روایت تاریخی

صالح‌بن سعید نقل می‌کند: روزی در سامرا خدمت امام هادی علیه‌السلام رسیدم و عرض کردم: جانم به فدای شما باد، این حکومت در همه امور به دنبال خاموش کردن نور شما و کوتاهی در حق شما می‌باشد تا آنجا که شما را در این کاروان سرای نامناسب و بدی که سرای گدایان است منزل دادند. امام هادی علیه‌السلام در پاسخ من فرمود: ای پسر سعید! تو هم چنین فکر می‌کنی؟ و هنوز در این پایه از شناخت و معرفت ما هستی؟ پس با دست مبارکش اشاره کرد و فرمود: بنگر! من نگاه کردم. ناگاه باغ و بوستان‌هایی با طراوت و سرورانگیز با میوه‌های تازه رسیده دیدم که در آن دخترانی زیبارو و خوش‌بو بودند و پسربچه‌هایی را مشاهده کردم که همه مانند مروارید در میان صدف می‌درخشیدند، و مرغان و پرندگان و آهوان و نهرهای جوشانی که چشم را خیره می‌کرد. به طوری که دیده‌ام از کار افتاد. آنگاه امام هادی علیه‌السلام فرمود: ای پسر سعید! ما در هر کجا که باشیم،  این نعمت‌ها برای ما آماده و مهیا است،‌ ما در کاروان سرای گدایان نیستیم.

زهد و پارسایی آن حضرت و شباهتش به رسول خدا :

مرحوم شیخ صدوق در کتاب امالی به سند خود از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: حسن بن علی علیه‌السلام عابدترین مردم زمان خود و زاهدترین آنها و برترین آنها بود، و چنان بود که وقتی حج به جای می‌آورد، پیاده به حج می‌رفت و گاهی نیز پای برهنه راه می‌رفت.

و چنان بود که وقتی یاد مرگ می‌کرد می‌گریست، و چون یاد قبر می‌کرد می‌گریست، و چون از قیامت و بعث و نشور یاد می‌کرد می‌گریست، و چون متذکر عبور و گذشت از صراط-در قیامت-می‌شد می‌گریست. و هر گاه به یاد توقف در پیشگاه خدای تعالی در محشر می‌افتاد، فریادی می‌زد و روی زمین می‌افتاد... و چون به نماز می‌ایستاد بندهای بدنش می‌لرزید، و چون نام بهشت و جهنم نزد او برده می‌شد مضطرب و نگران می‌شد و از خدای تعالی رسیدن به بهشت و دوری از جهنم را درخواست می‌کرد...و هر گاه در وقت خواندن قرآن به جمله «یا ایها الذین آمنوا» می‌رسید می‌گفت: «لبیک اللهم لبیک »...

ابو بكر محمّد بن جعفر بن احمد بغدادى از جابر بن عبد اللَّه، نقل كرده كه وى گفت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: من شبيه ‏ترين مردم به آدم بوده و ابراهيم علیه‌السلام از نظر خلق (خوى) و خلق (آفرينش) شبيه ‏ترين مردم به من می‌باشد و حقّ تعالى از بالاى عرش مرا به ده اسم موسوم نموده و وصف من را بيان كرده و هر رسولى را كه مبعوث فرموده به زبان او مرا به قومش بشارت داده، و در تورات يادم كرده و نامم را نشر داده، و در بين اهل‏ تورات و انجيل ياد و اسم را منتشر و پراكنده نموده و كتابش را تعليم كرده و در آسمانش مرا بالا برده و از يكى از اسمائش نامى برايم مشتقّ فرموده پس مرا محمّد ناميده و خودش محمود می‌باشد، مرا در بهترين مردمان كه امّتم باشند بر انگيخت، نامم را در تورات احيد قرار داد زيرا اجساد امّتم با يكتاپرستى بر آتش حرام می‌‏شوند و در انجيل اسمم را احمد معرّفى كرد

