روایت تاریخی

الأرشاد شیخ مفید( از علمای قرن پنجم هجری):

و عبد اللَّه بن قطبه طائى (از لشكر عمر بن سعد) به عون پسر عبد اللَّه بن جعفر حمله كرد و او را شهید کرد. و عامر بن نهشل تميمى به فرزند ديگر عبد اللَّه بن جعفر (يعنى محمد ) حمله كرده او را بكشت. .

متن عربی روایت: وَ حَمَلَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ قُطَبَةَ الطَّائِيُّ عَلَى عَوْنِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَتَلَهُ. وَ حَمَلَ عَامِرُ بْنُ نَهْشَلٍ التَّيْمِيُّ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَتَلَهُ. « الأرشاد ج 2 ص 159 »

**********************************************************

اخبار الطوال دینوری ( از مورخین قرن سوم هجری): 

پس از او عون پسر عبد اللَّه بن جعفر طيار به دست عمرو بن نهشل تميمى شهيد « اخبارالطوال ص ۲۲۹»

**********************************************************

تاریخ طبری ( از مورخین قرن سوم هجری):

گويد: پس از آن از هر سوى آنها را در ميان گرفتند: عبدالله بن قطبه طايى نيهانى به عون بن عبدالله طالبى حمله برد و او را بكشت. عامر بن نهشل تيمى نيز به محمد بن عبدالله طالبى حمله برد و او را بكشت. «تاریخ طبری ج ۵ ص ۴۴۷»

**********************************************************

روضة الواعظین فتال نیشابوری ( از علمای قرن ششم هجری):

در کتاب روضة الواعظین هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت محمد و عون بن عبدالله ذکر نشده است.

**********************************************************

اعلام الوری طبرسی ( از علمای قرن ششم هجری):

در کتاب اعلام الوری هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت محمد و عون بن عبدالله ذکر نشده است.

**********************************************************

مقتل الحسین خوارزمی ( از علمای قرن ششم هجری):

بعد از او محمد فرزند عبداللَّه بن جعفر بیرون شد و حمله کرد و در رجز خود میگفت: از دشمنان به خدا شِکوه می بریم. از رفتار گروهی که در پستی، کور  شده اند. راه قرآن را رها و کفر و طغیان را آشکار کردند. او هم جنگید تا کشته شد.

. پس از او عون پس عبداللَّه بن جعفر بیرون شد و حمله کرد و میگفت:  اگر مرا نمی شناسید بدانید که فرزند جعفرم، او که شهید حقیقی در بهشت است و می درخشد در آنجا با بالهاي سبز در پرواز است و همین براي افتخار میان مردم کافی است. او هم جنگید تا کشته شد. گفته اند قاتلش عبداللَّه  بن قطبه بود

متن عربی روایت: ثمّ خرج من بعده محمد بن عبد اللّه بن جعفر بن أبي طالب، فحمل و هو يقول:

         نشكوا إلى اللّه من العدوان             فعال قوم في الردى عميان‏

          قد تركوا معالم القرآن             و أظهروا الكفر مع الطغيان‏

 فقاتل قتالا شديدا حتى قتل.

ثم خرج من بعده عون بن عبد اللّه بن جعفر بن أبي طالب، فحمل و هو يقول:

         إن تنكروني فأنا ابن جعفر             شهيد صدق في الجنان أزهر

          يطير فيها بجناح أخضر             كفى بهذا شرفا في معشر

 فقاتل حتى قتل، قيل: قتله عبد اللّه بن قطبة. « مقتل الحسین خوارزمی ج ۲ ص ۲۵»

**********************************************************

لهوف سید بن طاوس ( از علمای قرن هفتم هجری):

در کتاب لهوف هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت محمد و عون بن عبدالله ذکر نشده است.

