روایت تاریخی

صالح‌بن سعید نقل می‌کند: روزی در سامرا خدمت امام هادی علیه‌السلام رسیدم و عرض کردم: جانم به فدای شما باد، این حکومت در همه امور به دنبال خاموش کردن نور شما و کوتاهی در حق شما می‌باشد تا آنجا که شما را در این کاروان سرای نامناسب و بدی که سرای گدایان است منزل دادند. امام هادی علیه‌السلام در پاسخ من فرمود: ای پسر سعید! تو هم چنین فکر می‌کنی؟ و هنوز در این پایه از شناخت و معرفت ما هستی؟ پس با دست مبارکش اشاره کرد و فرمود: بنگر! من نگاه کردم. ناگاه باغ و بوستان‌هایی با طراوت و سرورانگیز با میوه‌های تازه رسیده دیدم که در آن دخترانی زیبارو و خوش‌بو بودند و پسربچه‌هایی را مشاهده کردم که همه مانند مروارید در میان صدف می‌درخشیدند، و مرغان و پرندگان و آهوان و نهرهای جوشانی که چشم را خیره می‌کرد. به طوری که دیده‌ام از کار افتاد. آنگاه امام هادی علیه‌السلام فرمود: ای پسر سعید! ما در هر کجا که باشیم،  این نعمت‌ها برای ما آماده و مهیا است،‌ ما در کاروان سرای گدایان نیستیم.

سيّد ابن طاووس و ديگران روايت كرده ‏اند كه روزی متوكّل لعين، فتح بن خاقان وزير خود را احضار کرد و او را تکریم بسیارنمود، و در اصل با این کار قصد داشت  شأن و قدر امام على نقى عليه السّلام را بشکند، و اين امر را بهانه كرده بود، روزی  با فتح بن خاقان سوار شد و دستور داد  كه تمام امرا و علما و سادات و اشراف و اعيان همراه او با پای پياده بروند، و از جمله آنها امام هادی عليه السّلام زراقه حاجب متوكّل گفت كه: من در آن روز امام نقى عليه السّلام را مشاهده كردم كه پياده مى ‏رفت و رنج بسيار مى‏ كشيد و عرق از بدن مباركش مى‏ ريخت، من نزديك آن جناب رفتم و گفتم: يا بن رسول اللَّه شما چرا خود را تعب مى‏ اندازید؟ حضرت فرمود كه: غرض آن لعين از پیاده بردن من خوار و خفیف کردن من است، و ليكن حرمت بدن من نزد خدا كمتر از ناقه صالح نيست.به روايت ديگر فرمود كه: يك ريزه ناخن من نزد حق تعالى گرامى‏ تر است از ناقه صالح و فرزندان او.

۱ـ نسخه امام هادی برای مرض ناعلاج متوکل: كلينى و شيخ مفيد و ديگران از ابراهيم بن محمّد طاهرى روايت كرده‏ اند كه متوكّل دچار دمبل چرکینی شد كسى جرأت نمى ‏كرد به آن  نيشترى بزند و او در آستانه مرگ قرار گرفت. مادر متوكّل نذر كرد كه اگر خوب شود، مال زیادی براى حضرت امام على نقى عليه السّلام بفرستد، پس به پیشنهاد فتح بن خاقان از امام على نقى عليه السّلام کمک خواستند. وقتی  به خدمت حضرت رفتند و حال او را عرض كردند، فرمود كه: پشكل گوسفند را در گلاب خیس کنید و بر آن موضع ببندید. چون آن خبر را آوردند، جمعى از نزدیکان خليفه كه حاضر بودند خنديدند و مسخره كردند، فتح بن خاقان گفت: مى‏ دانم كه حرف آن حضرت بى‏ اصل نيست، و اگر آنچه فرموده است به عمل آوريد ضررى نخواهد داشت، چون دوا را بر آن موضع بستند، بعد از یک ساعت منفجر شد و آن لعين از درد و الم راحت شد،

