روایت تاریخی

۱ـ نسخه امام هادی برای مرض ناعلاج متوکل: كلينى و شيخ مفيد و ديگران از ابراهيم بن محمّد طاهرى روايت كرده‏ اند كه متوكّل دچار دمبل چرکینی شد كسى جرأت نمى ‏كرد به آن  نيشترى بزند و او در آستانه مرگ قرار گرفت. مادر متوكّل نذر كرد كه اگر خوب شود، مال زیادی براى حضرت امام على نقى عليه السّلام بفرستد، پس به پیشنهاد فتح بن خاقان از امام على نقى عليه السّلام کمک خواستند. وقتی  به خدمت حضرت رفتند و حال او را عرض كردند، فرمود كه: پشكل گوسفند را در گلاب خیس کنید و بر آن موضع ببندید. چون آن خبر را آوردند، جمعى از نزدیکان خليفه كه حاضر بودند خنديدند و مسخره كردند، فتح بن خاقان گفت: مى‏ دانم كه حرف آن حضرت بى‏ اصل نيست، و اگر آنچه فرموده است به عمل آوريد ضررى نخواهد داشت، چون دوا را بر آن موضع بستند، بعد از یک ساعت منفجر شد و آن لعين از درد و الم راحت شد،

سپس مادر متوکل ده هزار دينار در كيسۀ سر به مهر براى آن حضرت فرستاد. چون آن ملعون از آن مرض شفا يافت، مردى گفت: امام هادی عليه السّلام اسلحه و اموال بسيار جمع كرده است و می خواهد قیام کند، پس شبى متوكّل سعيد حاجب را احضار و گفت: بى‏ خبر به خانه امام على نقى عليه السّلام برو و هر چه در آنجا از اسلحه و اموال هست  براى من بياور، سعيد گفت: من رفتم و تمام حجره های خانه‏ را گشتم اما  در آنها هيچ پیدا نکردم  مگر يك کیسه كه بر سرش مهر مادر متوكّل بود، نزد متوكّـل رفتم، چون مُهر مادر خود را بر آن کیسه ديد، او را احضار  و موضوع را سؤال كرد، مادرش گفت: در زمان بیماری تو من نذر كرده بودم كه اگر خوب شوی ده هزار دينار برایش بفرستم، و اين کیسه پول همان است كه من فرستاده‏ ام، و هنوز مهرش را بر نداشته است.

متن عربی روایت: عم، إعلام الورى‏ شا، الإرشاد ابْنُ قُولَوَيْهِ عَنِ الْكُلَيْنِيِ‏ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرِيِّ قَالَ: مَرِضَ الْمُتَوَكِّلُ مِنْ خُرَاجٍ‏ خَرَجَ بِهِ فَأَشْرَفَ مِنْهُ عَلَى التَّلَفِ فَلَمْ يَجْسُرْ أَحَدٌ أَنْ يَمَسَّهُ بِحَدِيدَةٍ فَنَذَرَتْ أُمُّهُ إِنْ عُوفِيَ أَنْ يَحْمِلَ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع مَالًا جَلِيلًا مِنْ مَالِهَا وَ قَالَ لَهُ الْفَتْحُ بْنُ خَاقَانَ‏ لَوْ بَعَثْتَ إِلَى هَذَا الرَّجُلِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ فَسَأَلْتَهُ فَإِنَّهُ رُبَّمَا كَانَ عِنْدَهُ صِفَةُ شَيْ‏ءٍ يُفَرِّجُ اللَّهُ بِهِ عَنْكَ قَالَ ابْعَثُوا إِلَيْهِ فَمَضَى الرَّسُولُ وَ رَجَعَ فَقَالَ خُذُوا كُسْبَ الْغَنَمِ‏ فَدِيفُوهُ بِمَاءِ وَرْدٍ وَ ضَعُوهُ عَلَى الْخُرَاجِ فَإِنَّهُ نَافِعٌ بِإِذْنِ اللَّهِ فَجَعَلَ مَنْ بِحَضْرَةِ الْمُتَوَكِّلِ يَهْزَأُ مِنْ قَوْلِهِ فَقَالَ لَهُمُ الْفَتْحُ وَ مَا يَضُرُّ مِنْ تَجْرِبَةِ مَا قَالَ فَوَ اللَّهِ إِنِّي لَأَرْجُو الصَّلَاحَ بِهِ فَأُحْضِرَ الْكُسْبُ وَ دِيفَ بِمَاءِ الْوَرْدِ وَ وُضِعَ عَلَى الْخُرَاجِ فَانْفَتَحَ وَ خَرَجَ مَا كَانَ فِيهِ وَ بُشِّرَتْ أُمُّ الْمُتَوَكِّلِ بِعَافِيَتِهِ فَحَمَلَتْ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ ع عَشَرَةَ آلَافِ دِينَارٍ تَحْتَ خَتْمِهَا فَاسْتَقَلَّ الْمُتَوَكِّلُ مِنْ عِلَّتِهِ‏ فَلَمَّا كَانَ بَعْدَ أَيَّامٍ سَعَى الْبَطْحَائِيُ‏ بِأَبِي الْحَسَنِ ع إِلَى الْمُتَوَكِّلِ فَقَالَ عِنْدَهُ سِلَاحٌ وَ أَمْوَالٌ فَتَقَدَّمَ الْمُتَوَكِّلُ إِلَى سَعِيدٍ الْحَاجِبِ أَنْ يَهْجُمَ لَيْلًا عَلَيْهِ وَ يَأْخُذَ مَا يَجِدُ عِنْدَهُ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ السِّلَاحِ وَ يَحْمِلَ إِلَيْهِ فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ لِي سَعِيدٌ الْحَاجِبُ صِرْتُ إِلَى دَارِ أَبِي الْحَسَنِ ع بِاللَّيْلِ وَ مَعِي سُلَّمٌ فَصَعِدْتُ مِنْهُ إِلَى السَّطْحِ وَ نَزَلْتُ مِنَ الدَّرَجَةِ إِلَى بَعْضِهَا فِي الظُّلْمَةِ فَلَمْ أَدْرِ كَيْفَ أَصِلُ إِلَى الدَّارِ فَنَادَانِي أَبُو الْحَسَنِ ع مِنَ الدَّارِ يَا سَعِيدُ مَكَانَكَ حَتَّى يَأْتُوكَ بِشَمْعَةٍ فَلَمْ أَلْبَثْ أَنْ أَتَوْنِي بِشَمْعَةٍ فَنَزَلْتُ فَوَجَدْتُ عَلَيْهِ جُبَّةً مِنْ صُوفٍ وَ قَلَنْسُوَةً مِنْهَا وَ سَجَّادَتُهُ عَلَى حَصِيرٍ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُوَ مُقْبِلٌ عَلَى الْقِبْلَةِ فَقَالَ لِي دُونَكَ بِالْبُيُوتِ فَدَخَلْتُهَا وَ فَتَّشْتُهَا فَلَمْ أَجِدْ فِيهَا شَيْئاً وَ وَجَدْتُ الْبَدْرَةَ مَخْتُومَةً بِخَاتَمِ أُمِّ الْمُتَوَكِّلِ وَ كِيساً مَخْتُوماً مَعَهَا فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع دُونَكَ الْمُصَلَّى فَرَفَعْتُ فَوَجَدْتُ سَيْفاً فِي جَفْنٍ غَيْرِ مَلْبُوسٍ فَأَخَذْتُ ذَلِكَ وَ صِرْتُ إِلَيْهِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَى خَاتَمِ أُمِّهِ عَلَى الْبَدْرَةِ بَعَثَ إِلَيْهَا فَخَرَجَتْ إِلَيْهِ فَسَأَلَهَا عَنِ الْبَدْرَةِ فَأَخْبَرَنِي بَعْضُ خَدَمِ الْخَاصَّةِ أَنَّهَا قَالَتْ لَهُ كُنْتُ نَذَرْتُ فِي عِلَّتِكَ إِنْ عُوفِيتَ أَنْ أَحْمِلَ إِلَيْهِ مِنْ مَالِي عَشَرَةَ آلَافِ دِينَارٍ فَحَمَلْتُهَا إِلَيْهِ وَ هَذَا خَاتَمُكَ عَلَى الْكِيسِ مَا حَرَّكَهَا وَ فَتَحَ الْكِيسَ الْآخَرَ وَ كَانَ فِيهِ أَرْبَعُمِائَةِ دِينَارٍ فَأَمَرَ أَنْ يُضَمَّ إِلَى الْبَدْرَةِ بَدْرَةً أُخْرَى وَ قَالَ لِيَ احْمِلْ ذَلِكَ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ وَ ارْدُدْ عَلَيْهِ السَّيْفَ وَ الْكِيسَ بِمَا فِيهِ فَحَمَلْتُ ذَلِكَ إِلَيْهِ وَ اسْتَحْيَيْتُ مِنْهُ وَ قُلْتُ يَا سَيِّدِي عَزَّ عَلَيَّ بِدُخُولِ دَارِكَ بِغَيْرِ إِذْنِكَ وَ لَكِنِّي مَأْمُورٌ بِهِ فَقَالَ لِي‏ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُون‏ ‏« طبرسی، اعلام الورى ۳۴۴؛ مرحوم کلینی، الكافى ج ۱ ص ۴۹۹؛ شیخ مفید،الارشاد ج۲ ص ۳۰۹».

۲ - اقدام ناموفق متوکل برای شهادت امام: همچنین به سند معتبر از فضل بن احمد كاتب روايت كرده است كه گفت: متوکل چهار نفر از غلامان ترك را، حاضر کرد، به هر يك از ايشان شمشيرى داد و ايشان را امر كرد كه چون امام على نقى عليه السّلام حاضر شود، او را به قتل آورند، گفت: به خدا سوگند كه بعد از كشتن، جسد او را می سوزانم. بعد از ساعتى ديدم كه حجّاب آن ملعون آمدند و گفتند: علی النقی عليه السّلام آمد، ناگاه ديدم كه حضرت داخل شد و لبهاى مباركش حركت مى ‏كرد و دعائى مى ‏خواند، و اثر اضطراب و خوف به هيچ وجه در آن حضرت نبود. چون نظر آن لعين بر حضرت افتاد، خود را از تختش به پائین انداخت و به استقبال حضرت شتافت و او را در آغوش گرفت و دست مباركش و ميان دو ديده ‏اش را بوسيد، و شمشير در دستش بود گفت: اى فرزند رسول خدا، اى بهترين خلق، اى پسر عمّ من و مولاى من، اى ابو الحسن براى چه زحمت كشيده و اینجا آمده‏ اى ؟ حضرت فرمود: پيك تو آمد و از طرف تو مرا احضار کرد، متوكّل گفت: دروغ گفته است آن ولد الزّنا، و افزود: برگرد اين سيّد من به هر جا كه می خواهى برو، پس وزير و فرزند و نزدیکانش را گفت كه: آن حضرت را همراهی بكنيد. چون نظر غلامان ترك بر آن حضرت افتاد، نزد آن حضرت بر زمين افتادند و تعظيم آن حضرت نمودند. وقتی امام عليه السّلام بيرون رفت، متوكّل غلامان را طلبيد و گفت به چه دلیل او را سجده و تعظيم كردید، پاسخ دادند: از ابهت آن حضرت بى ‏اختيار شديم. وقتی می آمد ، در دور او بیش از صد شمشير برهنه ديديم، اما شمشيرداران را نمى‏ توانستيم ببینیم ، و مشاهده اين حالت مانع شد ما را از آنكه امر تو را به عمل آوريم، و دل ما پر از ترس و بيم شد، پس متوكّل رو به فتح آورد و گفت: اين امام توست و خنديد، فتح شاد شد. 