**********************************************************

مثیرالأحزان ابن نما ( از علمای قرن هفتم هجری):

و عبد اللَّه بن قطبه طائى به عون فرزند عبداللَّه بن جعفر حمله كرد و او را به شهادت رساند.
متن عربی روایت: و حمل عبد الله بن قطبة الطائي على عون بن عبدالله بن جعفر بن أبي طالبعليه السّلام فقتله « مثیر الأحزان ص ۳۴۴»

**********************************************************

کشف الغمه محدث اربلی ( از علمای قرن هفتم هجری):

در کتاب کشف الغمة هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت محمد و عون بن عبدالله ذکر نشده است.

**********************************************************

تذکرة الواص ابن جوزی ( از علمای قرن هفتم هجری):

عون بن عبد اللّه ابن جعفر بن ابى طالب كه مادرش جمانه دختر مسيّب بن نجيّه بود و او را عبداللّه بن قطيبه طائى به قتل رساند. محمد بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب كه مادرش حوضا دختر حفصه تميميّه بود، كشته شد. « تذکرة الخواص ص ۲۱۹»

**********************************************************

کامل بهائی عماد الدین طبری ( از علمای قرن ششم هجری):

و محمد، و عون پسران عبداللّه بن جعفر طيار بن ابى طالب از بطن زينب خواهر حسين، و ...... پس جمله پائين پاى حسين مدفونند الّا عباس سقاء كه بر كناره فرات مدفون است آنجا كه شهيد شده است. « کامل بهائی ص ۴۲۳»

**********************************************************

بحار الأنوار علامه مجلسی( از علمای قرن دوازدهم هجری):

بعد از عبد الرحمن؛ محمد بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب براى جهاد خروج كرد و اين رجز را مي خواند:
 

                       1- نشكو الى اللَّه من العدوان             قتال قوم في الردى عميان‏

             2- قد تركوا معالم القرآن             و محكم التنزيل و التبيان‏             و اظهروا الكفر مع الطغيان‏

 (1) 1- يعنى ما از دست دشمنان بخدا شكايت مى‏ كنيم. با گروهى كارزار مى‏ نمايم كه كوركورانه در راه پست مى‏ روند 2- آنان دستورات قرآن و بيان آن را ترك كرده‏ اند و آيات محكمه قرآن و بيان آن را از دست داده ‏اند.

كفر را با طغيان و سركشى ظاهر نموده‏ اند. سپس جنگيد تا تعداد ده نفر از لشكر دشمن را كشت و عامر بن نهشل تميمى او را شهيد نمود.

متن عربی روایت: ثم قالوا و خرج من بعده محمد بن عبد الله بن جعفر بن أبي طالب و هو يقول‏

                     نشكو إلى الله من العدوان             قتال قوم في الردى عميان‏

          قد تركوا معالم القرآن             و محكم التنزيل و التبيان‏             و أظهروا الكفر مع الطغيان‏

 ثم قاتل حتى قتل عشرة أنفس ثم قتله عامر بن نهشل التميمي.

بعد از محمّد بن عبد اللَّه عون بن عبد اللَّه بن جعفرعليه السّلام براى جهاد در راه خدا خروج كرد و اين رجز را خواند:

                         1- ان تنكرونى فأنا بن جعفر             شهيد صدق في الجنان ازهر

                            2- يطير فيها بجناح اخضر             كفى بهذا شرفا في المحشر

 1- يعنى اگر مرا نمى‏ شناسيد من از نسل جعفر هستم كه شهيد صداقت و راستى شد و در بهشت با دو بال سبز پرواز مى‏ كند و يك چنين افتخار در محشر براى ما كافى خواهد بود. وى همچنان كارزار كرد تا تعداد سه سوار و- 18- نفر پياده را از لشكر كفر به دوزخ روانه كرد. سپس عبد اللَّه بن قطبه طائى او را شهيد كرد.

ابو الفرج ميگويد: عبد اللَّه بن بطه تيهانى عون را كشت. عبيداللَّه بن عبداللَّه بن جعفر بن ابى طالب هم در كربلا با امام حسينعليه السّلام شهيد شد.

