر چه بود از مرد كارى‏

براى يك تن اى ترسنده سردار             همى خواهى كنون، يار و مددكار

جوابش داد سردار ستم كيش             كه اى سالار بدخواه و بدانديش‏

گمان كردى تو اى بدبخت طاغى             كه يك تن از رعيّت گشته ياغى‏

بود فرمانده مرگ اين جهانبان             بود آموزگارش شير يزدان‏

بود عم زاده سبط پيمبر             نترسد از جهانى پر ز لشكر

اگر ز آهن سپاهى، بر تراشى             به پشت پاى او نايد خراشى‏

دگر بار آن امير كفر بنياد             گروهى را به امدادش فرستاد

به هم پيوست آن جمع گسسته             درستى يافت آن كار شكسته‏

هجوم آورد كفر از هر كرانه             بگرداگرد آن مير يگانه‏

امير هاشمى با تيغ خونبار             فكندى خويش در درياى پيكار

يم تيغش چو طغيان بهارى             همى شد موج زن از هر كنارى‏

چو تيغش در پى دفع خسان شد             دعاى سيفيش ورد زبان شد

گرفتى از كمرگاه دليران             به بام انداختى آن شير شيران‏

رجز مى‏خواند و مى‏گفتا به يزدان             نجويم كين جز از آزاد مردان‏

يكى فرياد زد سردار ميشوم             چو بر ديوار از هم رفته بوم‏

سر آزاد مردان جز تو كس نيست             به آزادى به پيشت هم نفس نيست‏

قريشى ريشه هاشم نژادى             نباشد با تو كس را كين و دادى‏

همه سركردگان اين قول گفتند             سفال خدعه، با تزوير سفتند

گمان فرمود سالار امانت             كه نبود قوم را با او خيانت‏

زيان اژدهاى آتشين دم             فرو بردى بغاب خويش در دم‏

(1)

به دور إن يكاد آل ياسين             شدندى جمع اولاد شياطين‏

ابر استر نشاندندش بناگاه             ببردندش به نزد مير گمراه‏

به ظلمتگاه كفران نور توحيد             چو مهر از مطلع درگاه، تابيد

نشسته كفر بر تخت امارت             كه ايمان را خراب آرد عمارت‏

چو كفرش بود روشن بر تمامى             نكرد او را امير دين، سلامى‏

خوش آمد گوئى از اوباش كوفه             كه بودى در پى زاد و علوفه‏

به مسلم گفت از روى ملامت             كه هان اى مسلما چون شد سلامت؟

ابا گو بنده گفت ان كفر ميشوم             كه بادا امر مسلم بر تو معلوم‏

اگر گويد سلامى و گر نگويد             رهى، جز راه جان دادن نپويد

چو ديد آن خسته را با دست بسته             به جانان بسته جان وز خود گسسته‏

زبان بگشود و كرد آن كفر بنياد             به ناهنجار از آل على ياد

بگفتش مسلم اى مردود بدكيش!             تو خود افزون‏ترى از گفته خويش‏

زبان بربند و از قتلم مترسان             به بدگوئى دل زارم مرنجان‏

كه ما را كشته گشتن، هست عادت             ندارد كس جز، از ما اين سعادت‏

(1)

به بكر پور حمران بد ستاده             بر آن بدسگال كفر زاده‏

بدو فرمود سالار ستمگر             كه مسلم را به بام قصر مى‏بر

ز پيكر دو ركن، نيكو سرش را             نگون انداز آنگه پيكرش را

چنان فرمود كاى شوم بداختر             وصيّت واجبست از شرع انور

كه اين امر آمد از ختمى پناهى             بگفتش كن وصيّت هر چه خواهى‏

در آن مجمع نظر افكند آن شاه             به پور سعد از دين گشته، گمراه‏

بفرمودش كه از من اين وصيّت             بجاى آور، تو از روى مروّت‏

اگر چه با من اندر كين و طيشى             و ليكن هر چه باشد از قريشى‏

ز جور چرخ و از اطوار ايّام             مرا محصول اين شهر آمده وام‏

تو آن اسب و مر اين شمشير و جوشن             بده در وجه اين وام معيّن‏

چو پور سعد بشنيد اين سخن را             به خشم آورد، شاه ذو المنن را

براى گفتن احسنت و شاباش             نظر گرداند از رويش، چون خفّاش‏

عبيد اللَّه گفت اى بى‏حميّت             ز مسلم كن قبول، اكنون وصيّت‏

پس از اين گفتگو مير سعادت             روان شد سوى معراج شهادت‏

به بام قصر شد عم‏زاده شاه             دهان پر خون و دل پر ناله و آه‏

چو ديد از زندگانى بى‏وفائى             صبا را گفت اى پيك خدائى‏

برو از من بگو سلطان دين را             خليفه حق، امام راستين را

سفيرت در كف دشمن اسير است             نفس زن مرغ روحش در صفير است‏

به جرم عشقت اى سبط پيمبر             سراپا چاكم از شمشير و خنجر

برهنه تيغ خود آن بى‏حيا كرد             سرش را فارغ البال از نوا كرد

چو بال روح او جست از نشيمن             بدست شاه مردان كرد مسكن‏

نگون افكند نيكو پيكرش را             به پيش دشمن آوردى سرش را

(1)

عبيد اللَّه گفت اى پور حمران             تو را بينم زبون و لرز و لرزان‏

بگفتش گاه قتل اين دلارام             شد از سر هوش و از دل رفت آرام‏

يكى رو زشت مردى شد پديدار             كه شد از ديدنش دست و دل از كار

همى بگرفته با خشم و تغيّر             لب حيرت به دندان تفكّر

ولى از امرت اى بدخواه ياسين             به خواب آوردم آن چشم خدا بين‏

(2)

چو شد خاموش شمع بزم ايمان             بياوردند هانى را ز زندان‏

گرفتندش سر از پيكر به زودى             به جرم آنكه مهمان دار بودى‏

چو شد مسلم سوى گلزار جنّت             جهانى كرد پر آشوب و محنت‏

به پاى جثّه آن شاه جنگى             به بستند از عداوت پالهنگى‏

بدست كودكان شد پالهنگش             كشانيدند بر هر خاك و سنگش‏

فغان از عشق و رنج بى‏حسابش             كه جان بازى است، سطرى از كتابش‏

امان از گفتگوهاى عيانش             حذر از رمز اسرار نهانش‏

به هشتم روز بود از ماه قربان             كه قربان گشت، مسلم بهر جانان‏

موكب همايونى حسين (ع)

(1)

به آهنگ عراق آن شاه فيروز             برون شد از حجاز اندر همان روز

پسر عمّ نبى با سوگوارى                   بيامد نزد شه وقت سوارى‏

به‏گفت اى شه منم عبد اللَّه پير             مكن در پاى عقل پير، زنجير

تو ترك اين سفر ميكن خدا را             مسوزان در فراق خويش، ما را

توئى فرمانده از مه، تا به ماهى             تهى از خود مكن اورنگ شاهى‏

شنيدم از رسول آن شاه رحمت             كه گردى كشته از شمشير امّت‏

بدو سربسته گفت آن اشرف ناس             مكن منعم ز رفتن يا ابن عبّاس!

منم مأمور و مأمور است معذور             ره نزديك را، بر من مكن دور

حريم كعبه جاى عشق بازى             نباشد اى رفيقان حجازى‏

يكى پهناورى باشد در اين كار             كه قربانگاه را باشد سزاوار

شه يثرب، برون آمد ز بطحاء             سوى دشت بلا شد راه‏پيما

تنى چند از هواخواهان به آن شاه             به پيوستند اندر راه و بيراه‏

آگاهى امام جليل از قتل مسلم ابن عقيل‏

(1)

چو شد آن مظهر اسم جلاله             بباراند از، صحراى زباله‏

دو تن از كوفيان از ره رسيدند             ز گرد ره به نزد شه رسيدند

مر آن داناى غيب الغيب توحيد             از ايشان حال اهل كوفه پرسيد

به گفتند آن دو تن با آن شه جود             كز اينجا شو به جاى خويشتن زود

كه كوفى را نباشد با تو راهى             نميخواهند مانند تو شاهى‏

به چشم خويش ديدم اى شه داد             كه مسلم كشته شد از تيغ بيداد

به صد خوارى سرش از تن بريدند             تنش با خاك و خون در مى‏كشيدند

چو شد از قتل مسلم شه خبردار             به ياران گفت اين است، اوّل كار

گذشت از مسلم و باقى است بر من             وفاى عهد تا روز معيّن‏

بگرييدند ز اين غم شاه و لشكر             به پا كردند رستاخيز و محشر

گروهى ز اين خبر از قوم اعراب             برون رفتند از آن جمع اصحاب‏

پسند عشق نبود حيله بازى             حقيقت خواهد اندر ترك و تازى‏

به شد آن شاه با حال مكدّر             از آن منزل به منزلگاه ديگر

همى رفتند با هم لشكر و شاه             فرزدق گشت پيدا اندر آن راه‏

شرفياب حضور شاه گرديد             ز حال شاه رنج راه پرسيد

(1)

پس آنگه گفت اى شاه مظفّر             مكن از كوفيان يك حرف باور

كه ايشان جمله از نطفه دروغند             نفاق اندوز شمع بى‏فروغند

همانا مسلم آن مير دلاور             شد از شمشيرشان در كوفه بى‏سر

مخواه از كوفيان اورنگ شاهى             بخواه از حق ز بهر خود پناهى‏

جوابش داد شاه عشق پرور             كه دارم اندر اين ره كار ديگر

فرزدق شد روان با ناله و آه             به منزلگاه ديگر خيمه زد شاه‏

به گاه شام فرمودى به اصحاب             كه بار اشتران سازيد پر آب‏

كه فردا ميرسد در اين بيابان             به ما لب تشنه مهمان فراوان‏

چو شد از امر سبط شاه مختار             به پشت چارپايان آب بسيار

شه و لشكر از آنجا جمله با هم             شدندى ره سپار وادى غم‏

به ناگه يك تن از آن جمع لشكر             بلند آواز گفت اللَّه اكبر

بفرمودش شه بيمثل و مانند             كه بردى نام آن يكتا خداوند

بزرگ است آن خداى بى‏نديدم             بزرگى را به كس جز او نديدم‏

رسيدن حرّ بن يزيد

(2)

جهت چى بود كه بردى بى‏محابا             در اينجا نام آن يك تاى دارا

بگفت اى شه كه من در اين بيابان             به بودم روزگارى را به پايان‏

نديدم اندر اينجا باغ و نخلى             نه دهقانى بدى نه خرج و دخلى‏

كنون مى‏بينم اى شه نخل بسيار             كه گشته اندر اين صحرا نمودار

به فرمود آن شه گردون پناهى             كه نخلستان نباشد اين سياهى‏

سنان جان‏ستان و گوش اسبان             نمودار است اندر اين بيابان‏

برون آمد سوارى از سپاهى             همى تازيد سوى آن سياهى‏

سپاهى را معيّن كرد و معلوم             بيامد نزد آن سلطان مظلوم‏

به گفت اى شه بود اين حرّ سردار             هزارش مرد جنگى هست در كار

به ناگه در رسيد آن حرّ آزاد             بشاه دين سلام و تهنيت داد

جوابش داد با صد مهربانى             به ياران گفت آن دم بيتوانى‏

كه اى ياران كنون حاضر كنيد آب             كه اينان را عطش به ربوده از تاب‏

دهيد آب اين ز ره وامانده‏گان را             سپاهى با همه سركرده‏گان را

در آن وادى كه بودى آب ناياب             سوار و اسب او گرديد سيراب‏

خداوندا چه عشق است اين چه بيداد؟             كه خود در راه تو لب تشنه جان داد؟

به حرّ فرمود آن سلطان أحرار             كه بر مائى و يا ما را مددكار

چه آوردت در اين صحراى خون خيز             كه كرد اين لشكر از بهر تو، تجهيز

بگفت اى شه تو را من خواجه تاشم             نه با تو هستم و نه بر تو باشم‏

ولى مأمورم از آن مير گمراه             كه هر جا بينمت گيرم سر راه‏

بفرمودش شه آزاد مردان             كه بر مرگ تو مادر باد گريان!

مرا خوانديد با چندين كرامت             بسوى خويشتن بهر امامت‏

كتابتها به سوى من روانه             نموديد اى گروه، از هر كرانه‏

كنون كه اشكسته بينم عهد و پيمان             شوم بر جاى خويش، از اين بيابان‏

پس آن آزاد مرد نيك انجام             بدان سالار دين و قطب اسلام‏

بگفت اى مظهر خلّاق ذو المنّ             على را جان، نبى را چشم روشن‏

چو عهدى كرده‏ام با آن جماعت             گرفته دامن من دست بيعت‏

(1)

در اين ره گر شوى راهى تو طالب             كه نه در كوفه آئى نه به يثرب‏

شوم معذور نزد مير گمراه             كه از شهر شما برتافت، رخ شاه‏

به پايان شد چو اين گفت و شنوها             بدينسان بسته شد عهد و گروها

به راهى رفت حرّ دلشاد و خوشنود             صراط المستقيم از راه مقصود

چو لختى راه پيمود آن شه راه             دوباره حرّ نمايان شد به ناگاه‏

بگفت اى بهترين فرزند آدم             ز كوفه نامه‏اى آمد در اين دم‏

يكى جاسوس از اعراب بدبخت             به من بگماشته آن مير سرسخت‏

كه هر جايى روى اى شاه والا             نگهبان تو باشم در همه جا

چو اين بشنيد سبل شير داور             بهمراهان خود فرمود يكسر

كه حال دهر دون آمد دگرگون             به كام دشمن آمد چرخ وارون‏

همه معروف دنيا، منكر آمد             سوى دين، كفر دون، غارتگر آمد

هر آن كس را خيال حكمرانى است             و يا در دولت من، كامرانيست‏

محال است اين خيال خامم امروز             شويد اين دم به جاى خويش فيروز

چو بشنيدند آن قوم طمع كار             به رفت از لشكر شه جمع بسيار

شه و لشكر همى رفتند با هم             همه تا حربگاه وادى غم‏

ورود به سرزمين كربلا

(1)

نواى وصل چو بشنيد ناگاه             به دشت كربلا افراشت خرگاه‏

ز اسب آمد فرود آن سرور دين             به ياران گفت آخر منزل است اين‏

مر اين وادى شما را سدّ عشق است             نه سدّ عشق، خود سر حدّ عشق است‏

فزون باشد مقام قرب داور             مقامى نيست از اينجا، فزون‏تر

به بار انداز عشق آن پاكبازان             بيفكندند بار عشق آسان‏

و ز آن سو حرّ و لشكر در مقابل             در آن خونخوار وادى، كرده منزل‏

آگاهى عبيد الله بن زياد از ورود امام (ع) به كربلا

(1)

خبر بردند سوى كفر مطلق             كه در دشت بلا زد شاه، بيرق‏

چو اين بشنيد آن بدتر ز نمرود             سران كوفه را احضار فرمود

به پير پيروان كفر و طغيان             عمر آن كافر بدتر ز شيطان‏

بگفت اينك شهنشاه حجازى             سوى ما شد، به قصد ترك تازى‏

كنون از بهر شاهى و امامت             به دشت كربلا كرده اقامت‏

يكى لشكر ز بهر دفع دشمن             براى تو مهيّا كرده‏ام من‏

كه بر ايشان تو باشى مير و سردار             شوى اين دم، به نزد شاه مختار

كنى تكليف بيعت تا كه جنگش             به سختى نه به اهمال و درنگش‏

چه ميگوئى جوابم زود برگو             نمى‏شايد تخلّف، يكسر مو

كه اين امر از امير الكافرين است             يزيد آن پيشواى كفر دين است‏

جوابش گفت آن پير سيه‏دل             كه اين كار است بر من سخت و مشكل‏

تو را سر كردگان باشند بسيار             گزين كن، ديگرى از بهر اين كار

از اين پاسخ عبيد الله برآشفت             بدان پير سيه‏دل، اين چنين گفت‏

تو را من ملكت رى داده بودم             به هر كار تو من استاده بودم‏

كنون رد كن به ما فرمان رى را             نه بينى هيچ تابستان وى را

ز بيم عزل آن ابليس آيت             به قتل شاه دين، افراشت رايت‏

روانه شدن عمر سعد به كربلا

روان شد بهر جنگ آن پير بى‏پير             به صحرا موج زدن نيزه و تير

ابا آن لشكر خونخوار جرّار             همى تازيد تا دشت بلا بار

فغان از عشق و شور انگيزى عشق             ز خون شد جمله، رنگ‏آميزى عشق‏

جهانى پر كند از جند شيطان             كه يك تن را كند آماج پيكان‏

يكى لشكر كشد از كوفه تا شام             كه تا يك روز روشن را، كند شام‏

يكى سر بر فراز نيزه سازد             كه با معشوق جانى، عشق بازد

مرا سوداى اين عشق هنرور             زده آتش ز خود همچون سمندر

برون آورده دست مرد افكن             خرد را كرده چون سنگ فلاخن «1»

نه دست و پاى آن دارم كه هر دم             پى آن عقل دور افتاده گردم‏

نه بتوانم زنم از سينه فرياد             كه تا يك دم ز غم، دل گردد آزاد

همان به كز زبان بى‏زبانى             دهم شرحى از اين عشقى كه دانى‏

پيام فرستادن ابن سعد (لعين)

فرستاد آن امير جيش كافر             پيامى سوى فرزند پيمبر

چه شد گز يثرب اى سلطان بطحاء             علم افراشتى در ساحت ما

جوابش داد آن سلطان عشّاق             نبودم كوفه را من هيچ مشتاق‏

مرا خوانديد بر خود اى جماعت             كه بدهيم امامت، دست بيعت‏

پشيمان گشته‏ايد اين دم از اين كار             شوم ز اينجا به جاى خويش ناچار

روان شد پيك كفر از نزد داور             جواب آورد بهر مير كافر

نامه‏نگارى ابن سعد بن ابن زياد

چو بشنيد اين سخن آن پير بدكيش             نوشت از بهر آن مير بدانديش‏

كه گفتگوى من با شاه مظلوم             چنين بوده است، بادا، بر تو معلوم‏

كه فرمايد مرا سبط پيمبر             نخواهم بود در اين شهر و كشور

شوم سوى وطن يا سر حد روم             روم بيرون از اين مرز، و از اين بوم‏

گذشت شه ز ما بر ما عيان است             فلاح ما صلاح امّتان است‏

چو خواند آن نامه آن كفر سيه‏فام             بچشمش روز روشن، گشت چون شام‏

پس آنگه گفت با ياران محفل             كه كارم ز اين كتابت، گشت مشكل‏

كتاب ناصح و مشفق چنين است             مرا مقصود اصلى خود نه اين است‏

روان شدن شمر به كربلا

(1)

ز جا برخاست شمر آن دشمن آل (ع)             بدو گفتا كه اى مير عدو مال‏

مرا سردار كن از بهر اين جنگ             كه پهناى جهان را ميكنم تنگ‏

به دشمن آنچه خواهى ميكنم من             نه بدهم فرصتى از بهر دشمن‏

چو از شمر اين شنيد آن مير كفّار             خوش آمد گفت، گفتش اين بود كار

نوشت از بهر سردار بداختر             كه شمر است اين امير جمله لشكر

اگر جنگ آورى با شاه بيكس             تو خود سردار آن لشكر شوى بس‏

و گر نه شمر خود از جانب ما             بود سردار آن جمع مهيّا

تو خود هر جا كه خواهى پاى بگذار             و يا طاعت نما از شمر سردار

به دست شمر چون داد آن رقم را             قوى بنمود بازوى ستم را

نهم روز از مه ماتم چو بگذشت             بيامد شمر كافر اندر آن دشت‏

عمر را گفت از اين شاه ذو المنّ             ببايد جنگ، يا بيعت گرفتن‏

بخوان اين نامه و برده جوابش             كه بر جنگ است رأى ناصوابش‏

چو خواند آن نامه را پير سيه‏روز             بگفتش كز خدا برگشتى امروز

مرا مقصود بود اصلاح اين كار             تو مانع گشتى اى مردود دادار

اساس قتل فرزند پيمبر             تو برپا كردى اى شمر ستمگر

تو مى‏پنداشتى گز بهر اين كار             شوى خود بر سپاه كوفه سردار

معاذ اللَّه! كه باشى مير لشكر             كه خود جنگ آورم با حىّ داور

چو باشد عاقبت منزلگهم نار             مرا خوشتر بود النّار لّالعار

برو سر كرده رجّالگان باش             امير از خدا آوارگان باش‏

چو سردارى عمر را شد مسلّم             فرو كوبيد طبل جنگ آن دم‏

ز جا شد كنده آن درياى لشكر             هجوم آور سوى سبط پيمبر

(1)

چو ديد از حال آن سلطان بى‏يار             برادر را بگفت اى مير هشيار!