متن عربی روایت: قَالَ جِئْنِي بِأَرْبَعَةٍ مِنَ الْخَزَرِ فَجِي‏ءَ بِهِمْ وَ دَفَعَ إِلَيْهِمْ أَرْبَعَةَ أَسْيَافٍ وَ أَمَرَهُمْ أَنْ يَرْطُنُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ إِذَا دَخَلَ أَبُو الْحَسَنِ وَ يُقْبِلُوا عَلَيْهِ بِأَسْيَافِهِمْ فَيَخْبِطُوهُ وَ هُوَ يَقُولُ وَ اللَّهِ لَأُحْرِقَنَّهُ بَعْدَ الْقَتْلِ وَ أَنَا مُنْتَصِبٌ قَائِمٌ خَلْفَ الْمُعْتَزِّ مِنْ وَرَاءِ السِّتْرِ فَمَا عَلِمْتُ إِلَّا بِأَبِي الْحَسَنِ قَدْ دَخَلَ وَ قَدْ بَادَرَ النَّاسُ قُدَّامَهُ وَ قَالُوا قَدْ جَاءَ وَ الْتَفَتَ فَإِذَا أَنَا بِهِ وَ شَفَتَاهُ يَتَحَرَّكَانِ وَ هُوَ غَيْرُ مَكْرُوبٍ وَ لَا جَازِعٍ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِ الْمُتَوَكِّلُ رَمَى بِنَفْسِهِ عَنِ السَّرِيرِ إِلَيْهِ وَ هُوَ سَبَقَهُ وَ انْكَبَّ عَلَيْهِ فَقَبَّلَ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ يَدَهُ وَ سَيْفُهُ بِيَدِهِ وَ هُوَ يَقُولُ يَا سَيِّدِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ يَا خَيْرَ خَلْقِ اللَّهِ يَا ابْنَ عَمِّي يَا مَوْلَايَ يَا أَبَا الْحَسَنِ وَ أَبُو الْحَسَنِ ع يَقُولُ أُعِيذُكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ بِاللَّهِ أَعْفِنِي‏ مِنْ هَذَا فَقَالَ مَا جَاءَ بِكَ يَا سَيِّدِي فِي هَذَا الْوَقْتِ قَالَ جَاءَنِي رَسُولُكَ فَقَالَ الْمُتَوَكِّلُ يَدْعُوكَ فَقَالَ كَذَبَ ابْنُ الْفَاعِلَةِ ارْجِعْ يَا سَيِّدِي مِنْ حَيْثُ شِئْتَ يَا فَتْحُ يَا عُبَيْدَ اللَّهِ يَا مُعْتَزُّ شَيِّعُوا سَيِّدَكُمْ وَ سَيِّدِي فَلَمَّا بَصُرَ بِهِ الْخَزَرُ خَرُّوا سُجَّداً مُذْعِنِينَ فَلَمَّا خَرَجَ دَعَاهُمُ الْمُتَوَكِّلُ ثُمَّ أَمَرَ التَّرْجُمَانَ أَنْ يُخْبِرَهُ بِمَا يَقُولُونَ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ لِمَ لَمْ تَفْعَلُوا مَا أُمِرْتُمْ قَالُوا شِدَّةَ هَيْبَتِهِ رَأَيْنَا حَوْلَهُ أَكْثَرَ مِنْ مِائَةِ سَيْفٍ لَمْ نَقْدِرْ أَنْ نَتَأَمَّلَهُمْ فَمَنَعَنَا ذَلِكَ عَمَّا أَمَرْتَ بِهِ وَ امْتَلَأَتْ قُلُوبُنَا مِنْ ذَلِكَ فَقَالَ الْمُتَوَكِّلُ يَا فَتْحُ هَذَا صَاحِبُكَ وَ ضَحِكَ فِي وَجْهِ الْفَتْحِ وَ ضَحِكَ الْفَتْحُ فِي وَجْهِهِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي بَيَّضَ وَجْهَهُ وَ أَنَارَ حُجَّتَهُ‏  « قطب راوندی، الخرايج، ج۱ ص ۴۱۷، بحار الانوار ج ۵۰ ص ۱۹۶»