متن عربی روایت: ثم خرج من بعده عون بن عبد الله بن جعفر و هو يقول‏

                    إن تنكروني فأنا ابن جعفر             شهيد صدق في الجنان أزهر

                     يطير فـيـها بـجـنـاح أخضر             كفى بهذا شرفا في المحشر

 ثم قاتل حتى قتل من القوم ثلاثة فوارس و ثمانية عشر راجلا ثم قتله عبد الله بن بطة الطائي « بحار الأنوار ج 45 ص 34 »

**********************************************************

جلاء العیون علامه مجلسی( از علمای قرن دوازدهم هجری):

چون نوبت به اولاد جعفر طيّار رسيد، اوّل محمّد پسر عبداللَّه بن جعفر، قدم شجاعت در ميدان سعادت نهاد و ده نفر از آن اشقيا را به جهنّم فرستاد، و به تيغ عامر بن نهشل تميمى شربت شهادت نوشيد، پس عون برادر بزرگ او به معركه در آمد و سه سوار و هيجده پياده را زهر ممات چشانيد، و به تيغ عبداللَّه بن بطّه شهد شهادت نوشيد « جلاء العیون ص ۵۶۸»

**********************************************************

نفس المهموم شیخ عباس قمی( از علمای قرن چهاردهم هجری):

ديگر از شهداى اهل بيت عون بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب است‏؛ (طبرى) مردم از همه سوى آنها را فرو گرفتند و عبداللّه بن قطبه طائى به نهانى بر عون بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب تاخت و او را شهيد كرد.
و در مناقب است كه بيرون آمد و مى ‏گفت:

                       ان تنكرونى فانا ابن جعفر             شهيد صدق في الجنان ازهر

                        يطيـر فـيـهـا بجـنـاح اخضر             كفى بهذا شرفا في المحشر

 پس سه سوار و هيجده پياده را بكشت و عبد اللّه بن قطبه طائى او را شهيد كرد.

ابو الفرج گفت: مادرش زينب عقيله دختر علی بن ابى طالب عليه السّلام و مادرش فاطمه سلام اللّه عليها دختر رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله وسلّم است و سليمان بن قته در اين ابيات او را خواسته است:

                       و انـدبـى ان بكيت عـونـا اخـاه             لـيـس فـيـمـا ينوبـهآم بـخـذول‏

                   فلعمرى لقد اصيب ذو و القربى             فبكّى على المصاب الطّويل‏

مؤلف گويد: عبداللّه بن جعفر دو پسر داشت عون نام يكى عون اكبر و ديگرى عون اصغر و يكى مادرش زينبسلام اللّه عليها است و ديگرى جماعه (جمانه) دختر مسيّب بن نجبه فزارى و مورّخان را خلاف است درآنكه با حسين عليه السّلام كشته شد كدام است و چنان مى ‏نمايد كه مقتول در طفّ عون اكبر فرزند زينبسلام اللّه عليها است و عون اصغر در حرّه واقم كشته شد و او را مسرف بن عقبه ملعون بكشت و اين را ابو الفرج گفته است.

ديگر از شهداى اهل بيت محمد بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب (رض) است‏ (طبرى) و عامر بن نهشل تيمى بر محمد بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب تاخت و او را بكشت.

(ابو الفرج) مادرش خوصاء بنت حفص از بنى بكر بن وائل است و سليمان بن قته در اين اشعار او را خواست:

                          و سمىّ النبىّ غودر فيهم             قد علوه بصارم مصقول‏

                         فاذا ما بكيت عينى فجودى             بدموع تسيل كلّ مسيل‏

 و در مناقب است كه او بيرون آمد به جنگ و مى‏ خواند:

                        اشكوا الى اللّه من العدوان             فعال قوم في الرّدى عميان‏

                        قـد بـدّلـوا مـعـالــم الــقــرآن             و محـكـم التّـنـزيل و الـتّبـيـان‏

                                           و اظهروا الكفر مع الطّغيان‏

 پس ده نفر را بكشت و عامر بن نهشل تيمى او را شهيد كرد. و ابو الفرج گفته است كه: پس از او برادر پدر و مادرى او عبيد الله بن جعفر شهيد شد و روايت شده است كه: عبيدالله مذكور را بشربن حويطر قانصى شهيد كرد

متن عربی روایت: و منهم عون بن عبداللّه بن جعفر رضي اللّه عن قال الطبري: فاعتورهم الناس من كل جانب، فحمل عبد اللّه بن قطبة الطائي ثم النبهاني على عون بن عبد اللّه بن جعفر بن أبي طالب فقتله.