بگو اين قوم دون را كاين چه حال است             پسين‏گاه است نى گاه قتال است‏

يك امشب را ستان از اين جماعت             براى من، از اين پيكار مهلت‏

مهلت خواستن امام (ع) شب عاشورا

(2)

روان شد سوى لشكر مير سامى             پيام شاه را داد او تمامى‏

يكى پر خاشجو ز آن قوم غدّار             بگفت اى كوفيان زشت كردار

براى مهلت يك شب بر آن شاه             خلاف افتاد در آن قوم گمراه‏

يك امشب مهلت فرزند زهرا             نباشد مر شما را چون گوارا؟

اگر مردى ز اهل غير ملّت             يك امشب را ز ميخواست مهلت‏

نبودى گر چه خود از اهل اسلام             همى داديم او را بهر إكرام‏

چه جاى آنكه فرزند رسول است             سرور سينه جان بتول است‏

دهيدش مهلت امشب را كه فردا             شود آماده پيكار أعداء

چو مهلت گشت آن شب را مسلّم             روان شد سوى شه سالار اكرام‏

بگفت اى سرور دنيا و عقبى             مقرّر شد به فردا جنگ أعداء

به مهلت جملگى استاده گشتند             به فردا جنگ را آماده گشتند

اذن عام امام (ع) به ياران خود

(1)

پس از اين گفتگو آن شاه ذيجود             يكى نو خطبه إنشاد فرمود

ز بعد حمد يكتاى جهاندار             سرودى نعت شاهنشاه مختار

چو حمد حق و نعت جد ادا كرد             پس آنگه رخ به إخوان صفا كرد

كه نبود در جهانم جاه و رفعت             نمودم از تمامى حلّ بيعت‏

نباشد اندر اين ميدان، غنيمت             بود جانان غنيمت، در هزيمت‏

شب است و تار و حق ستّار و ره دور             رويد اين دم، كه تا باشيد منصور

گزينيد اشتر اين شام سيه را             بدينسان ناقه پيمائيد ره را

مرا خواهند و ديگر كس نخواهند             سر موئى ز جسم كس، نكاهند

همى بينم كه شاه شهر عشقم             تن اندر ماريه سر در، دمشقم‏

يساولان عشق، از امر آن شاه             براندند آن جماعت را ز درگاه‏

برون شد هر كه همچون پوست بودى             برفت آن كس كه دنيا دوست بودى‏

بماندى محرمان سرّ وحدت             خدا را بنده از روى حقيقت‏

دل و تنشان ز هر كار اوفتاده             ميان بيم و امّيد ايستاده‏

چو آن بيگانگان آواره گشتند             حريم شاه دين بيچاره گشتند

ز افغان حرم و ز آه اطفال             بدرد آمد دل عشق اندر اين حال‏

همى ناليد كه اى دادار افلاك             مرا تنگ آمد اين محروسه خاك‏

چو شد نامحرم از آن محفل راز             دگر نطقى نمودى عشق آغاز

فروغ عشق حقّ بر زد زبانه             به ياران گفت آن دم عاشقانه‏

وقوف از بهر چه چون شد كه ما نديد؟             مگر بو برده‏ايد از عشق جاويد؟

مران دلدادگان با چشم نمناك             بدو گفتند كاى مصداق لولاك‏

چه باشد جان كه هر جنبنده دارد؟             شهادت مرد را ارزنده دارد

به راهت جان دهيم از رأى صافى             نخواهيم از خداوندت تلافى‏

كه تا حقّ نبى آن شاه لولاك             ادا گردد به حقّت اى شه پاك‏

ترخيص امام همام اهل بيت كرام را

چو اين بشنيد از عشق نخستين             به إخوان صفا فرمود تحسين‏

پس آنگه گفت با عبّاس آن شاه             كه اى فرزند دلبند، يد اللَّه‏

بيا بردار با خود اين حرم را             ببر ز اين ورطه بيرون خيل غم را

پرستارى نما از خواهرانت             ز خواهرزادگان و همرهانت‏

بزرگى كن بر ايشان اندرين كار             مرا بگذار با اين قوم خونخوار

(1)

به گفت اى بهترين فرزند آدم!             شه خاتم نشان را نقش خاتم‏

مگر نه اى خديو جمله عشّاق             به عشقت سر سپردم روز ميثاق‏

مگر نه اى امير كشور عشق             مرا خواندى وزير لشكر عشق‏

مگر نه حيدر آن شاهنشه فرد             مرا از بهر امروز تو پرورد

مران چون من غلامى از بر خويش             كه در پايت به كف دارم سر خويش‏

به تيغم گر برند انگشت انگشت             نريزم مهره مهر تو از پشت‏

تو خود انصاف ده اى سرور ناز!             چسان بيرون رود ز اين دشت عبّاس‏

تو را با كوفيان تنها گذارم             سلامت سوى يثرب ره سپارم‏

به فرداى قيامت نزد احمد             جوابم چيست اى سلطان سرمد؟

به حيدر آن امير اهل ايمان             چه عذر آرم بگو اى شاه خوبان؟

مرانم از در اى سلطان پيروز             نخواهم ديد من هرگز چنين روز

كه باشم زنده در دنياى فانى             سيه‏رو باد عيش و زندگانى‏

پس از عبّاس آل حيدر پاك             همى گفتند با آن عشق چالاك‏

دگر ز اصحاب شاه عشق پرور             سخن راندند يك از يك نكوتر

همه بر يك سخن كاندر ره عشق             به خون غلطند در پاى شه عشق‏

در آن شب شاه و لشكر جمله با هم             عبادت را كمر بستند، محكم‏

آغاز وقايع روز عاشورا

(1)

چو زد بهرام خون آشام خون ريز             بر اين سركش سمند دهر مهميز «1»

سوارى شد عيان زرّينه جوشن             جهان از پرتوش گرديد روشن‏

نوازد ناى جيش كفر مطلق             و ز آن سو عشق زد كوس أنا الحق‏

بپاشد خسرو بيمثل و مانند             بفرمودى كه اى خيل خداوند

نشينيد اين زمان بر پشت باره             شويد اين دم، سوى جنّت سواره‏

مر آن دلدادگان از عبد و مولا             شدند آماده پيكار أعداء

شه عشق آفرين آن شير يزدان             نمود آرايش ديدار جانان‏

سلاح جنگ از اهل حرم خواست             به ميراث نبوّت تن بياراست‏

سپر از حمزه و تيغ از پدر داشت             كله خو، از رسول تا جور داشت‏

علم پيچيد بر هم آن شه راد             به دست، دست شاه لا فتى داد

نشست از پشت رهوار پيمبر             عنان عشق شد در دست صرصر

بميدان اندر آمد عشق منصوص             صفى آراست چون بنيان مرصوص‏

به قلب صف ستاد آن مخزن نور             چو حق اندر ميان قلب مكسور

چو عشق از آن لواء بگشود پرچم             رجز خوان گشت قرآن مترجم‏

بفرمود اى پرستاران «1» سفيان             كه حاكم بر شما گرديده شيطان‏

به زير چرخ اندر هر ديارى             نه بگزينيد جز من، شهريارى‏

به هر دورى ز دوران زمانه             نشانى باشد از حقّ يگانه‏

منم آن مظهر خلّاق يكتا             كه از من سرّ وحدت شد هويدا

اميرم بر همه عالم تمامى             نباشد در جهان جز من امامى‏

منم شيرازه اوراق هستى             منم فرمانده بالا و پستى‏

قضا بى‏امر من، قدرت ندارد             كه بر لوح قدر نقشى نگارد

نبى را قلب، و چشم روشنستم             كه شرعش را به تن چون جوشنستم‏

على را روح، و زهرا را جگربند             ز ما شد هر كه با ما كرد پيوند

همه اى كوفيان دانيد يك سر             كه جز من نيست فرزند پيمبر

خديو عشق و شاه مشرقينم             سرور سينه زهرا، حسينم‏

چه بود آن دعوت اندر اوّل كار             كه خونم شد مباح اين دم به ناچار

همه آن وعظ و آن گفتار و تهديد             أبر سفيانيان، سودى نبخشيد

لهوف منظوم يا معراج المحبة، ص: 55

آغاز جنگ‏

(1)

چو كرد آن عشق مست آهنين چنگ             ز برق تيغ روشن آتش جنگ‏

به كار افتاد تيغ و نيزه و تير             دبير چرخ را گم گشت تدبير

كراران عرب، در تركتازى             به جان بازى دليران حجازى‏

كمان زد عطسه اندر كوس جانان             كه صبر آريد در آماج پيكان‏

سوى جنّت در آن مغلوبه ناگاه             شدى پنجاه كس، از لشكر شاه‏

توبت و انابت حرّ و شهادت او

(2)

در آن هنگامه اوس بن مهاجر             كه بود آن روز در آن وقعه حاضر

همى گويد كه در آن رزم و پيكار             كه تنگ آمد ابر نام آوران كار

گذشتم بر حر آن سردار نامى             بديدم لرزد، اندامش تمامى‏

شگفت آمد مرا ز آن آهنين چنگ             گمان كردم كه خود ترسيده از جنگ‏

بدو گفتم اميرا اين چه حال است؟             بگفت اين جا نه جاى اين مقال است‏

كه خود مى‏بينم از اين چشم روشن             وجود جنّت و دوزخ معيّن‏

وراندازندم ار پيكر در آذر             به جز جنّت نخواهم، چيز ديگر

چو عشقش كرد غارت از تن آن دل             نمودش پاك از آلايش گل‏

ربودش ناگهان از آن ميانه             بزد بر رخش همّت تازيانه‏

روان شد سوى جيش رحمت حق             به حق پيوست و با حق گشت ملحق‏

أتينا تائبا للَّه، پناهش             رجال صدّقوا آمد گواهش‏

به گفت اى شه منم آن عبد گمراه             كه بگرفتم سر راهت به إكراه‏

دل دلدادگان عشق يزدان             شكستم من به نادانى و طغيان‏

ندانستم كه اين قوم ستمكار             بود مقصودشان پيكار دادار

خطايم بخش اى شاه عدوبند             گنه از بنده و عفو از خداوند

يم عفو ازل شد در تلاطم             گنه گرديد از آن نامور گم‏

هماى جان مرد شير نيرو             رميد از دام خجلت همچه آهو

ز خوشنودى نميگنجيد در پوست             كه گشتم قابل قربانى دوست‏

چو بخشيدش خطاء شاه خطا بخش             روان شد سوى ميدان، فارس رخش‏

محاربه حر نامور، با دشمنان بد گوهر

(1)

به گفت اى قوم بد كيش زنازاد             همان حرّم، و ليكن گشتم آزاد

اميرى برگزيدم در دو عالم             كه باشد بهترين فرزند آدم‏

بود حق آشكارا از ضميرش             نبى پيدا ز سيماى منيرش‏

رجز خواند و نصيحت كرد و تهديد             بر آن آهن دلان سودى نبخشيد

زبان بربست و دفع خصم خونخوار             حوالت كرد با تيغ زباندار

دلير و عاشق و دل داده از كف             چو شير خشمگين زد خويش بر صف‏

شد آن سرگرم جام عشق دادار             ز خود بيگانه، غرق بحر پيكار

سرو دست از يلان به گرفت تيغش             نبود از كين كشى، يكدم دريغش‏

شد از شمشير آن شير دژ آهنگ             زمين پهنه بر نام آوران تنگ‏

برآمد از سپاه كوفه فرياد             ز مرد افكن تميم مرد آزاد

بدند آگاه كان مير يگانه             سراندازد چو گيرد تازيانه‏

كنون هندى پرندش هست در كار             نه صف ماند نه لشكر نه سپهدار

سر آن قوم از جان دل بريدند             گريزان چون گراز از وى رميدند

چو تندر نعره زد سردار بدبخت             كه اى سنگين دلان آهنين رخت‏

به دورش حلقه همچون خطّ پرگار             زنيد اين دم كه تا تنگ آيدش كار

چنين كردند آن قوم ستمگر             تنش خستند از شمشير و خنجر

حسود عشق در آن رزم و پيكار             فكند اسب دلاور را ز رفتار

چو ديد از چشم دل از مرد چالاك             نبى را خويشتن افكند بر خاك‏

پياده ميگرفت از دشمنان سر             كه سرش از تيغ كين بگرفت افسر

ز پا افتاد مرد آهنين چنگ             به تيغ دشمن اندر پهنه جنگ‏

به بالين شد كه آخر زمانش             پذيرا گشت از نو ميهمانش‏

ز شوق از پرده دل داد آواز             كه هذا جدّك اى شاه سرافراز

پرستاران عشق آن خسته را زود             بياوردند نزد شاه ذيجود

غبار از چهره رفتش، دست لولاك             چه بودار بودمى من جاى آن خاك‏

همى فرمود سلطان لعمرك             و أنت الحر كما سمّتك أمّك‏

شبيه احمد آن مولاى يوسف             همى فرمود از روى تاسّف‏

لنعم الحرّ حرّ بني رياح             صبور عند مختلف الرّماح‏

برير بن خضير و ميدان رفتن او

(1)

چو شد آن شيره شور محبّت             برون از اين جهان پر ز محنت‏

برير بن خضير از آن خضر پيمان             سكندرسان روان شد سوى حيوان‏

سمند افكند در ظلمات پيكار             دليلش گشت شمشير گهربار

به تيغ تيز آن پر شور و بيباك             گروهى را فكند از باره بر خاك‏

ز كرز و نيزه و شمشير دشمن             شكستش مغفر و بدريد جوشن‏

تنش در جنبش آمد جان به پرواز             سلام آورد بر سلطان سرباز

گذشت از خويش و اين عيش مكدّر             گرفته از دست خواجه خضر ساغر

جنگجوئى و جانبازى وهب‏

(1)

پس از او نوجوان، نو مسلمان             وهب آن شير كلبى شد به ميدان‏

رجز برخواند و گفت اى قوم خونخوار             نصارى بودم و شد نصرتم يار

فدائى آمدم شرع مبين را             خليفه حق امام راستين را

عنان پيچيدى، سوى رزمگه راست             مدد از حيدر رزم آفرين خواست‏

نبردى كرد كلبى عاشقانه             پس آنگه سوى مادر شد روانه‏

كه بدرود آورد پير توان را             پس از مادر عروس نوجوان را

چو آن شيرى كه باز آيد ز نخجير             به چنگ اندرش، خون آلوده شمشير

به استقبال مرد نيك فرجام             برون از خيمه آمد جفت با مام‏

به مادر گفت ديدى ياريم را             در اين ره مردى، و پا داريم را

زمن راضى شدى برگو كه بر من             شود اين تنگناى سينه روشن؟

عجوزش گفت اى شير هنرمند             كه هستى مر مرا فرزانه فرزند

شوم راضى به آنگه اندر اين راه             شوى بى‏سر به خاك پاى آن شاه‏

اطاعت كرد مادر را دوباره             سوى ميدان كين افكند باره‏

عروس از شور و غوغا گشت شيدا             گرفتش دامن و گفت اى دلارا

چو كردى سرخ رو، پيش پيمبر             فراموش مكن فرداى محشر

به ميدان اندر آمد شير كلبى             نبرد آورد با كفّار حربى‏

(1)

ز خود بگذشته بودى گرم پيكار             كه ناگه دست و تيغش رفت از كار

مشبّك شد تن آن تازه ايمان             نگون آمد ز زين بر خاك ميدان‏

سرش برداشتند آن قوم بيدين             سوى مامش فكندند از ره كين‏

عجوز آن سرگرفت و گشت مسرور             كه مادر گشت راضى از چنين پور

فكند آن سر، دوباره سوى ميدان             كه اين سر داده‏ام در راه جانان‏

دوباره برنگردد در بر من             چه ميشد گر فدا مى‏شد سر من؟

رگ عشقش به جنبيد از حمايت             نمود آهنگ جنگ آن جماعت‏

ستون خيمه از جان كند آن زال             خجل زان زال آمد رستم زال‏

رجز برخواند چون مردان كارى             نمود از شهريار عشق يارى‏

چو عشق از بهر كين مركب جهاند             سپاه مرد و زن از هم نداند

جزاك الله به گفتش شاه عشّاق             به جاى خويش آمد، زال مشتاق‏

عروس از خيمه سوى رزمگه تاخت             به روى نعش شوهر خويش انداخت‏

يكى را گفت سردار بد اختر             كه ملحق ساز اين زن را به شوهر

به يك ضربت رسانيد آن منافق             تن مهجور عذرا را به وامق‏

چو شد كلبى سوى جنّت روانه             بيامد سود از غم و رنج زمانه‏

مبارزت پير طريق صدق با ميدان عشق‏

(1)

كهن پيرى كه بود از عشق برنا             عنان پيچيد سوى رزم اعداء

بدى نام شريفش مسلم آن شير             خداوند سنان بودى و شمشير

ز تيغ و نيزه آن شير شكارى             گروهى كشت و جمعى شد فرارى‏

سرى چند از سران قوم بربود             تنش از تيغ كين گرديد نابود

توانائى شد از پير هنرور             ز اسب افتاده جسم آن دلاور

به بالين آمدش سرمايه عشق             كه بدرود آورد از دايه عشق‏

تلطّف كرد و خاك از چهره‏اش رفت             ترّحم كرد و با مسلم چنين گفت:

«فمنهم من قضى» شد پيش يارش             «و منهم ينتظر» در انتظارش‏

حبيب عشق حق پور مظاهر             كه بود اندر ركاب شاه حاضر

به مسلم گفت كاى محبوب جانى             ز پى باشم تو را من بى‏توانى‏

اگر بودم درنگى اندر اين راه             همى گفتم وصيّت كن به دلخواه‏

به آواز ضعيف آن زنده عشق             وصيّت كرد با آن بنده عشق‏

بسوى شاه ميكردى اشارت             حبيب آن خسته را دادى بشارت‏

كه اندر خاك پاى اين شه جود             مرا روح روان بذلى است موجود

چو مسلم شد سوى عيش مؤيّد             به مركز باز شد سلطان سرمد

شهادت عمرو بن قرظه انصارى‏

(1)

ز صف آمد برون عمر و دلاور             چو بابش بود ز اصحاب پيمبر

ورا ميراث بد يارى نمودن             چو طرق بندگى بودش به گردن‏

نماز آورد شاه انس و جان را             نيازش برد آنكه نقد جان را

رجز برخواند و سوى دشت كين تاخت            سنان يازيد و رزمى سهمگين ساخت‏

جهادى كرد آن شير هنرمند             كه عشق از آن دلاور گشت خرسند

به نوك نيزه ز آن قوم ناپاك             گروهى را فكند از باره بر خاك‏

به هنگامى كه بودى گرم پيكار             بگوش جان رسيدش صوت دادار

شدش جان برخى آن شاه ذيجود             كمال جود باشد، بذل موجود

شهادت جون غلام امام (عليه السّلام)

(2)

چو شد عمرو آن يل مشكين كلاله             به نام جون پر شد اين پياله‏

غلامى داشت بر در خواجه عشق             سواد رويش از ديباچه عشق‏

چو ديد آن سود آن سوداء ز ياران             كه تن دادند و بردند از عوض جان‏

بدانستى ز رمز عاشقانه             كه اين داد و ستد باشد بهانه‏

بود مقصود عشق لا يزالى             كرم بر عاشقان لاابالى‏

ركاب شه گرفت آن پير أسود             پس آنگه گفت كاى شاه مسدّد

نظر بر خدمت و اخلاص من كن             از اين انعام، بخشى خاصّ من كن‏

شهش فرمود كاى عبد وفادار             تو آزادى از اين ميدان پيكار

تو تابع آمدى ما را به راحت             ميفكن خويش را در رنج و زحمت‏

غمين شد جان جون خود سخت پيمان             به شه گفت اين سخن با چشم گريان‏

چو بد گسترده خوان شهرياريت             جهان را فخر بود از ريز خواريت‏

بپروردم تنى بى‏رنج و زحمت             ز باقى مانده آن خوان نعمت‏

نمك نشناسى اى شه از بليسى است             فدا گشتن جزاى كاسه‏ليسى است‏

نسب باشد لئيمم و چهره‏ام تار             تنم بى‏قدر و خونم همچو مردار

به من منّت نه، اى داراى گردون             كه گردد رشك مشك نافه‏ام خون‏

بشير عشق، دادش اين بشارت             كه خوش باد آن مقام كامكارت‏

اجازت يافت جون با سعادت             روان شد سوى ميدان شهادت‏

بگفت اى قوم بد كيش سيه‏روز             غلامى هستم از اين شاه پيروز

سيه رنگى نباشد از قصورم             چو خالى بر رخ زيباى حورم‏

حسب خدمت نسب كم نام جونم             غلام عشق و خواجه هر دو كونم‏

چو شاه عشق باشم در ره عشق             نه بشناسد مرا كس جز شه عشق‏

ز بيشه عشق باشم آن سيه شير             كه ناخن باشدم در چنگ شمشير

سيه شد روز آن قوم سيه‏كار             ز هندى تيغ آن محبوب دادار

تنى چند از گروه فتنه انگيز             فكند از نيزه اندر آتش تيز

تنش خستند و جانش گشت زنده             به پيشه خاك شد شير شمنده‏

وداع عشق گفت و جمع ياران             به خفت اندر قطار همقطاران‏

شنيدم از خداوندان أخبار             پس از هنگامه و بگذشتن كار

گروهى بيشمر از دشمن و دوست             گذر كردند بر شير سيه‏پوست‏

تنش ديدند همچون نقره پاك             چو ماه افتاده از افلاك، بر خاك‏

به تن خوشيده خونش همچو عنبر             شده بويش چو بوى مشك أذفر

بود اين كار، كار عشق بيباك             كه خاكى را برد بر عالم پاك‏

شهادت عمرو بن خالد (رحمة الله عليه)

(1)

برون آمد دگر شيرى مجاهد             كه نام او بدى عمرو بن خالد

به پيش روى عشق عالم افروز             كشيد از دل يكى آه جگر سوز

به اشك آلوده باشد اين سخن گفت             مرخّص كن كه با ياران شوم خفت‏

گشودش دست عشق از پاى زنجير             روان شد شير خشمين سوى نخجير

ز نيش نيزه و چنكاك صمصام             گروهى نامور فرمود گم نام‏

ز تيغ بيدريغ، آن شير سرمست             ز دشمن كرد قومى بيسر و دست‏

خدنگى شد رها از دست دشمن             گرفت اندر دل عاشق نشيمن‏

ز كار افتاده ديدى چون دل خويش             ز زين آمد نگون در منزل خويش‏

شهادت سعد بن حنظله (رضوان الله عليه)

(1)

چو سعد حنظله آن شير شاهى             كه بود از عاشقان عشق سامى‏

بزد از پرده دل سخت فرياد             بگفت اى كافران أهرمن زاد

چسان بينيد در فرداى محشر             به قتل سبط و رخسار پيمبر

نباشد مر شما را داد خواهى             نه غير از آتش سوزان پناهى‏

أبر كافر دلان با فضيحت             نكردى سود آن وعظ و نصيحت‏

چو رخصت يافت بهر جنگ آن شير             درخشان در كفش رخشنده شمشير

سمند افكند در ميدان هيجا             يكى غوغاى سختى كرد برپا

تنى چند از يلان كوفه افكند             چنان بايد كند مرد هنرمند

بناگه مرغ روح آن هنرور             سوى فردوس از ميدان به زد پر

به خاصّان حريم حضرت ربّ             شهيد عشق يزدان شد مقرّب‏

أقامه نماز امام (ع) همراه ياران‏

(1)

يكى زان پاكبازان دل افكار             بگفت آن شاه را در وقت پيكار

كه اى شه اين زمان گاه نياز است             خداى خلق را وقت نماز است‏

چه خوش باشد كه در اين آخر دم             جماعت را نماز آريم با هم‏

چو اين بشنيد فرمود آن شه دين             كه گرداند خدايت از مصلّين‏

اگر مهلت ستانيد اين زمان را             نماز آريم خلّاق جهان را

يكى از عشقبازان بهر مهلت             بزد فرياد كاى نستوده امّت‏

دمى آسوده گرديد از زد و بند             كه تا گردد اداء حقّ خداوند

فرايض را ز شرع شاه مختار             يكى آمد نماز اى قوم خونخوار

حصين بن نمير از آن ميانه             چنين گفتا به آن شاه يگانه‏

كه اى شه هر چه بتوانى نماز آر             نباشد مر قبول حىّ دادار

حبيب بن مظاهر چون شنيد اين             بگفت اى مشرك خونخوار بيدين‏

نماز تو به نزد حق قبول است             ولى باطل ز فرزند رسول است؟

حوالت كرد تيغى بر سر او             كه اندازد به ميدان پيكر او

سر تيغش بيامد بر سر اسب             نگون گرديد در دم پيكر اسب‏

بخاك افتاد در دم آن منافق             ربودندش ز چنگ پير عاشق‏

بظاهر مهلتى شد بهر آن شاه             جهانى كرد پر از ذكر اللَّه‏

جماعت را همه آماده گشتند             بروى قبله خود استاده گشتند

ايستادن زهير و سعد پيش روى آن بزرگوار به هنگام نماز

(1)

زهير و سعد را آن شاه عشّاق             بگفت اى ياوران سخت ميثاق‏

به پيش روى من ايستاده باشيد             به آهنگ عدو آماده باشيد

خدا را تا بجا آرم نمازش             نهم سر بر جناب بى‏نيازش‏

ستادند آن دو تن در پيش رويش             سپر كردند جان بهر عدويش‏

تنى چند از عدوى كينه پرداز             شدند سوى آن شه ناوك انداز

هر آن تيرى كه از دشمن جهيدى             دو يار مهربان بر جان خريدى‏

نماز شه رسيدى چون به آخر             گذشتند آن دو، ز اين عيش مكدّر

ببالينشان بشد آن شاه بى‏يار             به شه گفتند در آن آخر كار

شدى راضى ز ما اى شاه برگو؟             كه روح از تن رود اين دم بدان سو

بفرمود آن شه بيمثل و مانند             كه بادا از شما راضى خداوند

***

شهادت حبيب بن مظاهر (عليه الرّحمة)

حبيب از شاه اذن جنگ أعداء             گرفت و شد سوى ميدان هيجا

به‏بين اخلاص آن پير هنرمند             چه خواهد كرد در راه خداوند؟

نشست از پشت زين آن عاشق پير             نه بانك از نيزه‏اش بودى نه از تير

رجز خواند و نسب فرمود و آنگاه             مبارز خواست از آن قوم گمراه‏

چنان رزمى نمود آن پير هشيار             كه بر نام‏آوران تنگ آمدى كار

سر شمشير آن پير جوان مرد             همى مرد از سر مركب جدا كرد

به تيغ تيز در آن رزم و پيكار             فكند از آن جماعت، جمع بسيار

به يارى كردن فرزند حيدر             نكو كردى ادا حقّ پيمبر

به پايان برد خود عهد وفا را             به جاى آورد حقّ مصطفى را

چو از دوران آن شه او بجا بود             تو گفتى خاتم عهد و وفا بود

حبيب از چنگ دشمن گشته خسته             ز تيغ كين شدى در هم شكسته‏

چو دست و تيغ او افتاد از كار             فتاد از اسب آن پير وفادار

حبيب مصطفى عشق نخستين             حبيب خويش را آمد به بالين‏

بگفتش كاى حبيب عشق داور             سلام من رسان نزد پيمبر

چو شد آن پير نزد ربّ ارباب             شه عشق آفرين را گشت دل آب‏

شد از بگذشتن آن پير برنا             بروى شاه رنگ غم هويدا

مقاتلت و شهادت سويد بن عمرو (رحمة الله عليه)

(1)

سويد عمرو آن شير شكارى             نمود از شهريار عشق يارى‏

شريفى بود آن مرد سرافراز             صبور اندر مهالك بود و جانباز

سمند افكند در ميدان پيكار             فراوان كشت از آن قوم خونخوار

ز سنگينى، زخم آن مير والا             فتاد اندر ميان جمع قتلى‏

ز بعد قتل آن سلطان بى‏يار             شنيد آواز آن مرد هشيوار

بدانستى كه آن سلطان عالم             گذشته ز اين جهان محنت و غم‏

برون شد شير زخمى از كمينگاه             نبرد آورد با آن قوم گمراه‏

به‏كشت و كشته شد آن پاك طينت             به‏شد همراه ياران، سوى جنّت‏

شهادت يحيى بن سليم (رحمة اللَّه عليه)

چو يحيى بن سليم آن شير هيجا             اجازت يافت بهر جنگ أعدا

رجز خوان گشت آن شير هنرمند             به‏گفت اى قوم غافل از خداوند

ز هندى تيغ خود اى قوم خونخوار             نمايم روز روشن چون شب تار

چو حق را ياورم اى قوم بيدين             نميترسم ز مرگ اندر صف كين‏

كه من خود بنده مولاى عشقم             چو يحيى زنده احياى عشقم‏

رجز خواند و مبارز خواست آن شير             مبارزها نگون كرد او به شمشير

تنش شد خسته از شمشير و خنجر             رسيد آن شه روان نزد پيمبر

شهادت قرّه غفارى (رحمة اللَّه عليه)

برآمد قرّه آن مير غفارى             به ميدان عدو از بهر يارى‏

بگفت اى معشر فجّار خونخوار             منم خود قرّه با اين تيغ خونبار

كنم دفع عدو از خسرو دين             فدا گردم ز بهر آل ياسين‏

همى كشت از سپه تا كشته گرديد             بخون خويشتن آغشته گرديد

دلاور سوى جنّت شد ز ميدان             پذيرا شد از او ختم رسولان‏

شهادت حجّاج بن مسروق (عليه الرّحمة)

دگر حجّاج مسروق مؤذّن             كه بود از عاشقان پاك مؤمن‏

مؤذّن بود شه را در نمازش             منادى بود درگاه نيازش‏

اجازت خواست آن پاكيزه طينت             كه از ميدان شود خود، سوى جنّت‏

به ميدان رفت رزمى سهمگين ساخت             پس آنگه سوى فردوس برين تاخت‏

شهادت هلال بن نافع (عليه الرّحمه)

هلال نافع آن مير سرافراز             كه تير انداز بود و كينه پرداز

يكى تيرى نهاد اندر كمانش             فرستادى به سوى دشمنانش‏

بگفت اى قوم دور از ملّت و كيش             منم بدخواه هر زشت بدانديش‏

بتركش هر چه بودش تير پرّان             شهاب آسا نمودى رجم شيطان‏

ز تيغ بيدريغ آن شير بيباك             گروهى را فكند، از باره بر خاك‏

هلال ماه عمرش شد به پايان             شتاب آورده شد نزد رفيقان‏

شهادت جابر بن عروه (ره)

برآمد جابر بن عروه آن شير             ز صف اندر كفش رخشنده شمشير

ز اصحاب نبى بود آن هنرمند             بهر جنگى ظفر جوى و عدويند

چو ياور بوده در بدر و حنينش             فدا گرديد از بهر حسينش‏

بكشت از قوم بيدين شصت كس را             بخون غلطيد و ببريدى نفس را

خوشا عشق و خوشا آن كشته عشق             خوش آن پير به خون آغشته عشق‏

كه نوشد آب از آن كأس كافور             تعالى اللَّه، از اين سعى مشكور

شهادت جوانى كه پدرش نيز شهيد شده بود

جوانى شد برون از خرگه عشق             كه بابش رفته بود اندر ره عشق‏

چو ديد آن نوجوان را شاه بى‏يار             چنين فرمود با آن جمع حضّار

كه اين نورسته بابش كشته گشته             در اين ميدان به خون آغشته گشته‏

مبادا مام اين يك دانه فرزند             بود مكروه طبعش جنگ دلبند

جوان گفت اى شفيع روز محشر             مرا مادر زره پوشيده در بر

چو خواهد رو سفيدى نزد زهرا             روان گردم بسوى جنگ اعدا

سوى ميدان روان شد آن جوانمرد             برآورد از دمار كوفيان گرد

گرفت از قوم دون خون پدر را             براه شاه داد آنگاه سر را

سر فرزند چون مادر بديدى             سپند آسا ز جاى خود جهيدى‏

ز خرگه شد برون با چوب دستى             سوى ميدان روان چون پيل مستى‏

بگفتا من عجوز شاه عشقم             همانا پايمال راه عشقم‏

بدين پيرىّ و ضعف اى قوم بيدين             حمايت خواهم از فرزند ياسين‏

دو تن با ضرب چون آن پير درهم             فرستاد آن زمان، سوى جهنّم‏

شه عشّاق گفت آن پير زن را             كه راضى كردى از خود ذو المنن را

جهاد كافران از بهر زن نيست             زنان را هيچ نيرنج و محن نيست‏

بجاى خود عجوز ديده پر خون             همى شد ناله زن، با قلب محزون‏

شهادت جناده (رحمة اللَّه)

چو بگذشت آن جوان در يارى شاه             جناده از دل تفتيده زد آه‏

بگفت اى شه مرا هنگام جنگ است             مرخّص كن كه ايدر وقت تنگ است‏

چو رخصت يافت از آن شاه بى‏يار             فكندى خويش در ميدان پيكار

جهادى سخت كرد آن آهنين چنگ             ز پا افتاد، اندر پهنه جنگ‏

به شه سوى جنان آن مهربان يار             كه آسايش كند از رزم و پيكار

شهادت عمرو بن جناده و عبد الرحمن‏

به نزد شاه با روى گشاده             ستاده بود عمرو بن جناده‏

پس از رخصت روان شد سوى پيكار             نبرد آورد با آن قوم خونخوار

جهاد دشمنان را سخت پرداخت             به آسانى خود اندر جنّت انداخت‏

چو عمرو نوجوان شد سوى ياران             سوى ميدان روان شد عبد رحمان‏

چو بود از بندگان عشق سرمد             بشد با سرخروئى نزد احمد

بكشت و كشته شد آن بخت آور             ابا ياران بشد نزد پيمبر

شهادت شوذب غلام عابس‏

غلام داشت عابس نيك فرجام             يلى مردانه بود و شوذبش نام‏

بگفتش اى دلارام دل افروز             چه خواهى كرد اى شوذب در اين روز

جوابش گفت كارى هست ديگر             بجز يارىّ فرزند پيمبر؟

بگفتش عابس اى مرد وفادار             يقينم بود امروز از تو اين كار

سلامى داد شوذب، شاه دين را             بيارائيد آنگه رزم و كين را

گرفت آن پهلوان مرد سيه‏فام             به تيغ تيز از نام‏آوران كام‏

فدائى گشت شاه انس و جان را             عوض بگرفت گلزار جنان را

چو شوذب خود روان شد سوى بالا             شهادت را شدى نوبت به مولا

شهادت عابس (رضوان اللَّه عليه)

برون شد شير مرد لا ابالى             كه بود از عشق پر، وز خويش خالى‏

به رزم شير مردان يافته كام             سر جنگ آوران و عابسش نام‏

دليرى پارسا و باهنر بود             شبيب شاكرى او را پدر بود

سراپا رفته اندر رخت آهن             نهان در درع كرده پرنيان تن‏

چو رخصت يافت از شاه سرافراز             به شد جنگ عدو را كينه پرداز

ز ديدار سوار دشت ناورد             بر آمد از نهاد كوفيان گرد

يكى فرياد زد شمر بد اختر             كه اى آهن دلان كينه پرور

ز صف بيرون نيايد كس به پيكار             كه اين پرخاشجو شيرى است خونخوار

به آذربايجان ديدم كه اين شير             ز زين افكند شيران را به شمشير

همانا فتح آن فرخنده كشور             شد از شمشير اين شير دلاور

به هم رزمى نبردش نيست ميسور             نباشد چاره‏اش جز جنگ جمهور

مبارز خواست آن شير شكارى             نيامد نزد او يك تن سوارى‏

بتازيد آن زمان بر قلب لشكر             همى افكند سرها را ز پيكر

ز غوغاى جهاد شاكرى مرد             برآمد از نهاد كوفيان گرد

به گرد او گروهى كينه پرداز             شدند آن شير دل را سنگ انداز

چو ديد آن حال آن مرد دلاور             زره بركند و در انداخت مغفر

كه رخت آهن از بهر چه كارم؟             چو پيكان گيرد از تن دست يارم‏

بدين رنج و بدين زحمت زره وار             درافتادى تن مرد هشيوار

به نزد شاه مردان شد مكانش             به كف روح روان بد ارمغانش‏

شهادت دو تن از اعراب غفارى‏

مبارز شد دو تن از بهر يارى             كه بودند آن دو ز اعراب غفارى‏

به پيش روى عشق، عالم افروز             كشيدند از جگر آهى جگر سوز

بگرييدند همچون ابر آذار             بناليدند چون مرغان به گلزار

بديشان گفت سلطان دو عالم             چه گرياند شما را اندر اين دم‏

شويد اى همرهان در يارى من             به فردوس برين با چشم روشن‏

به گفتند آن دو با آن شاه محشر             كه اى فرزند دلبند پيمبر

نميگوئيم از جنگ اى خداوند             نباشيم اين جهان را هيچ دربند

همانا گريه‏مان اى شاه پيروز             بود بهر تو در اين وقت و اين روز

كه ماندى اندر اين پيكار، تنها             برفته از كفت سرها و تنها

شدند آنگه روانه سوى ميدان             بكشتندى همى از قوم عدوان‏

ز تيغ قوم كافر كشته گشتند             به چشم تر بخون آغشته گشتند

چون از تنشان بدر روح روان شد             بهشت جاودانشان رايگان شد

نماند از ياوران شاه ذيجود             ز إخوان صفا جز جمع معدود

سلامى شاه را دادند و رفتند             غبار غم به تيغ از چهره رفتند

به دور شه ز جور چرخ اطلس             نماند الّا بنى هاشم دگر، كس‏

شهادت حضرت علىّ بن الحسين (عليهما السلام)

(1)

چو بگذشتند شيران حجازى             على را شد هواى تيغ بازى‏

ز صف آمد برون آن شاه صفدر             ستاده در بر سالار محشر

ستاره ريخت از نرگس به خورشيد             هلال آسا ركاب شاه بوسيد

به‏گفت اى بهترين فرزند آدم             جلال كبريائى در تو مدغم‏

تمنّا دارم اى سلطان پيروز             كه آل اللَّه را باشم قلاوز

بدان شهزاده شاه روز محشر             چنين فرمود كاى شبه پيمبر

برو به درود كن اهل حرم را             كه بينى روى سلطان قدم را

چو رخصت يافت از آن شاه ذيجود             روان شد سوى خرگه بهر بدرود

پى بدرود آن تمثال ذو المن             برون آمد ز خرگه شصت و شش زن‏

نواى فرقت آن شاه منصور             حجازى بانوان را كرد پرشور

پس آن خورشيد روى سرو قامت             روان شد سوى خرگاه امامت‏

كه بدرود آورد شاه جهان را             خليفه حقّ امام ناتوان را

فرات آسا گشود از ديدگان زود             وليعهد، پدر را كرد بدرود

چو عزم رزم قوم كينه‏در كرد             زره از گيسوى ليلى به بر كرد

نمود آن خسرو شيرين شمايل             پرند شير يزدان را حمايل‏

سپر بر دوش آن مير مروّت             چو بر دوش نبى مهر نبوّت‏

به معراج شهادت شد شتابان             براقش شد عقاب كوه كوهان‏

شه عشّاق خلّاق محاسن             به كف بگرفت آن نيكو محاسن‏

(1)

به آه و ناله گفت اى داور من!             سوى ميدان كين شد اكبر من‏

به خلق و خلق از رفتار و كردار             بد اين نورسته همچون شاه مختار

ببر زين قوم فيض و رحمتت را             فرو بفرست غيظ و نقمتت را

چو تابان گشت نور رويش از دور             مخالف را روان گرديد پرشور

گمان كردند قوم كينه پرور             كه باشد اين مجاهد خود پيمبر

براى نصرت فرزند بيكس             شده ميدانى از گردون اطلس‏

86    شهادت برادران حضرت عباس(عليهم السلام)

بفرمود اى پرستاران را ابليس             كه باشد كارتان، افسون و تلبيس‏

منم زين اهل بيت برگزيده             شه عشق آفرين را نور ديده‏

بگفت و بر كشيد آن تيغ را زود             برآورد از نهاد دشمنان دود

گروهى را به تيغ آن شير يزدان             همى جا داد در آتش ز ميدان‏

ز رزم قوم دون گرديد خسته             روان شد سوى شاه دل شكسته‏

بگفت اى داور بالا و پستى             كه چون حق باشى اندر ملك هستى‏

شد از سوز عطش و از ثقل آهن             توانائى ز جان و طاقت از تن‏

در آن خرگه چه بودى آب ناياب             ز خجلت شد شه آب آفرين، آب‏

نگين خاتم آن سلطان سرمد             نهاد اندر دهان شبه احمد

چو آن سرچشمه جود الهى             مكيد آن خاتم ختمى پناهى‏

توانائى شدش بر تن دوباره             سوى ميدان كين افكند باره‏

چو آن سرچشمه عشقش بجوشيد             به رزم دشمنان مردانه كوشيد

(1)

شه خاتم نشان، مير حجازى             چو حيدر تاخت بر كفّار تازى‏

گروه ديگرى فرمود نابود             تو گفتى لا فتى در شأن او بود

بناگه منقذ آن غدّار خونخوار             سمند «1» افكند سوى شاه بى‏يار

شد از شمشير آن مردود و گمراه             عيان شقّ القمر از فرق آن شاه‏

خروشان گفت كاى سبط پيمبر             سلامت بادى از دادار و داور

چو از شهباز قدرت شد و پر بال             ابر يال عقاب آورد چنگال‏

به‏گفت اى مركب سلطان محمود             مرا مى‏بر، به نزد شاه ذيجود

فرس را شد از اين حالت فراست             نكرد از شهسوار خود حراست‏

سوى لشكر كه دشمن مى‏شدى تفت             ندانستم كه را برد و كجا رفت؟

همى دانم كه جسم جان جانان             مقطّع گشت چون آيات قرآن‏

چو رفت از دست شاه عشق دلبند             روان شد از پى گمگشته فرزند

صف دشمن دريدى از چپ و راست             نواى الحذر از نينوا خاست‏

عقابى ديد ناگه پر شكسته             على افتاده زين از هم گسسته‏

سرى بى‏افسر و فرقى دريده             به جانان بسته جان و از خود بريده‏

فرود آمد ز زين آن با جلالت             چو پيغمبر، ز معراج رسالت‏

توانائى شدش از تن، ز سر هوش             گرفت آن پيكر خونين، در آغوش‏

چو ديد آن سرخ روى پهنه كين             پدر را گفت كاى نقش نخستين‏

شدم سيراب از دست خداوند             فراقت را نباشم آرزومند

(1)

پى نوشيدنت از آب كوثر             دگر جامى است در دست پيمبر

همى گويد كه زود آ در بر من             كه تا بينى جمال داور من‏

شهش فرمود كاى شبه محمّد             چكيده جان جان عشق سرمد

پس از تو خاك بر دنيا و عيشش             نيرزد مهر و مه با كين و طيشش‏

چو شد سوى جنان شبه پيمبر             روان عشق بيرون شد ز پيكر

سوى خرگه روان شد شه پياده             روان از تن جوان از دست داده‏

پس آنگه گفت با ياران همراه             بريد اين نوجوان را سوى خرگاه‏

چو آوردند تمثال پيمبر             برون از خيمه آمد دخت حيدر

روان شد سوى نعش برگزيده             به دنبالش زنان داغ ديده‏

فغان و ناله چندان بركشيدند             كه پرده عرش اعظم را دريدند

چنان زد صيحه، ليلاى جگر خون             كه عقل ما سوى گرديد مجنون‏

هنوزم بود دل ز اين ماجرا گم             كه از سوك دگر شد در تلاطم‏

شهادت حضرت قاسم بن حسن (عليه السّلام)

(1)