سيّد ابن طاووس و ديگران روايت كرده ‏اند كه روزی متوكّل لعين، فتح بن خاقان وزير خود را احضار کرد و او را تکریم بسیارنمود، و در اصل با این کار قصد داشت  شأن و قدر امام على نقى عليه السّلام را بشکند، و اين امر را بهانه كرده بود، روزی  با فتح بن خاقان سوار شد و دستور داد  كه تمام امرا و علما و سادات و اشراف و اعيان همراه او با پای پياده بروند، و از جمله آنها امام هادی عليه السّلام زراقه حاجب متوكّل گفت كه: من در آن روز امام نقى عليه السّلام را مشاهده كردم كه پياده مى ‏رفت و رنج بسيار مى‏ كشيد و عرق از بدن مباركش مى‏ ريخت، من نزديك آن جناب رفتم و گفتم: يا بن رسول اللَّه شما چرا خود را تعب مى‏ اندازید؟ حضرت فرمود كه: غرض آن لعين از پیاده بردن من خوار و خفیف کردن من است، و ليكن حرمت بدن من نزد خدا كمتر از ناقه صالح نيست.به روايت ديگر فرمود كه: يك ريزه ناخن من نزد حق تعالى گرامى‏ تر است از ناقه صالح و فرزندان او.

۱ـ نسخه امام هادی برای مرض ناعلاج متوکل: كلينى و شيخ مفيد و ديگران از ابراهيم بن محمّد طاهرى روايت كرده‏ اند كه متوكّل دچار دمبل چرکینی شد كسى جرأت نمى ‏كرد به آن  نيشترى بزند و او در آستانه مرگ قرار گرفت. مادر متوكّل نذر كرد كه اگر خوب شود، مال زیادی براى حضرت امام على نقى عليه السّلام بفرستد، پس به پیشنهاد فتح بن خاقان از امام على نقى عليه السّلام کمک خواستند. وقتی  به خدمت حضرت رفتند و حال او را عرض كردند، فرمود كه: پشكل گوسفند را در گلاب خیس کنید و بر آن موضع ببندید. چون آن خبر را آوردند، جمعى از نزدیکان خليفه كه حاضر بودند خنديدند و مسخره كردند، فتح بن خاقان گفت: مى‏ دانم كه حرف آن حضرت بى‏ اصل نيست، و اگر آنچه فرموده است به عمل آوريد ضررى نخواهد داشت، چون دوا را بر آن موضع بستند، بعد از یک ساعت منفجر شد و آن لعين از درد و الم راحت شد،

تمام مورخین سال شهادت امام عسکری را ۲۶۰ هجری و ماه ولادت را ربیع الاول ذکر کرده‌اند اما در روز آن اختلاف هست و سه روز در این ماه را به شرح زیر اعلام کرده‌اند. الف ) شیخ طوسی و شیخ کفعمی شهادت امام عسکری را در اول ربیع الاول ذکر کرده‌اند. شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۷۹۱، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۰، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۹۹۷، شیخ عباس قمی؛ منتهی الآمال ص ۱۹۴۵ هر چند صحیح تر آن است که این روز روز مسمومیت ایشان است و چند روز بعد بر اثر همین مسمومیت به شهادت رسیدند همچنان که شیخ مفید، ابن شهر آشوب و فتال نیشابوری نقل کرده‌اند. مَرِضَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ عليه السّلام فِي أَوَّلِ شَهْرِ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ سَنَةَ سِتِّينَ وَ مَاتَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ لِثَمَانٍ خَلَوْنَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ فِي السَّنَةِ الْمَذْكُورَةِ ‏ ارشاد ج ۲ ص ۳۲۵، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲۳۴ ( شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۳۳۶، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج ۱ ص ۲۵۱، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۴۲۲، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۲۳۶ ) ب) شیخ مفید در روایت دومی شهادت امام یازدهم را در چهارم ربیع الاول عنوان می‌کند. شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۴۹ 

یکی از ابهامات و شبهات مهم جامعۀ امروز بحث مهم زمان دقیق حمله و جسارت به خانۀ حضرت زهرا و ترتیب زمانی وقوع حوادثی است که منجر به شهادت آن حضرت گردید. متأسفانه امروزه تصور رایج در بین مردم آن است که جنایات شرم آوری همچون هجوم به خانه آن حضرت و آتش زدن درِ خانه ایشان و مصدومیت شان که منجر به شهادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها گردید تنها چند روز پس از رحلت پیامبر صَلَّیَ‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَم ( دهه اول ربیع الاول ) رخ داده که به نظر می‌رسد نادرست باشد زیرا این برداشت غلط دارای اشکالات و ابهامات متعدد تاریخی و منطقی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.