و في المناقب أنه برز قائلا:

         ان تنكروني فأنا ابن جعفر             شهيد صدق في الجنان أزهر

          يطير فيها بجناح أخضر             كفى بهذا شرفا في المحشر

 فقتل ثلاثة فوارس و ثمانية عشر راجلا قتله عبد اللّه بن قطبة الطائي انتهى.

قال أبو الفرج: و أمه زينب العقيلة بنت علي بن أبي طالبعليه السّلام و أمها فاطمة بنت رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله وسلّم

و إياه عنى سليمان بن قبة بقوله:

         و اندبي إن بكيت عونا أخاه             ليس فيما ينوبهم بخذول‏

          فلعمري لقد أصيبت ذو القربى            فبكى على المصاب الطويل‏

 و العقيلة هي التي روى ابن عباس عنها كلام فاطمةسلام اللّه عليها في فدك فقال: حدثتني عقيلتنا زينب بنت علي سلام اللّه عليها

أقول: ينبغي أن يعلم أنه كان لعبد اللّه بن جعفر ابنان مسميان بهذا الاسم عون الأكبر و عون الأصغر، أحدهما أمه زينب العقيلةسلام اللّه عليها و ثانيهما أمه جماعة (جمانة خ ل) بنت المسيب بن نجبة الفزاري. و اختلفت كلمات المؤرخين في الذي قتل مع الحسين عليه السلام، و الظاهر أن المقتول بالطف هو الأكبر ابن زينب سلام اللّه عليها ، و الأصغر قتل يوم حرة واقم، قتله أصحاب مسرف بن عقبة الملعون. قاله أبو الفرج .

 (و منهم محمد بن عبد اللّه بن جعفر رضي اللّه عنهم) و حمل عامر بن نهشل التيمي على محمد بن عبد اللّه بن جعفر بن أبي طالب عليهم السلام فقتله ، و أمه الخوصاء بنت حفصة من بني بكر بن وائل و إياه عنى سليمان بن قبة بقوله:

         و سمي النبي غودر فيهم             قد علوه بصارم مصقول‏

          فإذا ما بكيت عيني فجودي             بدموع تسيل كل مسيل «4»

 و في المناقب أنه برز و هو ينشد:

         أشكو إلى اللّه من العدوان             فعال قوم في الردى عميان‏

          قد بدلوا معالم القرآن             و محكم التنزيل و التبيان‏

          و أظهروا الكفر مع الطغيان‏

 فقتل عشرة أنفس قتله عامر بن نهشل التيمي (التميمي خ ل) و ذكر أبو الفرج: انه قتل بعده أخوه لأمه و أبيه عبيد اللّه بن عبد اللّه بن جعفر و في المناقب: و روي أن عبيد اللّه بن عبد اللّه أخاه قتله بشر بن حويطر القانصي‏ « نفس المهموم ص ۳۷۶»

**********************************************************

منتهی الآمال شیخ عباس قمی( از علمای قرن چهاردهم هجری):

محمد بن عبداللّه بن جعفر رضى اللّه عنهم به مبارزت بيرون شد و اين رجز خواند:
                                      اشكو الى اللَّه من العدوان             فعال قوم فی الردی عمیان

                                       قد بـدّلــوا  مـعـالـم الـقــرآن             و محـكـم التـنـزيل و التـبـيان

وَ اَظْهَرُوا الْكُفْرِ مَعَ الّطغْيانِ

پس ده نفر را به خاك هلاكت افكند، پس عامربن نَهْشَل تميمى او را شهيد كرد. ابوالفرج گفته كه مادرش خَوْصا بنت حفصه از بكربن وائل است، و سليمان بن قِتّه اشاره به شهادت او كرده در مرثيه خود كه گفته :