يكى درّ يتيم از رشته عشق             برآمد تا كه گردد كشته عشق‏

به چرخ دلبرى بد اوّلين ماه             به ملك عشق بابش دوّمين شاه‏

جهان ناديده و نايافته كام             فرشته عشق بود و قاسمش نام‏

بعم گفت اى شه دين حيدر جنگ             مرا دل گشته از جور جهان، تنگ‏

شد ستم از جفا و جور دشمن             فراخاى جهان چون چشم سوزن‏

بده فرمانم اى سلطان سرمد             كه گردم همركاب شبه احمد

بدو فرمود با چشم پر أختر             چو باشى يادگارم از برادر

مشو راضى تو اى شمشاد قامت             كه از مرگت عيان بينم قيامت‏

به عجز و لابه و نيكو بيانى             يتيم آسا به صد شيرين زبانى‏

بخاك پاى آن شه سود رخسار             به‏گفت اى از تو پيدا عرش دادار

غم بى‏ياريت اى داور داد             مرا درد يتيمى برده از ياد

چو شد آن شه به إذن جنگ خشنود             همه اهل حرم را كرد بدرود

بر هوار پدر مانند حيدر             نشست آن نوگل باغ پيمبر

مبارز خواست از آن قوم خونخوار             يكى ز اولاد ازرق شد به پيكار

شد از شمشير آن شهزاده درهم             ز زين شد سرنگون، سوى جهنّم‏

سه ديگر آن لعين را بد برادر             برادرشان شد ندى سوى آذر

ز برق تيغ شير بيشه حق             نه ازرق ماند و نه اولاد ازرق‏

عجب كردند قوم از سال خردش             از آن چالاكى و آن دست بردش‏

على وار آن سوار دشت نارود             برآورد از دمار كوفيان گرد

در آن هنگامه و غوغاى پيكار             عمر نامى ز لشكر شد پديدار

به كف بودش يكى برّنده شمشير             شتابان شد سوى آن نوجوان شير

به خسف آورد ماه منجلى را             به‏كشت آخر عمر سبط على را

فتاد از زين امير هاشمى زاد             بزد از پرده دل سخت فرياد

كه اى فريادرس فرياد من رس             فدايت كردم اين دم داد من رس‏

(1)

صف دشمن دريد آن شاه ذو المنّ             بريد آن بد سير را دست از تن‏

ز زين آمد نگون آن كفر مطلق             ز دست حق جدا، دستش ز مرفق‏

مدد ميخواست از آن قوم گمراه             كه برهانيدم از دست يد اللَّه‏

گروهى بيشمر از هر كناره             به استخلاص او جستند چاره‏

در آن هنگامه شد با خاك يكسان             تن قاسم به زير سمّ اسبان‏

همى گويد حميد ابن مسلم             چو افتاد از هوا آن گرد مظلم‏

شه عشّاق را ديدم پياده             ببالين يتيم خود ستاده‏

همى گويد دريغ اى جان شيرين             دريغ اى يادگار يار ديرين‏

مرا خواندى بيارى اى جوان پور             نشد ياريم از بهر تو مقدور

چو شد سوى جنان آن جان جانان             بماند اندر كف شه، جسم بيجان‏

جوان كشته را سلطان سرمد             بخوابانيد نزد شبه احمد

شهادت اولاد حضرت زينب (سلام اللَّه عليها)

چو ديد آن هاجر آل پيمبر             خليل عشق را بى‏يار و ياور

در آن وادى نبودش جز دو فرزند             نهاد اندر جگر داغ دو دلبند

برادر را نمود آن شاه نسوان             دو اسماعيل قربانى به قربان‏

ز بهر يارى فرزند خاتم             سوى ميدان شدند آن هر دو با هم‏

نبيره حيدر و فرزند زهرا             چسان جنگ آورد با قوم أعدا

بكشتند از گروه كينه بنياد             چنان تا دست و تيغ از كار افتاد

دو پور نوجوان را دست زهرا             ربود از خاك ميدان بى‏محابا

چو مادر ديد نعش آن دو فرزند             بگفتا از شما راضى، خداوند!

شهادت برادران حضرت عبّاس (عليهم السّلام)

چو عبّاس على آن شير يزدان             بديد آن حال و آن پيكار و ميدان‏

به إخوانى كه بودنش ز مادر             كه بد عبد الله و عثمان و جعفر

بفرمود آن شه حيدر شمايل             كه اى إخوان ميران قبايل‏

نمى‏بيند كاين مصداق طه             شده بى‏ياور و بى‏يار و تنها

شما را نيست در اين دار فانى             نه فرزند و نه زن نه خانمانى‏

همانا سرخروئى نزد داور             به از دنيا و ما فيها است يكسر

پس از اندرز آن سالار هيجاء «1»             تكاور بر جهانيدند از جا

نخستين رفت عبد الله به ميدان             نبردى كرد همچو، شير يزدان‏

بسان حيدر آن شير خداوند             ز تيغش شد بدوزخ لشكرى چند

شد از شمشير آن مير دلارا             فغان كوفيان بر عرش اعلا

تو گفتى حيدر آن سردار لاهوت             فرس رانده است در ميدان ناسوت‏

شد از سوز عطش و ز زخم بسيار             مر آن شهزاده را دست و دل از كار

ز كار افتاده مه پيكر پرندش             ز پا در شد فلك‏پيما سمندش‏

ز زين آمد نگون مير دلاور             به جنّت روى دامان پيمبر

پس از او جعفر آن شير هشيوار             به ميدان شد چو عمّ خويش طيّار

شد از شمشير شبل شير يزدان             فراوان كشته از اولاد شيطان‏

سپاهى را نمود از زين نگونسار             به تيغ تيز آن مير سپهدار

ز بسيارىّ زخم تير و خنجر             ز زين افتاد شبل شير داور

به جنّت شد به نزد مير طيّار             به زد پر تا بر سلطان كرّار

چو عبد اللَّه و جعفر را ز ميدان             سوى باغ جنان بردند شادان‏

بشد عثمان سوى ميدان پيكار             بكشت از دشمنان، مردان بسيار

چه إخوان دگر آن شير يزدان             روان فرمود جمعى سوى نيران‏

همى افكند از كوفى سر و دست             همى بست و همى كشت و همى خست‏

گرفت از دشمنان كين برادر             از آن پس داد در راه خدا سر

فتاد از باره شبل شير يزدان             شد اندر دم به نزد باب و اخوان‏

چو عبّاس آن سپهسالار عشّاق             بديد آن عهد و آن پيمان و ميثاق‏

ز اخوان شد در آن دم سخت خوشنود             همى گفت آرزوى من همين بود

كه پيش روى اين سلطان بى‏يار             ابا اعداى خود سازند پيكار

ابا روى نكو اين نازنينان             شدند اندر بر شاه رسولان‏

دگر ز اخوان شه هر كس كه بودى             تمنّاى جهاد از شه نمودى‏

ندانم چند تن بودند ايشان             كه كين جستند از آن كفر كيشان‏

جهانيدند هر يك مركب از جا             به كين‏جوئى ز دشمن حيدر آسا

به كوشش هر يكى اندر صف كين             همى نام‏آور افكندند از زين‏

مبارزها همه از تيغ ايشان             در آن صحرا پراكنده و پريشان‏

تن شهزادگان گرديد خسته             دل زهراى از هر شد شكسته‏

ز زخم دشمنان صد چاك گشتند             ز زين، غلطان هم بر خاك گشتند

چو شد شهزادگان را جان ز پيكر             از ايشان كشت خرّم جان حيدر

خبر شهادت اولاد حضرت عقيل (ع)

براى نصرت سلطان ملّت             به اولاد عقيل افتاد نوبت‏

برادرزادگان شير مردان             روان گشتند يكسر سوى ميدان‏

پلنگى پنجه‏گان شير اوژن             چو مسلم رزم ساز و مرد افكن‏

نهنگ‏آسا بدان درياى آهن             زدندى خويشتن بر قلب دشمن‏

بر ايشان شد هجوم آور ز كفّار             در آن غوغا ز لشكر جمع بسيار

همى كشتند تا خود كشته گشتند             به خاك و خون همه آغشته گشتند

ببردند از جهان، خوش نيكنامى             شدند اندر بر عمّ گرامى‏

كسى باقى براى شاه بى‏يار             نماند آنجا به جز عبّاس سالار

شهادت امير گردون اساس حضرت ابا الفضل العباس (ع)

(1)

سوى خرگاه شد سالار با شاه             كه بدرود آورد با لشكر آه‏

پس از بدرود اطفال جگر ريش             طلب كردند آب از ساقى خويش‏

جواب ساقى لب تشنگان را             ندانم چون ندارم آن زبان را

همى دانم كه آن لب تشنه ميراب             بداد آن كودكان را وعده آب‏

شه بى‏لشكر و سالار بى‏يار             روان شد سوى ميدان بهر پيكار

تو گفتى كربلا دشت حنين است             على عبّاس و پيغمبر حسين است‏

ز جا شد كنده آن انبوه لشكر             نه سر پيدا ز پا نه پاى از سر

همه آن لشكر جرّار خونخوار             فرارى شد ز دست شاه و سالار

چو شد ميدان كين خالى ز لشكر             شه آب آفرين گفت اى برادر!

روان شو سوى آب اى نازنين يار             براى كودكان آبى به دست آر

به سوى آب شد سقّاى محشر             به رزم اندر بدى سبط پيمبر

به آب اندر شد آن ميراب هستى             چو سيل از كوهساران سوى پستى‏

يم رحمت چو در نم شد شناور             خميد از پشت خنگ كوه‏پيكر

كف كافيش پر بنمود از آب             كه سازد لعل خشك از آب، سيراب‏

به ياد تشنگان وادى غم             فراتش در نظر شد بحرى از سم‏

به خود ميگفت باشد از ادب دور             كه من سيراب و شه، از آب مهجور

يكى خشكيده مشكى داشت با خويش             در آب افكند با امّيد و تشويش‏

ز جور چرخ بدرفتار كج رو             ز اشگ چشم مشكش گشت مملوّ

چو عزم خيمه كرد آن مير صفدر             نهنگ آسا شناور شد تكاور

به سر سوداى وصل عشق مى‏يافت             عنان عشق سوى عشق مى‏تافت‏

گروهى جنگجو ز آن قوم گمراه             سر ره برگرفتندش به ناگاه‏

چو ديد از آن جماعت خودنمائى             فراز آورد آن دست خدائى‏

رها شد خيزرانى مارش از كف             ز هم بگسسته شد آن آهنين صف‏

به طعن نيزه‏اش هشتاد تن مرد             بدوزخ سرنگون از پشت زين كرد

هواى وصل و حفظ آب و پيكار             نداد او را مجال رزم كفّار

يكى برگشته از دين در كمين شد             به قصد قتل آن سالار دين شد

برون شد از كمينگه همچو روباه             جدا كرد از بدن، دست يد اللَّه‏

ابا دست دگر بر دشمنان تاخت             همى خار از سر ره دور انداخت‏

جدا كردند دست ديگرش را             ز كار انداختند آن پيكرش را

لواى لا فتى آمد دريده             يد لا سيف الّا شد بريده‏

شدندى هم گروه آن قوم نادان             تنش را ساختند آماج پيكان‏

ز بس تير آمد از هر سو به سويش             روان گرديد بر خاك آبرويش‏

دريده مشكش از پيكان كين شد             ز اطفال برادر شرمگين شد

يهودى‏زاده ببريده دستى             ز حق بگسسته و شيطان‏پرستى‏

يكى پولاد گرزى داشت در دست             روان شد سوى شه چون اشتر مست‏

فرود آورد آن دست شكسته             سر سرّ خدا را كرد خسته‏

از آن ضربت ز زين گرديد غلطان             به روى خاك مير عشقبازان‏

خروشان گفت شبل شير داور             غلام خويش درياب اى برادر!

سليل رحمت معبود دادار             شنيد از دشت كين آواز سالار

صف دشمن دريدى همچو كرباس             رسيد آنگاه بر بالين عبّاس‏

بدامان برگرفت آنگه سرش را             همى بوئيد خونين پيكرش را

برآورد از دل تفتيده آهى             كه سوزانيد از مه، تا به ماهى‏

بگفتش كاى سپهدار قبيله             ز مرگت مر مرا كم گشت حيله‏

نمى‏يابد درشتى تا قيامت             دريغ از بازوى زور آزمايت‏

شكستى پشتم اى شمشاد قامت             دريغ از پنجه خيبر گشايت‏

دريغ از اهل بيت بى‏پناهم             دريغ از ياور و مير سپاهم‏

دريغ از باغبان نخل اميد             دريغ از آبيار باغ توحيد

نظر بگشود چون فرزند حيدر             به تمثال خداى فرد داور

زبان بگشود و لختى گفتگو كرد             حديث عشق با شه مو به مو كرد

زبان عاشق و معشوق با هم             چه دانم من كه عشقم كرده درهم؟

چو پا انداز معشوق گرامى             روان خويش كرد آن مير سامى‏

شه احمد نشان حيدرى دم             ز جا برخاست با يك عالمى غم‏

به عزم رزم آن قوم ستمكار             نشست در پشت زين، آن شاه كرّار

شهادت شيرخوار حضرت على اصغر (ع)

(1)

پس از قتل برادر آن شه جود             بيامد سوى خرگه بهر بدرود

فرود آمد ز اسب آن عشق چالاك             در پرده‏سرا بنشست بر خاك‏

به خواهر گفت كاى آرام جانم             بياور اصغر شيرين زبانم‏

كه بينم روى آن پژمرده گل را             گل گل دسته شاه رسل را

بياوردند آن شيرين زبان را             كه قربانى شود شاه زمان را

نشاند آن مظهر خلّاق ذو المنّ             گل پژمرده خود، روى دامن‏

سرش بنهاد بر بازو كه رويش             ببوسد وارهد از آرزويش‏

لب و رخساره‏اش ديد آن شه فرد             شده از تشنگى چون كهربا، زرد

نه مادر شير بودش، نه پدر آب             نه بود آن طفل را از تشنگى تاب‏

همى بوسيد روى چون گل او             همى بوئيد مشكين سنبل او

بناگه حرمله آن شوم گمراه             بديد آن ماه در آغوش آن شاه‏

بياض گردنش چون لمعه نور             بود رخشنده و پيداست از دور

سه پهلو تيرى آن مردود معبود             رهانيد از كمان كينه‏اش زود

قضا بدريد آن تير سه پهلو             شه و شهزاده را حلقوم و بازو

گلويش بردريد از گوش تا گوش             خوش الحان مرغ شه گرديد خاموش‏

تبسّم كرد بر رخسار بابش             كه شد از آن تبسّم دل كبابش‏

شهش خون از گلو بگرفت با چنگ             زمين ميكرد چون گلزار ارتنگ‏

همى گويد شريف ابن طاوس             خداوند خبر داراى ناموس‏

كه آن خون را شه دنيا و عقبى             بپاشيد اندر آن دم سوى بالا

پريد آن طوطى گلزار طوبى             ز دست شاه بر دامان زهرا

ز تيغ تيز آن قوم ستمگر             نه اكبر ماند بهر شه نه اصغر

چو شد آن نوگل مشكين كلاله «1»             حرم را شد ز خون دل باغ لاله‏

بياورد آن شه لب تشنگانش             بخوابانيد نزد كشتگانش‏

به گفت اى داور بالا و پستى             كم از يك ذرّه پيشت ملك هستى‏

اگر نصر تو از ما گشته محبوس             بكش كيفر تو از اين قوم منحوس‏

ز بى‏يارىّ آن سلطان بى‏كس             فغان شد از حرم بر چرخ اطلس‏

دگر تيرى به شد پرّان ز لشكر             نهاد اندر دل شه داغ ديگر

شهادت ابو بكر بن حسن عليه السلام‏

به خون آغشت بو بكر حسن را             غمين گرداند شاه ذو المنن را

از آن يك تير مرغ روحش از تن             بدامان حسن بگرفت مسكن‏

آغاز آهنگ امام (ع) به سوى ميدان‏

چو ميدان شد تهى از ياور عشق             چو داور گشت يكتا داور عشق‏

به يك ساعت شد آن سلطان بى‏يار             چو حق تنها در آن دشت بلا بار

ز خون نوجوانان پهنه كين             چو گلزار جنان گرديد رنگين‏

به درد آمد دل آن عشق بى‏باك             به سوى نوجوانان گشت صد چاك‏

شد آن گردون سرادق سوى خرگاه             بدورش حلقه زن شد لشكر آه‏

روان گرديد شاه برگزيده             به سوى خيمه آن نو رسيده‏

همى پرسيد از احوال فرزند             بديدارش بدى بس آرزومند

پس از تيمار بيمار دل افكار             به شه شهزاده گفت اى شاه بى‏يار

چو شد انجام اين جنگ جهان سوز             كه آمد سرخ رو، ز اين پهنه امروز

به پاسخ كشته عشق خداوند             چنين فرمود كاى فرزانه فرزند

در اين صحرا و اين خرگاه بافرّ             نمانده جز من و تو، مرد ديگر

بگفت و شد بپا آن شاه بيكس             فغان شد از حرم بر چرخ اطلس‏

كهن پيراهنى آن كسوت عشق             طلب فرمود از آن عصمت عشق‏

مرا ز اين گفتگوى كهنه جامم             زبان لال است و خونين است خامه‏

آمدن جبرئيل به إمداد شاه جليل (عليه السّلام)

شد از خرگه شه توحيد سيما             به نزديك براق برق‏پيما

نشست از پشت زين آن شاه بى‏يار             امين وحى شد پيشش نمودار

سلامى داد شاه كن فكان را             نماز آورد قبله انس و جان را

بفرمودش كه اى پيك رسالت             چه آوردى ز درگاه جلالت؟

بگو تا وقت نگذشته اى در             كه هستم شائق ديدار داور

به‏گفت اى شهريار ملك هستى             تو خود آگاهى از بالا و پستى‏

يكى لشكر فرستاده خداوند             به امداد تو اى عشق و هنرمند

به سردارىّ منصور فرشته             كه اندر راه تو از خود گذشته‏

بده فرمانم اى سلطان ديجور             كنم اين قوم را ناچيز و نابود

به اشك آلوده آن سلطان سرمد             به گفت اى محرم اسرار احمد

منم بى‏لشكر منصور منصور             مرا جز ديدن حق نيست منظور

مكن اى پيك حق غمخوارى من             كه پيمان نشكند بى‏يارى من‏

مقامات وصول قرب يكتا             همه طىّ شد سرى مانده است بر جا

وز اينجا تا بوصل دلبر خويش             در اين هنگامه نبود نيزه و بيش‏

مرا بگذار و رو اى پيك داور             كه من خود دانم و اين قوم كافر

سوى بالا شد آن پيك رسولان             روان شد سوى ميدان عشق يزدان‏

ستاد و خواست از آن قوم كافر             امير لشكر آن شوم اختر

بيامد تا بر آن شاه خوبان             مقابل گشت چون شيطان به يزدان‏

اتمام حجّت امام (عليه السّلام)

به‏فرمود از پى اتمام حجّت             كه ما را با شما باشد سه حاجت‏

بعرضش برد سردارش ستم كيش             كه حاجاتت بيان كن بى‏كم و بيش‏

نخستين گفت كاى اصحاب شيطان             كه باشد كارتان آزار يزدان‏

زمين از خونمان شد ارغوان رنگ             ز تيغ نامدار و تير بى‏ننگ‏

شدم تنها در اين وادىّ خونخوار             نه فرزند و برادر نه مددكار

دهيدم ره كه تا ز اين ورطه بيرون             برم دخت نبى با چشم پر خون‏

در اين حاجت به من منّت گذاريد             يكى از مسلمينم برشماريد

به دو گفتند قوم اى خامس آل             كنون بر دامنت بند است چنگال‏

محالست اينكه به رهانيمت از دست             نه بتوانى از اين ميدان برون جست‏

اگر تنها و كردارى مددكار             رهائى نيست ز اين رزم و پيكار

لهيب عشق چون برزد زبانه             عطش آمد در اين گوهر بهانه‏

دوم حاجت بدان خونخوار كافر             چنين فرمود آن ميراب كوثر

عطش بربوده از تن هوش و تابم             همانا شايق يكجرعه آبم‏

جگر تفتيده چشمم گشته تاريك             به جانان وصل جان گرديد نزديك‏

به آبى گر كنيدم ميهمانى             به كوثر ميكنمتان ميزبانى‏

كنيد ار هستتان خوفى ز محشر             بدين حاجت ادا حقّ پيمبر

ابر آب آفرين آن قوم ميشوم             همى گفتند بادا، بر تو معلوم‏

كه گر دنيا سراسر پر شود آب             نخواهى گشت از آن آب، سيراب‏

سوم حاجت خديو افسر و تخت             به گفت اى گمرهان آهنين رخت‏

ابا اين لشكر انبوه خونخوار             چسان رزم آورد يكتن دل افكار

يكايك اندر آئيدم به ميدان             كه شايد كار رزم افتد به آسان‏

يكى فرياد زد زان جمع لشكر             به شاه تشنه لب، شمر بد اختر

كه اى فرزند شاه عشق مأوا             مر اين حاجت قبول آمد بر ما

مبارزات سرور اوليا عليه السلام با لشكر اشقياء

(1)