گزارش اول : ابن جوزی به نقل از مسعودى می‌نویسد : به متوكّل خبر دادند كه امام على بن محمد عليه السّلام در خانه‏ اش نامه ‏ها و سلاح هايى دارد كه از شيعيانش از مردم قم رسيده و او مصمّم است كه بر حكومت تو حمله كند، متوكل گروهى از تركان را فرستاد و آنها شبانه به خانه آن حضرت هجوم بردند و چيزى در آن نيافتند و ديدند كه وى در خانه‏ اى در بسته است و ردايى از پشم بر تن روى شنها و ريگ ها نشسته، روى دلش به سوى خدا رو به قبله قرآن تلاوت می‌كند، آن گروه، با همان حال او را نزد متوكّل بردند، و به متوكّل گفتند: ما در خانه او چيزى نيافتيم و ديديم كه او رو به قبله نشسته و قرآن مى ‏خواند، متوكّل كه در مجلس شراب نشسته بود آن حضرت را وارد كردند در حالى كه كاسه

قطب راوندی می‌نویسد  ابو هاشم جعفرى می‌گويد: در زمان متوكل، زنى ادعا كرد كه زينب دختر فاطمه سلام الله علیها دخت گرامى رسول خدا  صلی‌الله‌علیه‌وآلیه‌وسلم می‌باشد. متوكل به او گفت: تو زن جوانى هستى، در حالى كه چندين سال از وفات رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآلیه‌وسلم مى‏ گذرد. آن زن گفت: رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآلیه‌وسلم دستش را به سرم كشيد و از خدا خواست كه در هر چهل سال، دوباره جوانى را به من برگرداند. و من تا به حال، خودم را به مردم معرّفى نكرده بودم تا اينكه الآن نيازمند شدم و اظهار كردم! متوكل، فرزندان كهنسال ابو طالب، عباس و قريش را جمع كرد و جريان را به آنها گفت.

برخى از آنان روايت نمودند كه زينب، دختر فاطمه سلام الله علیها در فلان سال فوت كرده است. متوكل به زن گفت: در مورد اين روايت چه مى

مورخین سال شهادت امام هادی علیه‌السلام را به اتّفاق سال ۲۵۴ هجری نوشته اما در روز و ماه شهادت اختلاف نظر است و سه گزارش برای ماه جمادی آخر و یگ گزارش برای ماه رجب ذکر کرده‌اند که در زیر به آن می‌پردازیم. الف) محدث اربلی شهادت امام علی النقی علیه‌السلام را به روايت ابن خشّاب در ۲۵ جمادی الآخر ذکر کرده است. محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۵۹، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۱۵ ، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۷،  ب ) مسعودی و مرحوم کلینی نیز شهادت حضرت هادی علیه‌السلام را در روز دوشنبه ۲۶ جمادی الآخر سال ۲۵۴ هجری در شهر سامرا ذکر کرده است. ( مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۹۷، مسعودی، مروج الذهب ج  ۴ ص ۸۴، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲۰۷، شیخ عباس قمی فیض العلام  ص ۳۵۴) ج ) به گزارش ابن شهر آشوب شهادت آن حضرت در روز دوشنبه ۲۷ جمادی الاخر بوده است. ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج ۴ ص ۴۰۱، علامه مجلسی، مراة العقول ج ۶ ص ۱۱۰، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۷۷، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۸۸۹

اکثر مورخین سال ولادت حضرت هادی علیه‌السلام را ۲۱۲  هجری ذکر کرده‌اند ولیکن مسعودی، مرحوم کلینی، شیخ طوسی و طبری شیعه معتقد به ولادت در سال ۲۱۴ هستند. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۳۷۵، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۱۹، طبری شیعه، دلائل الامامه ص ۴۰۹ در خصوص روز و ماه ولادت امام دهم نیز اختلاف وجود دارد و شش گزارش متفاوت در منابع تاریخی آمده است که چهار مورد در ماه رجب و دو مورد آن برای ماه ذیحجه است؛ که در زیر به آن می‌پردازیم. الف ) به روایت ابن عیاش ولادت امام هادی در روز سه شنبه دوم ماه رجب سال ۲۱۲ هجری در منطقه بِصَرْيَا مدینه بوده است. شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۰۵، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۲، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۷۵۳، شیخ عباس قمی منتهی الآمال ص ۹۷۹، شیخ عباس قمی فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الأیام ص ۳۷۶ ب) سید بن طاوس و طبری شیعه ولادت حضرت را در روز دوشنبه سوم ماه رجب سال ۲۱۴ هجری اعلام کرده‌اند. سیدبن طاوس، اقبال الاعمال ج ۲ ص ۶۵۰، طبری شیعه، دلائل الامامه ص ۴۰۹، شیخ عباس قمی فیض العلام ص ۳۷۶