قالَ الَّطَبَرى : فَاعْتَوَرَهُمُ النّاسُ مِنْ كُلِّ جانِبٍ فَحَمَلَ عَبْدُاللّهِ بْنِ قُطْنَةِ الطّايىّ ثُمَّ النَّبْهانىّ عَلى عَوْنِ بْنِ عبداللّه بن جَعْفَرِ بْنِ اَبى طالِبٍ (رضى اللّه عنهم

و در (مناقب)  است كه عون به مبارزت بيرون شد و آغاز جدال كرد و اين رجز خواند:

                         ان تنكرونى فانا ابن جعفر             شهيد صدق في الجنان ازهر

                           يطير فيها بجناح اخضر             كفى بهذا شرفا في المحشر

پس قتال كرد و سه تن سوار و هيجده تن از پيادگان از مركب حيات پياده كرد، آخر الا مر به دست عبداللّه بن قُطْنَه شهيد گرديد. ابوالفرج گفته كه مادرش زينب عقيله دختر اميرالمؤ منينعليه السّلام بنت فاطمه بنت رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله وسلّممى باشد، و سليمان بن قتَّه به او اشاره كرده در قول خود:

و فى الزّيارة الّتى زارَبِهَا اْلمُرْتَضى عَلَم اْلهُدى رحمه اللّه) السَّلامُ عَلَيْكَ ياعَوْنَ عَبْدِاللّهِ بْنَ جَعْفَرِ بْنِ اَبى طالب، السّلامُ عَلَيْكَ يَا بْنَ النّاشى فى حِجْرِ رَسُولِ اللّهِصلّى اللّه عليه وآله وسلّمو الْمُقْتَدي بِاَخْلاقِ رَسُولِ اللّهِ وَ الذاَّبِّ عَنْ حَريمِ رَسُولِ اللّهِ صَبِيّاً وَالذّاَّئدِ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ اللّهصلّى اللّه عليه وآله وسلّممُباشِراً للِحُتوُفِ مُجاهِداً بالسُّيُوفِ قَبْلَ اَنْ يَقْوِىَ جِسْمُهُ وَ يَشْتَدَّ عَظْمُهَ يَبْلُغَ اَشُدَّهُ(اِلى اَنْ قالَ) فَتَقَرَّبْتَ وَ المنايا دانِيَهٌ وَ زَحَفْتَ وَ النَّفسُ مُطمْئِنَّةٌ طَيِّبَةٌ تَلْقى بِوْجْهِكَ بَوادِرَ السِّهامِ وَ تُباشْرُ بمُهْجَتِكَ حَدَّ اْلحِسامِ حَتَّى وَفَدْتَ اِلَى اللّهِ تَعالى بِاحْسَنِ عَمَلِ الخ « منتهی الآمال ص ۴۴۶»

**********************************************************

مقتل الحسین مرحوم مقرم( از علمای قرن چهاردهم هجری): چون جوانان آل ابيطالب ديدند عبدالله بن مسلم را شهيد كردند، تصميم گرفتند دسته جمعى و با هم دشمن حمله كنند كه امامعليه السّلام جلو آنها را گرفت و فرمود: اى عموزادگان! براى مرگ شتاب نكنيد، به خدا قسم پس از اين، افتخار و سرافرازى براى هميشه از آن شما خواهد بود؛ صبراً على الموت يا نبى عمومتى، و الله لا رايتم هواناً بعد هذا اليوم عون بن عبداللّه بن جعفر  طيار پسر حضرت زينبسلام اللّه عليها و برادرش محمد كه مادرش خوصاء بود، و ..... جزء اين گروه بودند که شهید شدند.

متن عربی روایت در مقتل مقرم: و لما قتل عبداللّه بن مسلم حمل آل أبي طالب حملة واحدة فصاح بهم الحسينعليه السّلام : صبرا على الموت يا بني عمومتي و اللّه لا رأيتم هوانا بعد هذا اليوم، فوقع فيهم عون بن عبد اللّه بن جعفر الطيار و أمه العقيلة زينب و أخوه‏ محمد و أمه الخوصاء و ......... و لم يستشهد. « مقتل الحسین مقرم ص ۲۳۴»