چو اين پاسخ شنيد آن شاه صفدر             مبارز خواست از آن قوم كافر

هزار و صد تن از تيغش در آن دم             شدند از دشت كين سوى جهنّم‏

فتاد از كار مرد و تيغ و باره             ز رزم شه همى جستند چاره‏

چو ديد آن بدگهر سردار گمراه             كه خون ميبارد از تيغ يد اللَّه‏

بگفت اى جنگيان برگزيده             چنين رزم‏آورى گردون نديده‏

به هم رزمى نبرد اين مظفّر             براى هيچ كس نبود ميسّر

بود زور نبى در بازوى او             دل حيدر بود، در پهلوى او

نباشد چاره با اين شاه منصور             در اين هنگامه غير از جنگ جمهور

شدند آن قوم بيدين چار قسمت             به قصد قتل آن سلطان رحمت‏

به تيغ و تير و سنگ و نيزه جمله             به شاه انس و جان بردند حمله‏

هماى جان زهرا و پيمبر             عقاب آسا ز پيكان گشت پرتو

چو آن لشكر شكن سلطان بى‏يار             بديد آن كار ز آن قوم ستمكار

حسامش ريخت سر ز ابطال اعراب             چو تيغ حيدر اندر بدر و احزاب‏

شد از شمشير عشق لاابالى             ز گردان عرب آن دشت خالى‏

گر از آسا شد آن لشكر گريزان             همه از بيم تيغش اشك ريزان‏

سپه پيچيده، بر هم همچو طومار             نه صف بر جا نه لشكر نه سپهدار

ملخ‏سان آن گروه سست پيمان             پراكنده شدند اندر بيابان‏

به خون آمد شناور ذو الجناحش             گهى در قلب و گاهى در جناحش‏

همى فرمود در هنگامه جنگ             كه مرگ اولى بود از بردن ننگ‏

رفتن آن بزرگوار به شطّ فرات‏

(1)

عطش زور آور آمد بر تن عشق             كه تار افتاد چشم روشن عشق‏

ربودش تشنگى از دست چاره             ز ميدان سوى آب افكند باره‏

فرات از ديدن آن شاه ذيجود             غبار غم گرفت و شد گل آلود

براق عشق را پيغمبر عشق             مخاطب كرد و گفت اى صرصر عشق‏

بنوش آب اى براق پر شكسته             كه هستى از عطش نالان و خسته‏

سمند از آب سر بگرفت بالا             بر من عشق، گفت اى شاه والا

گوارا نيست بر من آب كوثر             تو باشى تشنه، اى سبط پيمبر

كفى از آب آن ميراب رحمت             همى بگرفت با صد رنج و رحمت‏

رها شد تيرى از آن قوم ميشوم             ابر حلقوم آن سلطان محروم‏

نخورد آب و دهانش گشت پرخون             شد آن فلك نجات از آب بيرون‏

جگر تفتيده و تن پر جراحت             به مركز شد ز بهر استراحت‏

دمى ايستاد و با قوم ستمگر             نمود اتمام حجّت بار ديگر

به‏فرمود اى گروه فتنه انگيز             خدا را هست فردا، آتش تيز

روا نبود كه در فرداى محشر             شود خصم شما دادار داور

گوارا نامد آن وعظ و نصيحت             ابر آن كافران با فضيحت‏

به يك بار آن گروه كفر آئين             بشوريدند يكسر بر شه دين‏

خداوند سمند و تيغ و باره             نمود آهنگ خصم دون، دوباره‏

فراز آورد از دست خدائى             ميان جسم و جانشان شد جدائى‏

گروهى جنگجو از هر كرانه             سوى خرگاه عصمت شد روانه‏

به قصد غارت خانه نبوت             برفتند آن گروه بى‏مروّت‏

(1)

شه غيرت نشان آن غيرة اللَّه             خروشيد از جگر با ناله و آه‏

بگفت اى پيروان آل سفيان             كه خصميد اين زمان با حىّ سبحان‏

چو نبود شرمى از روى پيمبر             نه ترسى از معاد و روز محشر

شويد اى دشمنان پاك يزدان             به دنياى خود، از آزاد مردان‏

شما را هست با من، رزم و پيكار             چه ميجوئيد از آل الله اطهار

بگرديد از حرم اى حزب شيطان             مرا تا زندگى باشد به پايان‏

چو اين فرمود شاه روز محشر             به لشكر بانك زد شمر بد اختر

كه قصد شه كنيد اى قوم خونخوار             بگرديد از حريم شاه مختار

همانا رزم با كفو كريم است             كه دل در سينه‏اش از غم دو نيم است‏

ز جا جنبيد آن درياى آهن             به قصد قتل آن تمثال ذو المن‏

ستمكر كافرى زان جمع كفّار             روان شد سوى شه با تيغ خونخوار

بهندى تيغ آن مردود گمراه             سر افسر بريد از نقش اللَّه‏

بريده افسر ياقوتى از خون             بدور افكند آن داراى گردون‏

(1)

سوى خرگاه شد شاه مظفّر             طلب فرمود دستارى ز خواهر

يكى دستار برد آن دل شكسته             به صد حسرت، به نزد شاه خسته‏

به سر بربست دستار آن شه فرد             دگر آهنگ جنگ قوم دون كرد

سوى جنگ عدو آن شاه كرّار             روان گرديد چون حيدر دگر بار

گريزان گشت آن لشكر ز ميدان             گروهى گشته جمعى زار و نالان‏

به مركز باز شد سلطان ابرار             كه آسايد دمى از رزم و پيكار

فلك سنگى فكند از دست دشمن             به پيشانى وجه اللَّه أحسن‏

چو زد از كينه آن سنگ جفا را             شكست آئينه ايزد نما را

كه گلگون گشت روى عشق سرمد             چو در روز أحد روى محمّد

بدامان كرامت خواست آن شاه             كه خون از چهره بزدايد به ناگاه‏

دل روشن‏تر از خورشيد روشن             نمايان شد ز زير چرخ جوشن‏

يكى الماس وش تيرى ز لشكر             گرفت اندر دل شه جاى تا پر

كه از پشت پناه اهل ايمان             عيان گرديد زهر آلوده پيكان‏

مقام خالق يكتاى بيچون             ز زهر آلوده پيكان گشت پرخون‏

(1)

سنان زد نيزه بر پهلو چنانش             كه جنب اللَّه بدريد از سنانش‏

بديدارش دلارا رايت افراشت             سمند عشق بار عشق به‏گذاشت‏

بشكر وصل فخر نسل آدم             به رو افتاد و ميگفت اندر آن دم‏

تركت الخلق طريّا في هواكا             و أيتمت العيال لكى أراكا

و لو قطّعتنى في الحبّ إربا             لما حنّ الفؤاد إلى سواكا

زمانى دير با معشوق جانى             همى به سرود اسرار نهانى‏

حرامى‏زاده خود نام زرعه             شقاوت را بد اوّل فال و قرعه‏

نه شرم از مصطفى كردى نه دادار             روان شد سوى شه، با تيغ خونبار

بزد شمشير آن بيدين كافر             بدوش زينت دوش پيمبر

يكى شاخ بلند آن بيمروّت             بريد از طوبى باغ نبوّت‏

شه حيدر نشان با تيغ خونريز             فرستادش به سوى آتش تيز

گرانبارىّ زخمش كرد خسته             دل زهراى از هر شد، شكسته‏

ملايك را همه دل گشت صد چاك             ز صبر آن شه افتاده بر خاك‏

دگر بارش سنان كفر آئين             به‏زد بر سينه‏اش آن نيزه از كين‏

شهادت عبد الله بن حسن (عليه السّلام)

(1)

يكى طفل برون آمد ز خرگاه             سوى شه شد روان چون قطعه ماه‏

هواى ديدن شه داشت در سر             بدى شهزاده قاسم را برادر

در آن دم خواهران را گفت آن شاه             كه اين كودك برون نايد ز خرگاه‏

ندارند اين جماعت رحم بر ما             نه بر كودك نه بر پير و نه برنا

گريزان از حرم گرديد آن ماه             دوان تا رفت در آغوش آن شاه‏

شهش بگرفت همچون جان شيرين             بگفت اى يادگار يار ديرين‏

چرا بيرون شدى از خرگه اى جان؟             نمى‏بينى مگر پيكان پرّان؟

بگفت اى عمّ! شدم از زندگى سير             نمى‏ترسم ز تير و نه ز شمشير

به‏ناگه كافرى ز آن قوم گمراه             حوالت كرد تيغى بر سر شاه‏

ز بهر حفظ شه كودك حذر كرد             بر آن تيغ، دست خود سپر كرد

جدا گرديد دست كودك از تن             بشه گفتا به‏بين چون كرد با من؟

به گفتش جان عمّو اندر اين دم             شوى نزد پدر بى‏محنت و غم‏

چو ديدش حرمله آن كفر يك لخت             بزد بر سينه‏اش تيرى چنان سخت‏

كه كودك جان بداد و بى‏محابا             پريد از دست شه، تا نزد بابا

آمدن مهين حبيبه ربّ حضرت زينب عليها السلام‏

(1)

انيس عشق حق ناموس داور             سليل عصمت آن خورشيد معجر

به آواز برادر بود دل خوش             كه باشد زنده آن محبوب دلكش‏

چو نشنيد آن صداى روح بخشش             نه برق تيغ و نه آن بانك رخشش‏

شكسته گشت صبر آن دلارام             نه طاقت ماندش اندر دل نه آرام‏

بناگه رفرف معراج آن شاه             ابا زين نگون شد سوى خرگاه‏

پر و بالش پر از خون، ديده گريان             تن عاشق‏كش آماج پيكان‏

برويش صيحه زد دخت پيمبر             كه چون شد شهسوار روز محشر

كجا افكنديش چونست حالش             چه با او كرد خصم بدسكالش‏

مر آن آدم وش پيكر بهيمه             همى گفت: الظّليمه الظّليمه‏

سوى ميدان شد آن خاتون محشر             كه جويا گردد از حال برادر

ندانم چون بدى حالش در آن حال             نداند كس به جز داناى احوال‏

چو ديد آن شاه را افتاده بر خاك             تنش از تيغ كين گرديده صد چاك‏

شدش هوش از سر و پيچيد، در هم             ز خون دل ز بهرش ساخت مرهم‏

بگفتش كاى مرا با جان برابر             تكلّم كن به اين غمديده خواهر

جوابى نامد از شاه معظّم             فزون‏تر آمد آن محزونه را غم‏

حليف عشق حق ناموس داور             قسم دادش به روح باب و مادر

جوابم گوى ز آن لعل شكر خند             كه تا گردد دل غمديده خورسند

در وحدت ز لعل جانفزا سخت             بدان داراى نفس مطمئن گفت:

كه يا أخت ارجعى نحو الخيام             فحامى عن عيالى ثمّ حامى‏

پس آن محزونه افكار دلريش             نظر افكند بر سردار بدكيش‏

به‏فرمودش كه اى بن سعد كافر             مگر اين نيست فرزند پيمبر؟

كه پيش چشمت اى مردود رحمت             كشندش با هزاران رنج و زحمت‏

ز رويش روى گرداند آن ستمگر             چو ابليس از بر خلّاق داور

به حكم محكم سلطان سرمد             روان شد سوى خرگه دخت احمد

دلى پر آذر از سوگ برادر             زبان، گوياى حمد حىّ داور

ز قوّت شد تن آن عشق بيباك             نهاد از ضعف روى خويش بر خاك‏

به شمشير شقاوت شمر گمراه             بريد از مدّ بسم اللَّه، اللَّه‏

چو شد پردخته كار، از كينه او             خدا ديدند در آينه او

چو زينت يافت تاج نيزه ز آن سر             به چشم سر خدا ديدند يكسر

جهان شد سر به سر ماننده دود             گمان كردند كآمد روز موعود

فتاد از گردش، اين چرخ معلّق             زمين لرزيد بر خود همچو زيبق!

بسان مهره اين نه طاس دوّار             شد اندر ششدر حيرت، گرفتار

غبارى شد بپا ز اين توده خاك             هميشه بر هوا تا اوج افلاك‏

گذشت از ماه و مهر و تير و ناهيد             كه تا شد بر فراز تخت، توحيد

إرسال سران مطهر به كوفه‏

(1)

كند اين قصّه ابن شهر آشوب             كه كرده ملك جان ز اين غصّه آشوب‏

دگر ابن نما آن مرد دانا             به مقتل كرده خود اين قصّه انشا

چو ابن سعد بدكار بد اختر             مراد خويش را يابيد ز آن سر

خولّى را سپرد آن سر كه بردار             بروى تخت مير كوفه بگذار

پس آنگه گويد آن مير بد انديش             همه احوال آن سر، بى‏كم و بيش‏

نشست در پشت زين آن پيك شيطان             روان شد سوى شهر كوفه تابان‏

به شب شد رو سياه زشت كردار             به شهر كوفه آن مردود دادار

در دار الإماره ديد مسدود             روان شد سوى خانه خويشتن زود

به فكر اندر شد آن مردود كافر             كه اين سر را كجا بگذارم اى در

ز خوف فتنه آن فرعون دوران             چو موسى در تنورش كرد پنهان‏

به جاى خواب شد آن رنج برده             به خفت او چون گراز تير خورده‏

زنى در خانه آن بيحيا بود             محبّ خاندان مصطفى (ص) بود

چو نيمه شب شد از بهر عبادت             ز جا برخاست آن نيكو سعادت‏

سنا برقى بديد از مطبخ خويش             شد از آن روشنائى، زن به تشويش‏

كه اين برق از چه؟ اين آتش چه باشد؟             در اين كاشانه آتش زن كه باشد؟

كه زد اين آتش سوزان بجانم             كه افكنده شرر در خانمانم‏

به ديد آن روشنائى از تنورش             فكنده حق در آن تنّور نورش‏

دگر مرغان چندى ديد آنجا             پر اندر پر همه پروانه آسا

بطوف كعبه نور قيامت             شده پر سوز آن شمع امامت‏

تعجّب كرد آن سرو، دلارا             ز سرّ آيه آنست نارا

سروش غيب با صد ناله و آه             بگفتش لا تخف إنّى أنا اللَّه‏

به خاطر آمدم شعرى ز استاد             كه اندر معرفت داد سخن داد

روا باشد أنا الحق از درختى             چرا نبود روا از نيك بختى‏

مر آن زن را تحيّر برد از هوش             ولى بر جاى بودش ديده و گوش‏

به ناگه ديد از چرخ معظّم             فرود آمد زنى با قامت خم‏

زنانى چند اندر خدمت او             همه هم ناله اندر محنت او

نظر بر سوى آن تنوّر بگماشت             سر ببريده پر نور، برداشت‏

منوّر گشت آن كاشانه ز آن سر             بدو فرمود كه اى مظلوم مادر!

چه شد كآيينه نور تجلّى             نهد بر روى خاكستر خولّى‏

جزاك اللَّه اى فرزانه فرزند             كشد ز اين قوم دون كيفر خداوند

پس آن شاه زنان شد سوى بالا             پر از خون ديده تا عرش معلّى‏

بخود آمد چو از آن بيخودى زن             نهاد آن سر، به روى چشم روشن‏

چو لختى ناخن غم، بر جگر زد             خولّى را سراپايى به سر زد

بگفت اى شوم شوم زشت كردار             سيه‏روى و سيه‏روز و سيه‏كار

سر سبط رسول ربّ ذو المنّ             نهى اندر تنور خانه من‏

نمانم من دگر در خانه تو             كه ويران باد! اين ويرانه تو

بردن خولى سر مطهّر امام (ع) را نزد عبيد اللَّه بن زياد

(1)

چو روپوش سيه گردون بيباك             به دور انداخت از رخسار افلاك‏

نمود اين خيمه، شب‏باز سيه‏كار             سر ببريده خود را نمودار

ز جا برخاست آن با مكر و تلبيس             روان شد سوى دار الملك ابليس‏

پس آنگه تهنيت گفتش به اكرام             كه كار دشمن آوردم به إتمام‏

همه آن داستانها را به تحقيق             بيان كرد از براى مير زنديق‏

سر سلطان دين بگذار بر جاى             سوى دشت بلا شو راه پيماى‏

غارت خيام اهل بيت (ع)

(1)

چو كار شاه و لشكر بر سر آمد             سوى خرگه سپه غارتگر آمد

به دست آن گروه بى‏مروّت             به يغما رفت ميراث نبوّت‏

ز طوق و ياره و خلخال و معجر             ز ملبوسات و از اسباب ديگر

هر آن چيزى كه بد در خرگه شاه             فتاد اندر كف آن قوم گمراه‏

بسى پا و سر از معجر كشيدن             برهنه گشت و خونين از دويدن‏

بسى گوش از پى تاراج گوهر             دريد از دست قوم كينه پرور

بسى رخساره گلرنگ نيلى             نمود اين آسمان از ضرب سيلى‏

زدند آتش همه آن خيمه‏گه را             كه سوزانيد دودش مهر و مه را

به خرگه شد محيط آن شعله نار             همى شد تا به خيمه شاه بيمار

بتول دوّمين شد در تلاطم             نمودى دست و پاى خويشتن گم‏

درون خيمه شد با آه و افغان             بگفت اى يادگار عشق يزدان‏

بگو تكليف ما و كودكان چيست؟             به جز لطفت بسرمان سايبان كيست؟

به‏فرمودش مرا اينجا سپاريد             همه سر اندر اين صحرا گذاريد

گهى در خيمه و گاهى برون شد             دل از آن غصّه‏اش درياى خون شد

من از تحرير اين غم ناتوانم             كه تصويرش زده آتش بجانم‏

مگر آن عارف پاكيزه نيرو             در اين معنى بگفت آن شعر نيكو

اگر دردم يكى بودى چه بودى؟             اگر غم اندكى بودى چه بودى؟

بناگه شمر با جمعى ز اشرار             شد اندر خيمه سلطان بيمار

يكى گفتش بكش اين نوجوان را             كه كشتن به بود اين ناتوان را

به قصد قتل آن مجبوب داور             هجوم‏آور شدند آن قوم كافر

كه سر برّند زين العابدين را             خليفه حق، امام راستين را

سپهدار سپاه كفر آثار             عمر آن كافر غدّار خونخوار

نمايان شد چو آتش اندر آن دود             روان شد سوى خيمه شاه ذيجود

چو ديدنش حريم آل يس             بگفتندش كه اى خونخوار بيدين‏

زمين از خونمان گلرنگ كردى             فراخاى جهانمان تنگ كردى‏

ندارى سيرى، از خون پيمبر             نترسى از خدا در روز محشر

مكش اين نوجوان ناتوان را             مزن آتش دگر اين خانمان را

به‏گفت آن آئين ستمگر             به شمر آن ملحد بدتر ز كافر

كه اين رنجور را با رنج بسيار             براى اين حرم آسوده بگذار

بد آن جور و ستم، آن روز تا شام             غلط گفتم، كز آنجا بود تا شام‏

ماجراى شب يازدهم‏

چو از ميدان گردون چتر خورشيد             نگون چون رايت عبّاس گرديد

به چتر نيلى اين زال مجدّر             كشيد از بهر ستر آل حيدر

بتول دوّمين امّ المصائب             چو خود را ديد بى‏سالار و صاحب‏

بر أيتام برادر مادرى كرد             بنات النّعش را جمع آورى كرد

شفا بخش مريضان، شاه بيمار             غم قتل پدر بودش پرستار

شدندى داغ داران پيمبر             درون خيمه سوزيده ز اخگر

بپاشد از جفا و جور امّت             قيامت بر شفيعان قيامت‏

غنوده شير حق در بيشه خاك             دل علم لدنّى گشته صد چاك‏

شبى بگذشت بر آل پيمبر             كه زهرا بود در جنّت مكدّر

شبى بگذشت بر ختم رسولان             كه از تصوير آن عقل است حيران‏

ز جمّال و حكايتهاى جمّال             زبان صد چو من ببريده و لال‏

ز انگشت و ز انگشتر كه بودش             بود دور از ادب گفت و شنودش‏

وقايع روز يازدهم‏

چو شد از سطوت شاهنشاه روم             خديو زنگيان ز اين تخت ميشوم‏

برآمد آفتاب عالم افروز             پريده رنگ زنگ و دل پر از سوز

كند افكنده اين گردون و بى‏باك             براى بستن فرزند لولاك‏

فكند اين آسمان از حيله چند             خداوندى به بند بنده در بند

به آن بندى كه بازوى پدر خست             بدشت كربلاء دست پسر بست‏

پس آنگه رشته‏ها با قيد زان بند             گهرهاى نبوّت كرد پيوند

حدى «1» زد ساربان كفر و طغيان             بياوردند اشترهاى عريان‏

به بعضى محمل بشكسته شد بار             به بعضى بار شد درهاى شهوار

يكى پير اشترى زارى ضعيفى             زره افتاده، خوارى نحيفى‏

بياورند آن قوم ستمكار             كه تا بر او نشيند شاه بيمار

بزير ناقه پاى آن مكرّم             چو عقد عشق بربستند محكم‏

چو آهنگ سوارى كرد بانو             هيون چرخ را بشكست زانو

(1)

پرستار يتيمان امّ كلثوم             چنين فرمود با آن قوم ميشوم‏

گذرمان بر دهيد اى اهل تاراج             بر آرامشگه سلطان بى‏تاج‏

چو بر مقتل رسيدند آن اسيران             بهم پيوست نيسان و حزيران‏

يكى مويه‏كنان گشتى به فرزند             يكى شد موكنان بر سوگ دلبند

يكى از خون بصورت غاره ميكرد             يكى داغ على را تازه ميكرد

به سوگ گلرخان سرو قامت             بپا كردند غوغاى قيامت‏

نظر افكند چون دخت پيمبر             به نور ديده ساقى كوثر

بناگه نعره هذا اخى زد             بجان خلد! نار دوزخى زد

بزير افكند خود را دخت حيدر             ز اشتر نزد فرزند پيمبر

ببر بگرفت خونين پيكر او             دهان بگذاشت بر جاى سر او

دل اندر سينه‏اش خون شد ز كاوش             تمود از چشمه چشمش تراوش‏

ز نيرنگ سپهر نيل صورت             سيه شد روزگار آل عصمت‏

تو را طاقت نباشد از شنيدن             شنيدن كى بود مانند ديدن‏

بناگه ديد دخت شاه ذى شأن             برادرزاده را چون جسم بيجان‏

همى خواهد كه از درد دل آسان             كشد بر نقش هستى خط نسيان‏

ز بالاى شتر خواهد كه ايدر             شود سوى مقام قربى داور

بگفتش كاى خليفه رفتگانم             ز مرگ خود مزن آتش بجانم‏

بگفت اى عمّه بگذارم بدينسان             كه از مرگم شود اين مشكل آسان‏

مگر اين جسم مجروح مبارك             نباشد سبط فرزند تبارك‏

مگر اين قوم بى‏ناموس، بى‏نام             نميدانندمان از اهل اسلام؟

مگر ما، از اهل بيت حق نباشيم؟             به عالم حجّت مطلق نباشيم؟

تسلّى دادش آن خاتون محشر             پس آنگه گفت اى دادار داور

مر اين قربانى از آل رسول است             يقين دارم بدرگاهت قبول است‏

هزاران شكرت اى داراى افلاك             كه در راه تو افتادند بر خاك‏

سرم پامال آن صبر آفرين باد             كه كنده صبر را از بيخ و بنياد

بناى صبر را ويرانه كرده             عقول عشره را ديوانه كرده‏

همه خرد و بزرگ از آل حيدر             گرفته نعش شاه خويش در بر

سكينه دختر آن شاه لولاك             ز جزع ديده مرجان ريخت تر خاك‏

همى گفت اى شه با شوكت و فرّ             تو را سر رفت و ما را افسر از سر

دمى برخيز! و حال كودكان بين!             اسير و دستگير كوفيان بين!