یکی از دلایلی که وقوع حوادث منجر به شهادت صدیقه طاهره در دهه اول ربیع الاول را با چالش مواجه می‌کند این است که:  با وجود آن همه مهاجر و انصار حاضر در مدینه، چرا هیچ کدام اقدامی عملی برای جلو گیری از حمله و جسارت به خانه حضرت زهرا انجام ندادند؟ چرا همگان تنها نظاره گر حمله به خانه صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها بودند؟ آیا سکوت تمامی آنان به هنگام غصب حق جانشینی امیرالمومنین و غصب فدک، معقول است؟

ولادت حضرت: مورخین شیعه و سنی ولادت ایشان را در روز جمعه سیزدهم رجب سال ۳۰ عام الفیل ( ۲۳ سال قبل از هجرت) در مکه و داخل کعبه ذکر کرده‌اند^[1] هر چند شيخ طوسى در کتاب مصباح به سند صحيح از حضرت صادق علیه‌السلام روايت كرده است كه ولادت آن حضرت در روز يكشنبه هفتم ماه مبارك شعبان واقع شد«مصباح المتهجّد ،ص ۷۸۲« اما قول اول مشهورتر است، علامه امینی نیز می‌نویسد: ولادت وی در کعبه را عالمان شیعه از جمله سید رضی، شیخ مفید، قطب راوندی، ابن شهرآشوب و بسیاری از اهل تسنن مانند حاکم نیشابوری، حافظ گنجی شافعی، ابن جوزی حنفی، ابن صباغ مالکی، حلبی و مسعودی و دیگران ذکر کرده‌اند^[2]

یزید ملعون دستور مي‌داد در مجالس مختلف شراب خواري‌اش، سر مطهّر سيّدالشهدا علیه السلام را داخل تشت طلا به مجلسش بياورند. از امام سجّاد نقل شده: روزی در يكي از اين جلسات، سفير نصرانی مذهبی از كشور روم هم حضور داشت. اين مرد رومي وقتي كه سر سیّدالشهداعلیه السلام را ديد به يزيد گفت: اي پادشاه عرب! داستان اين سر چيست؟ مي‌خـواهم بدانم. يزيد پـاسخ داد: براي چه مي‌خواهي بداني؟ گفت: وقتي به كشورم برگردم، پادشـاه من در مورد چيزهايي كه ديده‌ام؛ از من سؤال خواهد كرد؛ مي‌خواهم جوابي براي او داشته باشم.

ملاقات سیّدالشهداعلیه‌السلام با عمربن سعد

 در هفتم مُحرّم[1] امام علیه‌السلام بوسيله عَمْرُوبْنِ قَرضه اَنصاری[2] براي عُمَرِبْنِ سَعد پيغام فرستادند و خواستار ديدار شدند و وی هم پذيرفت و در شب هشتم مُحرّم امام به همراه ۲۰ نفر[3] از ياران به سمت خيمه‌اي كه بين دو لشکر بر پا شده بود رفتند و اصحاب امام بيرون ماندند و سیّدالشهدا به همراه حضرت عبّاس و حضرت علي اكبر به داخل رفتند. مردم نقل کردند حضرت ضمن ارشاد، نصیحت و اتمام حجّت با عُمَرِبْنِ سَعد سعي كردند او را از جنگ باز دارند. عمربن سعد گفت می‌ترسم خانه‌ام را آتش بزنند و امام علیه‌السلام فرمودند من خانه بهتری برایت می‌خرم. گفت از جانم می‌ترسم امام علیه‌السلام فرمودند من سلامتت را تضمین می‌کنم و ... امام هرچه سعی کردند او را از ورطه هلاكت و نابودي نجات بدهند، اِبْنِ‌سَعد بهانه آورد؛ حتّی در جواب امام علیه‌السلام که فرمودند گندم ری را نمی‌خوری به تمسخر پاسخ داد جُوآن هم خوب است![4]