همه جور و ستمهائى كه بردى             به جسم بى‏سر بابا شمردى‏

بناگه از سپاه كينه‏پرور             بپا شد شور و رستاخيز ديگر

چو سيل كوهكن بر مقتل شاه             روا نشد جمعى از آن قوم گمراه‏

به رنج و زحمت افزون ز تعداد             به كعب نيزه آن قوم زنازاد

دوباره جان ز جسم شاه بى‏سر             جدا كردند آن قوم ستمگر

ز جسم شه نمودند آن حرم دور             كز آن غم زخم دلشان گشت ناسور

همى گفتند هنگام سواريست             بپايان رفت عزّت گاه خواريست‏

خديو بانوان آل اطهار             سوار اشتران گشتند ناچار

به ره افتاد چون آن رشته درّ             مخالف زد نواى بانك اشتر

ورود اهل بيت طهارت (ع) به كوفه‏

چو رفتند آن اسيران، سوى كوفه             سيه چون شام آمد، روى كوفه‏

پى نظّاره آل پيمبر             ز جا جنبيد شهر كوفه يكسر

سر بازارها استاده برپا             ز مردان و زنان از پيرو برنا

كه بر شد بانگ و ناى و ناله كوس             بلند آوازه آن قوم منحوس‏

علمداران شدند از هر كناره             سپاهى از پياده و ز سواره‏

بشهر اندر شدند آن جمله يك سر             ز سرداران و سرهنگان لشكر

پس از بگذشتن آن قوم گمراه             سر چندى نمايان شد بناگاه‏

به پيشاپيش آن سرها يكى سر             كه بودى چون سر و روى پيمبر

همه بر نيزه‏هاى جور و بيداد             شده از دست آن قوم زنازاد

ز دنبال سر آن جمع اسيران             نمايان شد بر اشترهاى عريان‏

شه چهارم خديو جمله عبّاد             اسير ناتوان سلطان سجّاد

به زنجير گرانش دست و گردن             به سختى بستر از بيداد، دشمن‏

چو ديدند آن جماعت آن قباحت             حريم الله را با آن فضاحت‏

همه يكباره افغان بركشيدند             به تن پيراهن از غم بردريدند

همى گفتند كاينها از كجايند؟             بدين رسوائى و ذلّت چرايند؟

چو ديد آن سرور بربسته بازو             ز مردم گريه و بانگ هياهو

بگفت اى مردم از حق گذشته             بما گرييد پس ما را كه كشته؟

پس آن سلطان بيمار جگر خون             چنين فرمود با آن مردم دون‏

شناسد هر كسم بى‏جبر و تكليف             و گر نه خود كنم از خويش تعريف‏

منم سبط رسول برگزيده             علىّ مرتضى را نور ديده‏

بود بابم حسين آن شاه تشنه             كه خورد آب از دم شمشير و دشنه‏

سر پا كش كه بودى سرّ رحمت             بريديد از قفا با رنج و زحمت‏

قصاص قتل كس بد كشتن او؟             بدين خوارى به خون آغشتن او

كدامين مال را غارتگر آمد؟             كه اين تاراج و قتلش بر سر آمد؟

حريمش را همه بى‏جرم و تقصير             مقيّد كرده، اندر بند و زنجير

همينم فخر بس اندر زمانه             كه باشم سبط آن شاه يگانه‏

كه بر عرش و علا خلق سموات             شدند از صبر آن صبرآفرين مات‏

چو آن زنجيرى عشق الهى             شناسانيد شخص خود كماهى‏

صداها شد بلند از مرد و از زن             بهم شوريد از غم كوى و برزن‏

ز موج گريه آن درياى قلزم             ز طوفان و فغان شد در تلاطم‏

خطبه حضرت زينب سلام الله عليها در بازار كوفه‏

چو لب بست از سخن سبط پيمبر             سخن پرداز شد ناموس داور

بفرمود أسكتوا زان خلق منكوس             نفس برّيد و شد خاموش ناقوس‏

چو حقّ حمد يكتا كرد إنشاء             على (ع) بار دگر شد منبر آرا

پس از حمد خدا و نعت احمد             چنين فرمود آن ناموس سرمد

كه اى پروردگار مكر و تدليس             كه باشد كارتان آزار و تلبيس‏

بما گرييد از اين جور و بيداد             سرشك از چشمتان هرگز مبرّاد

بما ناليد از اين محنت و غمّ             بآه و ناله خوش باشيد همدم‏

شما را نقض عهد و نقض پيمان             بود كارى نه مشكل، سخت آسان‏

شما را مردى آن باشد به دوران             كه خدمتكار باشيد از كنيزان‏

چه بد تخمى فشانديد اى جماعت             كه محصولش نباشد جز شناعت‏

شما را گريه بس بسيار بايد             ولى بسيار خنديدن نشايد

بود اين كارتان بدتر ز هر كار             شما را حاصلى ناداده جز عار

چسان شوئيد اين خون را ز دامن             به روز دادخواهى نزد ذو المنّ‏

روان گرديد اى قوم پر از كين             سقر بينيد آسايشگه خويش‏

بناحق كرده باطل حقّ ما را             فرو بگرفته غيظ حق، شما را

نميدانيد اى مخلوق ناپاك             چه دل آزرده‏ايد از شاه لولاك‏

چه باقى ماند اى نستوده امّت             ز خونريزىّ مادر هتك حرمت‏

عجب گرديد ز اين افلاك درهم             كه خون باريد بر ما اندر اين غم‏

يقين دانيد خود اى قوم گمراه             كه اين خون را خداوند است خونخواه‏

براهى بد ستاده پيرمردى             ز پا افتاده دل پر ز دردى‏

همى گرييد و ميزد بر سر خويش             نمك ميريخت از غم، بر دل ريش‏

به آواز بلند آن پير هشيار             همى گفتا به آل اللَّه اطهار

كه بادا مر مرا بابا و مادر             فداى خاندان پاك داور

كه پيران شما بر خلق پيرند             جوانان همچو پيران دستگيرند

زنانتان خير نسوانند از اصل             بود نسل شما از بهترين نسل‏

شما را اى خداوندان عزّت             ثناگستر بود خلّاق عصمت‏

ورود اهل بيت (ص) به مجلس زاده كفر و ضلالت عبيد اللَّه بن زياد

(1)

بدينسان آل عصمت را سواره             همى بردند تا دار الإماره‏

به يك بند آل احمد را سراسر             به بستند آن گروه كينه‏پرور

به احضار عيال اللَّه اطهار             عبيد اللَّه داد اذن از پى بار

فراهم كرد بزمى از سيه‏دل             پر از اشرار و اوباش و اراذل‏

سر سبط نبى در پيش رويش             بدى چشم همه مردم به سويش‏

اسيران خدا را قوم شدّاد             بياوردند با صد جور و بيداد

تو گفتى اين اسيران فرنگند             و يا خود دستگير روم و زنگند

مهين دخت نبى با سوگوارى             كشيد از جمع خود را بركنارى‏

به كنجى شد ز مردم با كنيزان             ز غم نالان و خون از ديده ريزان‏

خطاب آورد آن مير ستمكار             غضب آلوده با آن جمع حضّار

به‏گفت اين با تكبّر زن كه باشد؟             كنار از اين اسيران از چه باشد؟

جوابش را يكى از آن كنيزان             چنين فرمود با آن تخم شيطان‏

كه اين زن دختر سلطان دين است             شنيدستى اگر زينب، همين است‏

على بابش بود زهراش مادر             حسين تشنه لب او را برادر

چو اين دانست آن برگشته از ربّ             كه اين خونين جگر خود هست زينب‏

بگفت اى دختر ختم رسولان             چسان ديدى تو صنع پاك يزدان‏

بگفت اى دشمن خلّاق دادار             نديدم جز نكوئى اندر اين كار

گروهى را خدا بهر شفاعت             برانگيزد به ميدان شهادت‏

كه تا باشند روز دادخواهى             براى بندگان حق، پناهى‏

تو خود آماده باش اى خصم داور             جواب آل احمد را به محشر

به چشم خويشتن بينى در آن روز             كه باشد رستگار و كيست فيروز

چو اين فرمود دخت احمد دين             به خشم آمد عدوى آل يس‏

بگفت اى دختر سلطان والا             سپاس ايزد كه گشتى سخت رسوا

در آخر گشت شمع بى‏فروغت             هويدا كرد اخبار دروغت‏

چو اين بشنيد دخت شاه عالم             زبان حيدرى بگشود آن دم‏

بگفتا حمد بيحد مر خدا را             كه از احمد گرامى داشت ما را

نگردد مفتضح جز مرد فاجر             نگويد فريه «1» غير از شخص كافر

چو ما باشيم از آل پيمبر             بود او غير ما اى خصم داور

نمود از اين سخن فرعون امّت             بقتل زينب مظلومه همّت‏

كهن پيرى ز اصحاب پيمبر             عبيد اللَّه را گفت اى ستمگر

نمى‏شايد زنان را سخت گفتن             به بد گفتن جزاى بدشنفتن‏

ز قتلش آن زمان صرف نظر كرد             به خود ناليد و طغيانى دگر كرد

به گفت از قتل اين سلطان ذو المنّ             شفا يابيد دل در سينه من‏

خديو بانوان آن دم برآشفت             در آن آشفتگى با آن لعين گفت‏

كه كندى ريشه‏ام، شاخم بريدى             حجابات نبوّت را دريدى‏

(1)

گر اين باشد شفايت اى جفا جو             شدى از قتل آل اللَّه شفا جو

غضب كرد، آن سيه‏روى سيه‏كار             خطاب آورد با آن جمع حضّار

كه اين زن، دخت خلاق بيانست             چو حيدر، در سخن شيرين زبان است‏

سخن‏گوى و سخن‏دان و سخن‏سنج             سخن گويد همى بى‏كلفت و رنج‏

دوباره دختر سلطان مختار             بگفت اى پور مرجانه زناكار

زنان را با سخن‏سنجى، چه كار است؟             مرا اينسان سخن گفتن شعار است‏

(2)

شه سجّاد بامير زنازاد             بگفت اى از تو عالم پر ز بيداد

تو تا كى هتك ما خواهى نمودن؟             باين غمديده‏گان هذيان سرودن‏

بپرسيد آن سيه‏روى و ستمكار             كه بود اين جوان زار بيمار؟

يك ز آن مشركان زشت منظر             بگفت اين نوجوان زار مضطرّ

نبيره سرور بدر و حنين است             خليفه حقّ، علىّ بن الحسين است‏

به گفت آن كافر برگشته از دين             على را كشت حق در پهنه كين‏

شه بيمار گفت اى كفر انجام             برادر بد مرا ديگر على نام‏

به روز كين به دست قوم بيدين             به خون آغشته شد در پهنه كين‏

به گفتش نى خدا كشتش نه مردم             ره روشن مكن، بر خويشتن گم‏

بگفتش شه بگاه جان سپردن             خدا جان گيرد اندر وقت مردن‏

(1)

ز گفتار شه آن مردود يزدان             به قتل سرور دين داد فرمان‏

چو دست شاه دين بگرفت جلّاد             برآمد از حريم اللَّه فرياد

به شه آويخت دخت شاه محشر             بگفت اى دشمن دادار داور

مرا با او بكش تا هر دو با هم             شويم آسوده از اين محنت و غم‏

ز غوغا و فغان جمع حضّار             گذشت از قتل آن سلطان بيمار

دل پر كينه آن مير كافر             نياسودى ز آزار پيمبر

سر سردار دين برداشت از جان             بگفت اى سرور دنيا و عقبى‏

چه خوش خندان بدى در زندگانى             تو را پيرى رسيد اندر جوانى‏

جسارتها بدان سر، آن لعين كرد             كه شد قلب نبى زان غم پر از درد

برآشفت آن صحابى مرد از آن كار             همى گرييد و گفت اى مير كفّار

مكن آزار اين سر را از اين بيش             مزن بر جان اين بيچارگان بيش‏

مر اين سر زينت دوش رسول است             على را جان و دلبند بتول است‏

عبيد اللَّه گفت اى ناسزا مرد             هميشه باد جان تو پر از درد

چرا گريى ز فتح حق يكتا             كه دفع دشمن ما كرد از ما

به دژخيمان بگفت آن بخت وارون             كشيد اين پير را از جمع بيرون‏

برون شد پير خونين دل از آنجا             همى ناليد و گفتى وا حسينا

چو شد از روز روشن وقت هنگام             رسيد آن ناسزا مجلس به اتمام‏

منزل دادن خاندان نبوى (ص) را در خرابه كوفه‏

(1)

اسيران را چو شب گرديد نزديك             جهان در چشم ايشان، گشت تاريك‏

براى خاندان عرش مسكن             يكى مسجد خرابه شد، معيّن‏

چو شد ويرانه جاى گنج سرمد             على شد پاسبان كنجور احمد

به تخت خاك شاهى كرد مأوا             كه او رنگ خلافت بوديش جا

عجب ز اين شاه و از اين تختگاهش             وز اين غمديده‏گان خيل و سپاهش‏

حريم آل احمد جمله با هم             به آه و ناله گرديدند همدم‏

نه روز از تابش خود سايه گاهى             نه شب از سردى مهشان پناهى‏

نبدشان روشنى جز شعله آه             تفو بر چرخ و بر اين مشعل ماه‏

برهنه پا و سر دخت پيمبر             فلك را بر سر از خورشيد معجر

سر سر رشته تدبير و تقدير             قضايش كرد بى‏باكانه زنجير

دلى دارم ز دست چرخ گردون             چو زخم تازه لبريز در خون‏

چو شد از كينه‏جوئى دست كوتاه             مدد جست از عبيد الله گمراه‏

كه از فرعون و از نمرود شدّاد             ندارد كس چنين ظلم و ستم ياد

سه روزى اندر آن حال آل عترت             به سر بردند با صد رنج و زحمت‏

روانه شدن اهل بيت طهارت (ع) به شام‏

(1)

ز زنگ عشق چون پر شد ترانه             به شام غم شدند ايشان روانه‏

چو شد از كوفه نور صبح ايمان             فروزان سوى شام كفر و طغيان‏

همان سردار با آن لشكر شوم             روان كشتند سوى شام ميشوم‏

به سرعت سير كردندى شب و روز             همه ره را چو سير چرخ پيروز

به راه و بى‏ره از قطع مراحل             به دير راهبى كردند منزل‏

وقايع دير راهب‏

(2)

چو دير دير، پا ديرى بد آنجا             مسيحا رتبتى را بود مأوا

كه بر ناقوس چتر چارمين كاه             زده زنگ از ترانه ذكر اللَّه‏

سپاهى كشن ديد آن مرد هشيار             كه شد از پهنه هامون نمودار

سرى ديد اندر آن لشكر نمايان             كه از نوك سنان باشد درخشان‏

به خود ميگفت يا رب سرّ اين سر             كه باشد كس سنان گرديده پيكر؟

مگر حشر است و اين قومند محشور             كه مهر از فرقشان يك نيزه شد دور

دم جان بخش عيسى در دم او است             و يا جان آفرين خود، همدم او است؟

و يا خورشيد روى كبريائى             ز نوك نى نموده خودنمائى‏

شوم تا نزد اين سردار ميشوم             كنم سرّ سر ببريده معلوم‏

فرود آمد ز دير آن عيسوى فر             چو جبريل از بر خلّاق داور

به لشكرگه شد و گفت آن دل افكار             بر اين لشكر كه باشد مير و سردار؟

نمودند آن گروه كينه آئين             به راهب سرور و سالار بيدين‏

ز احوال سر و از جرم آن سر             خبر بگرفت از مير بد اختر

چو شد معلوم آن مرد هشيوار             كه اين سر عاشقان را هست سردار

بفرمودش كه اى مردود داور             كه نز حق،

شرم كردى نز از پيمبر             مرا انبانى از زر از نياكان‏

به ميراث است اى داراى خسران             ستان زر را و اين سر را به من ده‏

يكى امشب مر مرا منّت به سر نه             از اين داد و ستد مقصود حاصل‏

شد و راهب روان شد سوى منزل             ولى با آه و افغان بود همدم‏

خصوص از ديدن آن جوق ماتم             به‏شد تا شد سوى جاى نشستن‏

سر سركرده رحمت، به دستش             به رفت از چهره‏اش گرد سفر را

معطّر كرد منزل را و سر را             نهاد آن سر به روى كرسى زر

نمازش برد و استادش برابر

به‏گفت اى از دو عالم برگزيده             نبى را جان، على را نور ديده‏

بحقّ جدّ و باب اى جان جانان             به زهراى بتول آن شاه نسوان‏

تكلّم كن به من اى شاه عشاق             كه هستم بر كلامت سخت مشتاق‏

بفرمودش كه من سبط رسولم             على را جان، جگربند بتوليم‏

در افشان شد چون آن لعل گهربار             نماز آورد آن شه را دگر بار

بگفت اى داده سر در راه امّت             شفاعت كن مرا اندر قيامت‏

بدو فرمود آن شاه شفاعت             كه دينت را بسى باشد شناعت‏

درآ در دين جدّ، و بابم اين دم             به روز حشر، با ما باش همدم‏

بفرمان شه دنيا و عقبى             مسلمان گشت آن مرد نصارى‏

شد از اسلام آن مرد اندر آن دم             روان عيسوى شادان و خرّم‏

چو صبح از اين سپهر كينه آرا             رخ خونين خور گشت آشكارا

يكى از آن سپاه كينه پرواز             به پاى دير آمد داد آواز

كه ده واپس تو آن سر را كه ايدر             بود وقت رحيل مير و لشكر

فرود آمد ز دير آن تازه ايمان             به دست او سر شاه شهيدان‏

بداد آن سر به دست قوم خونخوار             به جاى خويشتن شد راهب زار

روانه شدن لشكر از دير به سوى شام‏

(1)

روان شد آن سپاه كفر انجام             از آنجا، سوى شام محنت انجام‏

به گاه شام با آن لشكر آه             به شام اندر شدند آن قوم گمراه‏

ورود شهر شام محنت اندوز             نميدانم به شب بوده است يا روز؟

همى دانم كه رنج آل حيدر             بشام از كربلا بودى فزونتر

ز شامى مردم، آن سلطان بيمار             شنيدى بس شماتتهاى بسيار

سر بازارها و مجمع عام             نوازش كردشان شامى به دشنام‏

به آل عصمت آن رفتار و كردار             فزون از كربلا بودى و صد بار

شه سجّاد، آن سلطان والا             چو ديد آن شور رستاخيز و غوغا

بفرمودى فغان ز اين جور و بيداد             چه بودى گر مرا مادر نميزاد؟

كه با اين رنج تن، وين جان خسته             يزيدم بنگرد، با دست بسته‏

كجا شد احمد دين، حيدر جنگ             كه بيند روزگارم، اين چنين تنگ‏

كه گويا از اسيران تتارم             و يا از روم و يا از زنگبارم؟

چه جاى آن كه جدّم هست احمد             پدر فرمانرواى ملك سرمد

مكالمات پير مرد شامى با امام بيمار (ع)

(1)

يكى پيرى در آن هنگامه عام             كه دل چون روز بودش، چشم چون شام‏

زبان بگشود و ناهنجار بسيار             به‏گفت آن پير با آن شاه بيمار

شه دنيا و دين با پير نادان             بگفتا هيچ خواندستى تو قرآن‏

بگفت آرى بگفتش شاه سجّاد             تو را خود آيه قربى بود ياد

دگر در آيه خمسى كه از ما است             بفرمان خداى حقّ يكتا است‏

دگر گر خوانده‏اى آيات تطهير             به حقّ ما است اى روشن روان پير

چو اين بشنيد آن پير دل افكار             به فكر اندر شد و گرييد بسيار

به شه سوگند داد ان ناتوان پير             تو آن شاهى كه افتادى به زنجير

به‏گفت آرى بحقّ آن خداوند             منم نوباوه شير هنرمند

بحقّ آن خداى فرد داور             به‏جز ما نيست كس آل پيمبر

چو خود دانست آن پير هشيوار             كه اين باشد سليل شاه مختار

به سوى آسمان سر كرد بالا             بگفت اى داور داناى بينا

گواهم باش اى خلّاق سبحان             كه بيزارم من از اولاد سفيان‏

خصوص از اين يزيد، كفر آيت             كه لعنت باد بر او بى‏نهايت!

به‏گفت آنگه به آن سلطان ايمان             شدم از گفته‏هاى خود پشيمان‏

چه باشد گر ببخشائى باين پير             پذيرايم شوى از عذر و تقصير

نمى‏پنداشتم كاين چرخ أخضر             كند اين كار با آل پيمبر؟

شه سجّاد فرمودش در آن دم             كه بى‏غم باش با مائى تو همدم‏

يكى زان مردمان كفر بنياد             امير مشركين را اين خبر داد

همه احوال پير و شاه بيمار             بيان كرد از براى مير كفّار

چو اين بشنيد آن داراى خسران             به قتل پير مؤمن داد فرمان‏

بيفكندند سر زان پير مضطرّ             بشد با سرخروئى نزد داور

بدى آن كاروان محنت انجام             بسرگردانى اندر شام تا شام‏

نميدانم ز دست قوم كافر             كجا ماندند، شب را آل حيدر؟

ورود اهل بيت طهارت (ع) به مجلس يزيد (لع)

(1)

چو صبح از اين سپهر سرخى آلود             سر خود در ميان طشت بنمود

به تخت زر يزيد كفر بنياد             نشست آنگه صلاى عام در داد

ز اسباب شهى هر چيز موجود             نمود آن كافر بدتر ز نمرود

مسلمانان بدتر از نصارى             شدند آن بيحيا را مجلس آرا

رسولى بود از درگاه قيصر             پيام‏آور بدان إبليس منظر

ابا آن جمع مردم گشت همراه             كه بيند روى آن مردود گمراه‏

چو شد آراسته آن مجلس شوم             ز مردم وز رسول قيصر روم‏

بداد آن كافر بدتر ز شيطان             به إحضار عيال اللَّه فرمان‏

نهاد اين باژگون طاس سبك سر             به طشت زر، سر سبط پيمبر

به رسم هديه با صد جور و بيداد             به روى تخت آن نمرود، بنهاد

ز دنبالش حريم دل شكسته             بر او رنگ نبى، سلطان رابع «1»

مقابل چون شد آن مخدوم جبريل             بدان فرعون بدتر از عزازيل‏

(1)

بفرمودش يزيدا هيچ دانى             كه با اين حالت و اين ناتوانى‏

به‏بيند گر رسولم زير زنجير             چه خواهى گفت و چه بود عذر و تقصير؟

چه فرمود اين سخن آن ناتوان شاه             ز جا برخاست آن مردود و گمراه‏

بدست خويش آن زنجير زان بند             گشود از گردن و دست خداوند

نشاند آن رو سياه واژگون بخت             حريم اللَّه را اندر پس تخت‏

به پاى تخت آن بيدين كافر             ستاده مظهر خلّاق داور

جهانى قاف تا قاف از كم و بيش             مهيّا و مسلّم ديد بر خويش‏

ز ساقى خواست مى، آن ننگ اسلام             نه شرم از حقّ، و نه آن محضر عام‏

مى آوردش حريف ميگسارش             بگستردند شطرنج قمارش‏

چو از مى مست شد آن كفر، مدهوش             ز طشت زر بدور افكند سرپوش‏

تجلّى گرد روى حقّ داور             ز طشت زرد در آن انبوه محضر

يزيدش گفت كاى فخر دو عالم             كه را شد مسند شاهى مسلّم؟

كه از ما گشت غالب؟ كيست مغلوب             كه را در دست افتاده است مطلوب؟

لب گوهر فشان سرّ انا الحقّ             گشود و گفت با آن كفر مطلق‏

همانا زود باشد كاى ستم‏كيش             شوى مغلوب و بينى كيفر خويش‏

تمام مردم از هر كس بهر جا             شنيدند آن سخن از شاه والا

كلام حق ز سرّ حق شنيدند             به سوى سر همه گردن كشيدند

كه اين سر ميكند آيات قرآن             تلاوت بر گروه بت پرستان‏

چو زان سر ديد آن آيات باهر             دگر كفرى ز نو، بنمود ظاهر

به چوب خيزران آن كفر مدغم             كلام اللَّه را بگذاشت بر هم‏

(1)

نمود آنگاه ياد از رفتگانش             نيا و باب، و آن بگذشتگانش‏

كه اندر «بدر» بر دست يد اللَّه             سرافكنده نگون گرديد در چاه‏

كه گر بودند و ميديدند ايدر             كنون كيفر ز فرزند پيمبر

همى گفتند با من با دل شاد             نكردى شل يزيدا دست خوش باد!

(2)

جهان غم مهين دخت پيمبر             به‏گفت اى بدترين مخلوق داور

نخستين حمد زيبد مر خدا را             كه از اوّل گرامى داشت ما را

چنين فرمود اندر طىّ قرآن             كه هر بدكار را، بد عاقبت دان‏

به استخفاف آيات خداوند             شدى آن خيره سر، حيران و خورسند

جهان ديدى بكام خويش يكسر             شدى خصم خداى فرد داور

فراخاى جهان چون چشم سوزن             نمودى بر من اى مردود ذو المنّ‏

به‏كندى ريشه‏ام ببريديم شاخ             فرود آورديم بر خاك از كاخ‏

بود از عدل اى تخم زنازاد             به اهل بيت حق اين گونه بيداد؟

پس پرده زنان آل سفيان             بيابان گشته ما را جا و سامان‏

تو خود ميدانى اى بيدين بى‏باك             چه دل آزرده‏اى از احمد پاك‏

كه اين كيفر بسى بى‏شأن و قدر است             به خون كشتگان روز بدر است؟

تو خود پندارى اى مردود معبود             كه ايشانند از كار تو خوشنود

شنيدند آنچه كردى اين زمان ياد             بگفتندت يزيدا دست خوش باد!

خوشت بادا كه خود هستى از ايشان             به زودى ميشوى از خود پشيمان‏

گمان كردى كه نزد حقّ دادار             بود اين كار بس بى‏قدر و مقدار؟

بشاهى گشته‏اى مغرور و بى‏باك             كه گوئى ناسزا بر احمد (ص) پاك‏

سؤال رسول رومى از سر مبارك‏

رسول روم اين گفتار و كردار             چو ديد از آن پليد زشت خونخوار

ز جا برخاست رومى مرد ديندار             خطاب آورد با آن مير كفّار

كه اين سر كيست و ز نسل كه باشد؟             بدين خوارى و خفّت از چه باشد؟

مرا آگاه كن ز احوال اين سر             وزين دل خستگان ماه پيكر

بگفتش كاين سر سبط رسول است             على بابش بود مامش بتول است‏

مر اين رنجور بيمار دل افكار             بود فرزند اين سلطان بى‏يار

مر اين مه طلعتان خوب منظر             همه آل نبى باشند و حيدر

چو اين بشنيد رومى، مرد دلريش             بگفتا اف به اين آئين و اين كيش‏

نكرده هيچ قومى اى ستمگر             چنين كارى به اولاد پيمبر

چرا خود كرده‏اى رسوا و بدنام             چسان دانى تو خود را مير اسلام؟

برآشفت آن يزيد كفر بنياد             بزد فرياد كاى جلّاد و جلّاد

ببرّش سر مبادا اين بدانديش             مرا رسوا كند در ملكت خويش‏

چو دانست آن شهيد راه داور             كه بايد داد سر، از بهر اين سر

بگفت آن گاه با آن مير بدنام             كه اى ننگ يهود و عار اسلام‏

شب بگذشته اندر خواب نوشين             بديدم احمد آن نقش نخستين‏

مرا فرمود آن شاه دو عالم             كه با مائى به جنّت باش خرّم‏

كنون تعبير خواب آمد هويدا             به چشمم جنّت عدنست پيدا

نمود اظهار اسلام آن دل افكار             به نزد سرور سالار بيمار

ببريدند سر ز آن تازه ايمان             پذيرا شد، نبى ز آن تازه، مهمان‏

به كنيزى خواستن مرد شامى يكى از عيال اللَّه را

(1)

ندانم قصّه جانسوز ديگر             در اين روز است يا در روز ديگر

يكى برخاست از آن جمع حضّار             نظر افكند بر جمع گرفتار

يكى دخت صغير از شاه مظلوم             در آن جمع اسيران بود معلوم‏

پسند افتاد شامى را جمالش             كه غافل بود از جاه و جلالش‏

بگفتا با يزيد اى مير ميران             به من بخشاى اين دخت از اسيران‏

كه اندر خانه خدمتكار باشد             به هر كارى مرا غمخوار باشد

برويش صيحه زد، دخت پيمبر             كه نبود آرزوى تو ميسّر

چنين دانست دخت شاه ذى شأن             كه باشد اين روا در در كيش ايشان‏

ز حرف شامى آن كودك برآشفت             در آن آشفتگى با عمّه‏اش گفت‏

يتيمى بس نبود اين ناتوان را             كه خدمتكار باشم اين خسان را؟

چو شامى ديد آن رفتار و كردار             تو گفتى خواب بود و گشت بيدار

بگفتا با يزيد آن بيخبر مرد             كه اى جان دو عالم از تو پر درد

كه باشند اين اسيران دل افكار؟             كز ايشانست پيدا نور دادار

بدو گفت آن لعين كفر منظر             كه اينانند آل اللَّه أطهر

مر آن زن دختر زوج بتولست             كه مامش هست زهرا، جد رسولست‏

بود اين كودك دلريش مضطرّ             از اين بى‏سر شه بى‏يار و ياور

چو اين بشنيد شامى شد مشوّش             سراپا گشت چون سوزنده آتش‏

بگفتا با يزيد آن كفر مطلق             كه بادت بى‏نهايت لعنت از حق‏

گمانم بود كاينان از فرنگند؟             و يا از ترك يا از روم و زنگند؟

به حرف حق سر مرد هشيوار             جدا گرديد از پيكر به ناچار

منزل گزيدن آل عصمت (ع) در خرابه شام‏

شه خاور چو زين پيروزه أورنگ             نگون گرديد و شد عالم سيه‏رنگ‏

يكى ويرانه بيسقف و بيدر             بدى در جنب خان آن ستمگر

چه ويرانه؟ نديده چشم افلاك             چنان مخروبه‏اى بر صفحه خاك‏

نمود آن بيحياى دل پر از كين             در آن ويرانه، جاى آل ياسين‏

چو در ويرانه شد آن شاه بيكس             شد آن ويرانه همچون چرخ اطلس‏

به حكم استوى بالعرش رحمان             مران ويرانه آمد، عرش يزدان‏

بروى خاك آل احمد پاك             بخفتندى همه با سينه چاك‏

ز درد و رنج و از اندوه بيمر «1»             به بالين خشت و از خاشاك بستر

همه يك جا بروى خاك خفتند             غبار غم ز دل با اشك رفتند

وفات دختر امام (عليه السّلام) در خرابه شام‏

يكى نو غنچه‏اى از باغ زهرا             به‏جست از خواب نوشين، بلبل آسا

به افغان از مژه خوناب مى‏ريخت             نه خونابه كه خون ناب ميريخت‏

سر غمديده‏گان ناموس داور             گرفت آن نوگل پژمرده در بر

بگفت اى يادگار يار ديرين             چه ميخواهى بگو اى جان شيرين؟

چرا از خواب خوش با ناله جستى؟             مرا و اين خواهران را دل شكستى؟

بگفت اى عمّه بابايم كجا رفت؟             بد اين دم در برم ديگر چرا رفت؟

مرا بگرفته بود اين دم در آغوش             همى ماليد دستم بر سر و گوش‏

بناگه گشت غايب، از بر من             ببين سوز دل و چشم تر من‏

ز رفتار و ز كردار پر از سوز             شدى بر جان عمّه آتش افروز

به‏گفت اى بانوى ماتم رسيده             كه اين كودك پدر در خواب ديده‏

همى جويد ز من اين دم بهانه             كسى خواهد ز من كورا بهانه‏

حجازى بانوان دل شكسته             به گرداگرد آن كودك نشسته‏

خرابه جايشان با آن ستمها             بهانه طفلشان سربار غمها

ز آه و ناله و از بانك و افغان             يزيد از خواب برپا شد هراسان‏

به‏گفتا كاين فغان و ناله از كيست؟             خروش و گريه و فرياد از چيست؟

بگفتش از نديمان كاى ستمگر             بود اين ناله از آل پيمبر

يكى كودك ز شاه سر بريده             در اين ساعت پدر در خواب ديده‏

كنون خواهد پدر، از عمّه خويش             وز اين خواهش جگرها را كند ريش‏

چو اين بشنيد آن مردود يزدان             بگفتا چاره كار است آسان‏

سر بابش بريد، اين دم به سويش             چو بيند سر برآيد آرزويش‏

همان طشت و همان سر قوم گمراه             بياوردند نزد لشكر آه‏

يكى سرپوش بد بر روى آن سر             نقاب آسا بروى مهر أنور

ببين جور و ستم كان شاه دلريش             بسر آمد بنزد دختر خويش‏

چو ديدند آن اسيران پريشان             سر سالار دين شد نزد ايشان‏

به استقبال آن سر، جمله يكسر             ندانستند پاى خويش از سر

به پيش روى كودك سر نهادند             ز نو بر دل، غم ديگر نهادند

به ناموس خدا آن كودك زار             بگفت اى عمّه دلريش افكار

چه باشد زير اين منديل مستور             كه جز بابا نداريم هيچ منظور

به‏گفتش دختر سلطان والا             كه آن كس را كه خواهى هست، اينجا

چو اين بشنيد خود برداشت سرپوش             چو جان بگرفت آن سر را در آغوش‏

بگفت اى سرور و سالار اسلام             ز قتلت مر مرا روز است چون شام‏

پدر! بعد از تو محنتها كشيدم             بيابانها و صحراها دويدم‏

همى گفتندمان در كوفه و شام             كه اينان خارجند از دين اسلام‏

مرا بعد از تو اى شاه يگانه             پرستارى نبد جز تازيانه‏

ز كعب نيزه و از ضرب سيلى             تنم چون آسمان گشته است نيلى‏

بدان سر جمله آن جور و ستمها             بيان كردىّ و آن درد و ألمها

بيان كرد و به‏گفت اى شاه محشر!             تو برگو كى بريدت سر ز پيكر؟

كدامين ظالم اى سلطان مظلوم؟             تو را از زندگانى كرد محروم؟

مرا در خورد سالى دربدر كرد             اسير و دستگير و بى‏پدر كرد

همى گفت و سر شاهش در آغوش             بناگه گشت از گفتار خاموش‏

بريد آن مرغ خوش الحان، نفس را             به خاك افكند اين خاكى قفس را

پريد از اين جهان و در جنان شد             در آغوش بتولش آشيان شد

خديو بانوان دريافت آن حال             كه پرّيده است مرغ بى‏پر و بال‏

به بالينش نشست آن غم رسيده             به گرد او زنان داغ ديده‏

فغان برداشتندى از دل تنگ             به آه و ناله گشتندى هم‏آهنگ‏

نياسودند از افغان و شيون             كه مهر اندر جهان شد پرتو افكن‏

چو صبح از چرخ و گردون شد هويدا             بشام شاميان شد روز پيدا

خبر دادند جمشيد سقر را             يزيد آن بى‏حياى سخت سر را

كه شد آن نوگل بستان رحمت             برون از اين جهان پر ز محنت‏

بدفنش داد فرمان آن ستمگر             سپردندش به خاك آن قوم كافر

از اين غم شد به آل اللَّه اطهار             دوباره كربلا از نو نمودار

فغان از شام و ظلم بى‏حسابش             ز بيداد يزيد بى‏كتابش!

يزيد و امام سجّاد (ع) در مسجد جامع شام‏

يكى روز از پى تخفيف ايمان             به مسجد شد روان آن نيك شيطان‏

بهمره برد زين العابدين را             خليفه حقّ امام راستين را

كه اندر محضر آن شاه بيمار             بگويد ناسزا بر شاه بى‏يار

خيال خام آن كفر هويدا             نمودى آل سفيان سخت رسوا

بمسجد اندر آمد ظلمت و نور             يكى آن كفر و ديگر شاه رنجور

تو گفتى مردم آن شهر، يكسر             ز مرد و زن همه در مسجد اندر

خطيبى را يزيد كفر بنياد             به حكم خويش بر منبر فرستاد

بدلخواه خود آن مردود يزدان             همى بسرود مدح آل سفيان‏

پس از او كرد آن بدتر ز شدّاد             به ناهنجار از آل على (ع) ياد

كليم عشق حق، آن شاه رحمت             چنين فرمود با فرعون امّت‏

بده رخصت كه بر منبر برآيم             سپاس حق به نيكوئى سرايم‏

سرايم آنچه حق، راضى بر آنست             نمايم آنچه، راه مردم آنست‏

ندادش رخصت آن سرسخت بدبخت             كه بر منبر برآيد صاحب تخت‏

شدند اعيان شامى جمله يكسر             تمنّاگر از آن مير بد اختر

بده رخصت بدين شاه حجازى             خطيب آيد به جمع ترك و تازى‏

چه خواهد گفت اين رنجور بيمار؟             چه خواهد كرد اين تنهاى بى‏يار؟

گمان كردى كه نزد حقّ دادار             بود اين كار بس بى‏قدر و مقدار؟

بشاهى گشته‏اى مغرور و بى‏باك             كه گوئى ناسزا بر احمد (ص) پاك‏

سؤال رسول رومى از سر مبارك‏

(1)

رسول روم اين گفتار و كردار             چو ديد از آن پليد زشت خونخوار

ز جا برخاست رومى مرد ديندار             خطاب آورد با آن مير كفّار

كه اين سر كيست و ز نسل كه باشد؟             بدين خوارى و خفّت از چه باشد؟

مرا آگاه كن ز احوال اين سر             وزين دل خستگان ماه پيكر

بگفتش كاين سر سبط رسول است             على بابش بود مامش بتول است‏

مر اين رنجور بيمار دل افكار             بود فرزند اين سلطان بى‏يار

مر اين مه طلعتان خوب منظر             همه آل نبى باشند و حيدر

چو اين بشنيد رومى، مرد دلريش             بگفتا اف به اين آئين و اين كيش‏

نكرده هيچ قومى اى ستمگر             چنين كارى به اولاد پيمبر

چرا خود كرده‏اى رسوا و بدنام             چسان دانى تو خود را مير اسلام؟

برآشفت آن يزيد كفر بنياد             بزد فرياد كاى جلّاد و جلّاد

ببرّش سر مبادا اين بدانديش             مرا رسوا كند در ملكت خويش‏

چو دانست آن شهيد راه داور             كه بايد داد سر، از بهر اين سر

بگفت آن گاه با آن مير بدنام             كه اى ننگ يهود و عار اسلام‏

شب بگذشته اندر خواب نوشين             بديدم احمد آن نقش نخستين‏

مرا فرمود آن شاه دو عالم             كه با مائى به جنّت باش خرّم‏

كنون تعبير خواب آمد هويدا             به چشمم جنّت عدنست پيدا

نمود اظهار اسلام آن دل افكار             به نزد سرور سالار بيمار

ببريدند سر ز آن تازه ايمان             پذيرا شد، نبى ز آن تازه، مهمان‏

به كنيزى خواستن مرد شامى يكى از عيال اللَّه را

(1)

ندانم قصّه جانسوز ديگر             در اين روز است يا در روز ديگر

يكى برخاست از آن جمع حضّار             نظر افكند بر جمع گرفتار

يكى دخت صغير از شاه مظلوم             در آن جمع اسيران بود معلوم‏

پسند افتاد شامى را جمالش             كه غافل بود از جاه و جلالش‏

بگفتا با يزيد اى مير ميران             به من بخشاى اين دخت از اسيران‏

كه اندر خانه خدمتكار باشد             به هر كارى مرا غمخوار باشد

برويش صيحه زد، دخت پيمبر             كه نبود آرزوى تو ميسّر

چنين دانست دخت شاه ذى شأن             كه باشد اين روا در در كيش ايشان‏

ز حرف شامى آن كودك برآشفت             در آن آشفتگى با عمّه‏اش گفت‏

يتيمى بس نبود اين ناتوان را             كه خدمتكار باشم اين خسان را؟

چو شامى ديد آن رفتار و كردار             تو گفتى خواب بود و گشت بيدار

بگفتا با يزيد آن بيخبر مرد             كه اى جان دو عالم از تو پر درد

كه باشند اين اسيران دل افكار؟             كز ايشانست پيدا نور دادار

بدو گفت آن لعين كفر منظر             كه اينانند آل اللَّه أطهر

مر آن زن دختر زوج بتولست             كه مامش هست زهرا، جد رسولست‏

بود اين كودك دلريش مضطرّ             از اين بى‏سر شه بى‏يار و ياور

چو اين بشنيد شامى شد مشوّش             سراپا گشت چون سوزنده آتش‏

بگفتا با يزيد آن كفر مطلق             كه بادت بى‏نهايت لعنت از حق‏

گمانم بود كاينان از فرنگند؟             و يا از ترك يا از روم و زنگند؟

به حرف حق سر مرد هشيوار             جدا گرديد از پيكر به ناچار

منزل گزيدن آل عصمت (ع) در خرابه شام‏

(1)

شه خاور چو زين پيروزه أورنگ             نگون گرديد و شد عالم سيه‏رنگ‏

يكى ويرانه بيسقف و بيدر             بدى در جنب خان آن ستمگر

چه ويرانه؟ نديده چشم افلاك             چنان مخروبه‏اى بر صفحه خاك‏

نمود آن بيحياى دل پر از كين             در آن ويرانه، جاى آل ياسين‏

چو در ويرانه شد آن شاه بيكس             شد آن ويرانه همچون چرخ اطلس‏

به حكم استوى بالعرش رحمان             مران ويرانه آمد، عرش يزدان‏

لهوف منظوم يا معراج المحبة، ص: 134

بروى خاك آل احمد پاك             بخفتندى همه با سينه چاك‏

ز درد و رنج و از اندوه بيمر «1»             به بالين خشت و از خاشاك بستر

همه يك جا بروى خاك خفتند             غبار غم ز دل با اشك رفتند

وفات دختر امام (عليه السّلام) در خرابه شام‏

يكى نو غنچه‏اى از باغ زهرا             به‏جست از خواب نوشين، بلبل آسا

به افغان از مژه خوناب مى‏ريخت             نه خونابه كه خون ناب ميريخت‏

سر غمديده‏گان ناموس داور             گرفت آن نوگل پژمرده در بر

بگفت اى يادگار يار ديرين             چه ميخواهى بگو اى جان شيرين؟

چرا از خواب خوش با ناله جستى؟             مرا و اين خواهران را دل شكستى؟

بگفت اى عمّه بابايم كجا رفت؟             بد اين دم در برم ديگر چرا رفت؟

مرا بگرفته بود اين دم در آغوش             همى ماليد دستم بر سر و گوش‏

بناگه گشت غايب، از بر من             ببين سوز دل و چشم تر من‏

ز رفتار و ز كردار پر از سوز             شدى بر جان عمّه آتش افروز

به‏گفت اى بانوى ماتم رسيده             كه اين كودك پدر در خواب ديده‏

همى جويد ز من اين دم بهانه             كسى خواهد ز من كورا بهانه‏

حجازى بانوان دل شكسته             به گرداگرد آن كودك نشسته‏

خرابه جايشان با آن ستمها             بهانه طفلشان سربار غمها

ز آه و ناله و از بانك و افغان             يزيد از خواب برپا شد هراسان‏

به‏گفتا كاين فغان و ناله از كيست؟             خروش و گريه و فرياد از چيست؟

بگفتش از نديمان كاى ستمگر             بود اين ناله از آل پيمبر

يكى كودك ز شاه سر بريده             در اين ساعت پدر در خواب ديده‏

كنون خواهد پدر، از عمّه خويش             وز اين خواهش جگرها را كند ريش‏

چو اين بشنيد آن مردود يزدان             بگفتا چاره كار است آسان‏

سر بابش بريد، اين دم به سويش             چو بيند سر برآيد آرزويش‏

همان طشت و همان سر قوم گمراه             بياوردند نزد لشكر آه‏

يكى سرپوش بد بر روى آن سر             نقاب آسا بروى مهر أنور

ببين جور و ستم كان شاه دلريش             بسر آمد بنزد دختر خويش‏

چو ديدند آن اسيران پريشان             سر سالار دين شد نزد ايشان‏

به استقبال آن سر، جمله يكسر             ندانستند پاى خويش از سر

به پيش روى كودك سر نهادند             ز نو بر دل، غم ديگر نهادند

به ناموس خدا آن كودك زار             بگفت اى عمّه دلريش افكار

چه باشد زير اين منديل مستور             كه جز بابا نداريم هيچ منظور

به‏گفتش دختر سلطان والا             كه آن كس را كه خواهى هست، اينجا

چو اين بشنيد خود برداشت سرپوش             چو جان بگرفت آن سر را در آغوش‏

بگفت اى سرور و سالار اسلام             ز قتلت مر مرا روز است چون شام‏

پدر! بعد از تو محنتها كشيدم             بيابانها و صحراها دويدم‏

همى گفتندمان در كوفه و شام             كه اينان خارجند از دين اسلام‏

مرا بعد از تو اى شاه يگانه             پرستارى نبد جز تازيانه‏

ز كعب نيزه و از ضرب سيلى             تنم چون آسمان گشته است نيلى‏

بدان سر جمله آن جور و ستمها             بيان كردىّ و آن درد و ألمها

بيان كرد و به‏گفت اى شاه محشر!             تو برگو كى بريدت سر ز پيكر؟

كدامين ظالم اى سلطان مظلوم؟             تو را از زندگانى كرد محروم؟

مرا در خورد سالى دربدر كرد             اسير و دستگير و بى‏پدر كرد

همى گفت و سر شاهش در آغوش             بناگه گشت از گفتار خاموش‏

بريد آن مرغ خوش الحان، نفس را             به خاك افكند اين خاكى قفس را

پريد از اين جهان و در جنان شد             در آغوش بتولش آشيان شد

خديو بانوان دريافت آن حال             كه پرّيده است مرغ بى‏پر و بال‏

به بالينش نشست آن غم رسيده             به گرد او زنان داغ ديده‏

فغان برداشتندى از دل تنگ             به آه و ناله گشتندى هم‏آهنگ‏

نياسودند از افغان و شيون             كه مهر اندر جهان شد پرتو افكن‏

چو صبح از چرخ و گردون شد هويدا             بشام شاميان شد روز پيدا

خبر دادند جمشيد سقر را             يزيد آن بى‏حياى سخت سر را

كه شد آن نوگل بستان رحمت             برون از اين جهان پر ز محنت‏

بدفنش داد فرمان آن ستمگر             سپردندش به خاك آن قوم كافر

از اين غم شد به آل اللَّه اطهار             دوباره كربلا از نو نمودار

فغان از شام و ظلم بى‏حسابش             ز بيداد يزيد بى‏كتابش!

يزيد و امام سجّاد (ع) در مسجد جامع شام‏

يكى روز از پى تخفيف ايمان             به مسجد شد روان آن نيك شيطان‏

بهمره برد زين العابدين را             خليفه حقّ امام راستين را

كه اندر محضر آن شاه بيمار             بگويد ناسزا بر شاه بى‏يار

خيال خام آن كفر هويدا             نمودى آل سفيان سخت رسوا

بمسجد اندر آمد ظلمت و نور             يكى آن كفر و ديگر شاه رنجور

تو گفتى مردم آن شهر، يكسر             ز مرد و زن همه در مسجد اندر

144    عزيمت امام همام با اهل بيت كرام به سوى مدينه از شام‏

خطيبى را يزيد كفر بنياد             به حكم خويش بر منبر فرستاد

بدلخواه خود آن مردود يزدان             همى بسرود مدح آل سفيان‏

پس از او كرد آن بدتر ز شدّاد             به ناهنجار از آل على (ع) ياد

كليم عشق حق، آن شاه رحمت             چنين فرمود با فرعون امّت‏

بده رخصت كه بر منبر برآيم             سپاس حق به نيكوئى سرايم‏

سرايم آنچه حق، راضى بر آنست             نمايم آنچه، راه مردم آنست‏

ندادش رخصت آن سرسخت بدبخت             كه بر منبر برآيد صاحب تخت‏

شدند اعيان شامى جمله يكسر             تمنّاگر از آن مير بد اختر

بده رخصت بدين شاه حجازى             خطيب آيد به جمع ترك و تازى‏

چه خواهد گفت اين رنجور بيمار؟             چه خواهد كرد اين تنهاى بى‏يار؟

بگفتا بس كنيد اين گفتگو را             نه بشناسد به مثل من، كس او را

اگر بر منبر آيد اين جوان مرد             برآرد از دل سفيانيان گرد

همه گفتند با آن كفر جان سوز             حجازى را سخن باشد دل افروز

به ما منّت نه اى مير ستمگر             كه خود اين ناتوان آيد به منبر

پى رسوائى آن با فضاحت             به منبر رفت خلّاق فصاحت‏

خطبه حضرت سيد سجّاد سلام الله عليه در مسجد جامع شام‏

چو بر منبر برآمد شاه بيمار             پيمبر منبر آرا شد دگربار

پس از توحيد حقّ و نعمت احمد             چنين فرمود آن سلطان سرمد

كه دنيا را به اهل خود بقا نيست             چو نامش را به جز دار فنا نيست‏

نماند هيچ گه در او كسى شاد             نماند تا أبد جز داور داد

زوال نعمتش آنى به آنى است             همه چيزش فنا و خويش فانى‏ست‏

پس از اندرز آن سلطان بيمار             به‏گفت اى شاميان شوم كردار!

شناسد مر مرا هر كس از اين پيش             اگر نه خود كنم تعريف از خويش‏

منم فرزند آن شاهى كه بطحا             بنام نامى او گشت برپا

صفا از مقدم او با صفا شد             منى از مستجارش با لقا شد

منم فرزند شاه عرش‏پيما             كه سير لا مكان كردى به يك جا

منم فرزند آن شاهى كه قرآن             ورا فرمان شاهى داد ز يزدان‏

بود ابداع اين شرع مبارك             از آن سلطان طه و تبارك‏

بود آن شاه جدّ من پيمبر             كز او باشد مرا او رنگ و أفسر

دگر فرزند آن شاهم كه اسلام             ز دست تيغ او بگرفت انجام‏

شهنشاه رسل را جانشين است             خليفه حق، امير المؤمنين است‏

به تيغ كين سر از أبطال اعراب             فكند آن شه به روز بدر و احزاب‏

يتيمان و فقيران را پدروار             پذيرا بود و غمخوار و پرستار

منزّه بود و خالى از همه شين «1»             نشد مشرك خدا را طرفة العين‏

همانا كاشف كرب رسول است             على شير خدا زوج بتول است‏

نبود ار تيغ تيز او بهيجا             نكردى كس پرستش حقّ يكتا

چو بگذشت آن شه رنجور و بيمار             ز تعريف نبى وز وصف كرّار

بگرييد و بفرمود اى جماعت             فغان از جور اين نستوده امّت‏

منم فرزند سلطان هنرمند             حسين آن كشته عشق خداوند

كه اندر كربلا بى‏جرم و تقصير             گرفتندش سر از پيكر به شمشير

ابا آن تشنه كامى قوم اعراب             ندادندش ز كين يكجرعه آب‏

همين سر، رأس پاك آن شهيد است             به رسم هديه در خان يزيد است‏

مر اين دل خستگان، آل رسولند             نتيجه احمد و نسل بتولند

بيان حال چون فرمود آن شاه             ز غفلت جملگى گشتند آگاه‏

به‏پا شد ناله و فرياد و شيون             ز شهر و مسجد و از كوى و برزن‏

فتادى شهر شام اندر تلاطم             به يك ديگر همى گفتند مردم‏

كه وا ويلا از اين ظلم و از اين جور             از اين رفتار و اين كردار اين طور

به ما گفت اين يزيد كفر فرجام             كه اينان خارجند از دين اسلام‏

معاذ الله! گر اين شاه حجازى             مسلمانى گرفته تركتازى‏

يزيد روسياه بى‏محابا             به خود ترسيد از اين شور و غوغا

مؤذّن را بگفت آن ننگ كفّار             كه قطع گفتگويش كن به ناچار

ببر از گفتگو، اين ناتوان را             كه رسوا كرد خود، سفيانيان را

نهادى چون مؤذّن دست بر سر             بلند آوازه گفت اللَّه أكبر

چنين فرمود آن سلطان والا             بزرگى را جز او كس نيست دارا

بزرگ است آن خداى فرد داور             سزد در حق او اللَّه أكبر

پس از تكبير و از تهليل يكتا             مؤذّن گفت و گفت آن شاه والا

شهادت ميدهد روح روانم             رك و پى با جميع استخوانم‏

كه فرداست آن خداى بى‏نديدم             شريكى از براى او نديدم‏

چو نام نامى سلطان مختار             مؤذّن گفت و گفت آن شاه بيمار

همين شه را كه ميدانى پيمبر             بود جدّ من اى مردود داور

دگر گويى كه جدّ تست و حاشا             شوى كافر به حقّ حقّ يكتا

و گر جدّ من است آن شاه ملّت             چرا كشتى حسينش را به ذلّت؟

چرا ما را اسير و خوار كردى             كشان در كوچه و بازار كردى‏

به‏پا شد آن يزيد كفر آيت             بگفتا بر نمازم نيست، حاجت‏

بيرون آمدن يزيد از مسجد و خطاب يهودى با او

برون آمد ز مسجد كفر مطلق             پر از كين سينه و برگشته از حق‏

يهودى عالمى آمد نمودار             بپرسيد آن زمان از مير كفّار

كه كى بود اين حجازى ناتوان مرد             كه كرده شام شامى را پر از درد؟

بگفتش كاين نبيره شاه دين است             حسين تشنه لب را جانشين است‏

بگفتا آن يهودى مرد دانا             ز روى حسرت و غم «وا حسينا»

پيمبر بودتان احمد به ديروز             بخون غلطان كنى فرزندش امروز؟

چنين كارى نكرده هيچ كافر             بود دين من از دين تو برتر

مكالمات يزيد با امام عليه السّلام‏

(1)

چو ديد آن روسياه زشت كردار             كه رسوائى فزون كشتش ز مقدار

همه مردم ز هر كس در همه جا             همى لعنت كنندش بى‏محابا

طلب بنمود سلطان امم را             خليفه حق اسير محترم را

به‏گفت اى سبط شاه تشنه كامان             خطائى رفت و من هستم پشيمان‏

طلب كن هر چه ميخواهى ز من زود             كه كار من همه يكسر خطا بود

خداجو گفت با آن از خدا دور             سه مطلب باشدم امروز منظور

نخست ار بايدم درك شهادت             كه گيرم چون پدر، كوى سعادت‏

كسى بايد ز مردم برگزينى             كه باشد پارسا مرد امينى‏

برد اين بيكسان را بى‏بهانه             سوى منزلگه و مأوى و خانه‏

دوم بر لشكر خود كن اشارت             كه بردند آنچه را از ما به غارت‏

كه مائيم از همه مردم سزاوار             به مال خويشتن ز آن قوم خونخوار

كه در آن مال از خلخال و ياره             ز طوق و دست رنج و گوشواره‏

ز ملبوسات و مخصوصات ديگر             بود ميراثم از دخت پيمبر

روا نبود كه ميراث امامت             بود در نزد اين نستوده امّت‏

سه ديگر آنكه هستم سخت مشتاق             بديدار سر سلطان عشّاق‏

تو را مقصود از اين سر گشت حاصل             شدى بر آرزوى خويش واصل‏

چه خواهى كرد ديگر اى ستمگر             تو با اين سر، كه دورستى ز پيكر؟

سزا نبود سر سلطان بطحا             در اينجا باشد و پيكر در آنجا؟

به من بسپار آن سرّ خدا را             سر سلطان از پيكر جدا را

به شه گفت آن سيه‏روى سيه‏دل             كه خود مى‏بر حرم را سوى منزل‏

نخواهم كشتنت را اى يگانه             روان شو سوى منزلگاه و خانه‏

امير كاروان درد و غم باش             ز شام ايدر روان سوى حرم باش‏

(1)

دگر زان غارت و اموال يغما             كه افتاده بدست لشكر ما

همه آن مال و غارت را سراسر             عوض بدهم شما را من فزونتر

به فرمودش شه رنجور پژمان             كه مالت بر تو افزون و فراوان!

همان مخصوصه زهراى أزهر             كه بشمردم تو را بستان ز لشكر

هر آن چيزى كه شه را بود مقصود             از آن كفّار حربى گشت موجود

چنين گويند اصحاب هدايت             خداوندان اخبار و روايت‏

سر سلطان دين را شاه سجّاد             گرفت از دست آن بدتر ز شدّاد

بر اهل يقين باشد مسلّم             كه كس قادر نباشد در دو عالم‏

كه ملحق سازد آن سر را به پيكر             به جز سرّ خداى فرد داور

به پايان رفت چون آن ظلم و بيداد             شد آن مولا ز بند بنده آزاد

عزيمت امام همام با اهل بيت كرام به سوى مدينه از شام‏

خاتمه معراج المحبه‏

نمود آن خسرو بافرّ و فرهنگ             ز شهر شام سوى يثرب آهنگ‏

ز ياران هر كه بود آنجا خبر شد             مهيّا جمله اسباب سفر شد

كشيد آن خسرو ملك هدايت             به سوى تختگاه خويش رايت‏

بهمراهىّ آن جمع پريشان             برون از شام آمد صبح ايمان‏

بشير بن خرامش بود همراه             كه باشد رهنماى صاحب راه‏

چو قدرى راه پيمود آن شه راه             دليل راه با آن سرّ اللَّه‏

بگفت از سرور و سالار ايمان             در اين صحرا، دو ره باشد نمايان‏

يكى راه عراق فتنه ساز است             يكى ديگر روان سوى حجاز است‏

كدامين راه را اى شاه پيروز             روان هستى كه من باشم قلاوز؟

«1»

رسيدن اهل بيت رسالت به سرزمين كربلا

(1)

چو اين بشنيد دخت شاه كرّار             بگفتا با دليل اى مرد هشيار

ببر ما را سوى آن دشت بافرّ             كه باشد خوابگاه شاه بيسر

روان شد كاروان غم دگر بار             از آنجا سوى آن دشت بلابار

در آن هنگام و آن ايّام جابر             بدشت كربلا گرديد حاضر

بطوف مرد قد آن جسم صد چاك             بد اوّل زائران تربت پاك‏

به‏بست احرام پس آن نيك اختر             بجاى آورد او اين حجّ اكبر

تنى چندش بهمره ز آل هاشم             طواف كعبه را گشتند عازم‏

به روز اربعين قتل آن شاه             به دشت كربلا زد بيرق آه‏

به ناگه كاروان آل اطهار (ع)             شدند از پهنه هامون نمودار

سرادقها همه در وادى غم             به‏پا كردند آن دم بهر ماتم‏

چنان ميريختند از ديدگان آب             به روز روشن، و در شام تاريك‏

همه هم ناله با آن جمع گشتند             همه پروانه آن شمع گشتند

دو روزى چند بودند اندر آنجا             به آه و ناله بودندى هم آوا

به امر سرور دنيا و عقبى             همه آن خيمه‏ها كندند از جا

و از آنجا سوى يثرب بار بستند             دل افلاكيان ز اين درد خستند

لهوف منظوم يا معراج المحبة، ص: 146

پر از غم سينه با افغان و زارى             نشستند آل طه در عمارى‏

نه تنها كربلاشان پر بلا بود             بر ايشان هر زمان كرب و بلا بود

ورود موكب امام همام و اهل بيت كرام (ع) به مدينه طيّبه‏

(1)

سوى ملك حجاز آن لشكر آه             به‏پيمودند ره را گاه و بيگاه‏

چو پيدا گشت را يثرب از دور             حرم را شد عيان، بر سر دگر شور

ورود شهر و آن بنگاه و منزل             بدى اهل حرم را سخت مشكل‏

چو ديد آن دختر سلطان سرمد             نشستنگاه جدّ خويش احمد

عتاب آميز گفت آن بى‏قرينه             پر از غم سينه، با شهر مدينه‏

مدينة جدّنا لا تقبلينا             فبالحسرات و الأحزان جئنا

خرجنا منك بالاهلين جمعا             رجعنا لا رجال و لا بنينا

غلامان بهر آن سلطان والا             به‏پا كردند خرگاهى در آنجا

دليل ره بشير آن نيك آئين             كه بود اندر ركاب سرور دين‏

بدو فرمود آن سلطان مظلوم             كه باشد مر مرا پيدا و معلوم‏

پدر بودت يكى پاكيزه گوهر             به شعر اندر سخن سنج و سخنور

تو را خود بهره باشد اندر اين كار             توانى رشته كردن نظم اشعار

بگفت آرى فدايت جان عالم!             مرا خود شاعرى باشد مسلّم‏

(1)

پس آنگه گفت شاه دل پر از درد             روان شو، سوى يثرب اى جوانمرد!

خبر ده اى دليل راه‏پيما             از آن غوغا كه آمد بر سر ما

بشير از امر آن سلطان ذيجود             برانگيزد اسب خويشتن زود

شد اندر شهر و كرد اين شعر انشا             بزد از پرده دل سخت فرياد

بگفت اى پيروان دين احمد!             شهيد تيغ كين شد شاه سرمد

شهى بگذشت از اين دار فانى             كه تلخ آمد پس از او زندگانى‏

خديوى شد نگون از باره بر خاك             كه جايش بود دوش شاه لولاك‏

أبا آن تشنه كامى آن شه داد             به راه دين جدّ خويش، سر داد

هم ايدر نايب حق شاه سجّاد             امير دين خديو جمله عبّاد

برون شهر آن سلطان عالم             زده از بهر خود خرگاه ماتم‏

شتابيد اين زمان سوى جنابش             به‏بينيد آن شه و چشم پر آبش‏

چو اين گفت اين بشير نيك اختر             ز يثرب شد بپا غوغاى محشر

چنان شد شهر يثرب تا پر از سوز             كه محشر را عيان ديدند آن روز

زن و مرد آن زمان با ناله و آه             شتابيدند يكسر سوى آن شاه‏

شهى ديدند سر تا پا پر از غم             ز اندوهش جهانى پر ز ماتم‏

چو ديد آن شاه اصحاب وطن را             ز پيران و جوانان، مرد و زن را

شد آن كرسى‏نشين عرش داور             بكرسى اندر آن فرخنده محضر

سپاس آورد خلّاق ز من را             درودى گفت، جدّ خويشتن را

حديث كربلا و كوفه و شام             همه آن قصّه‏هاى محنت انجام‏

ز سر تا بن خداوند شفاعت             بيان فرمود بهر آن جماعت‏

فتادند آن همه بر خاك پايين             به اشك آلوده گفتندى ثنايش‏

شد از گفتار شاه دل پر از غم             فغان مرد و زن بر چرخ اعظم‏

وز آنجا خسرو ملك جلالت             روان شد سوى درگاه رسالت‏

نماز آورد قبله انس و جان را             سلامى گفت شاه كن فكان را «1»

پس از جور و ستمهايى كه بردى             به جدّ خويش يك يك برشمردى‏

به منزل شد روان آن شاه ابدال             عزادار پدر بودى، چهل سال‏

ابر يعقوب آل احمد پاك             همه بيت الحزن شد عرصه خاك‏

دلا ز اين داستان بس كن سخن را             كه پايان نيست اين رنج و محن را

هزاران شكر خلّاق جهان را             كه گويا كرد اين الكن زبان را

رسيد اين غم فزا دفتر به إتمام             به «معراج محبّت» كردمش نام‏

به محشر آرزو باشد همينم             كه باشد اين كتاب اندر يمينم‏

پايان‏