روایت تاریخی

اکثر مورخین سال ولادت امام صادق را ۸۳ هجری عنوان کرده‌اند و تنها محدث اربلی طبرسی و ابن صباغ سال ۸۰ را سال ولادت حضرت می‌دانند. طبرسی، تاج الموالید ص ۹۳، ابن صباغ، فصول المهمه ص ۲۰۸و ۲۱۶ محدث اربلی، کشف الغمه ج۲ ص ۱۵۵، اما در مورد روز ولادت همگی متفق القولند که آن امام همام در روز جمعه یا به نقلی روز دوشنبه ۱۷ربیع الاول پای به عرصه گیتی نهادند. ( علامه طبرسی، اعلام الوری ج۱ ص ۵۱۴، فتال نیشابوری، روضة الواعظین ج۱  ص ۲۱۲، ‏ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۴ ص ۲۷۹، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۱، رضی الدین حلّی، العدد القویه ص ۱۴۷، ابوعبدالله عاملی( شهید اول)، الدروس ص  ۱۵۴، طبرسی، تاج الموالید ص ۹۳، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج۴۷ ص ۱ ع، علامه مجلسی جلاءالعیون ص ۸۷۰، شیخ عباس قمی؛منتهی الآمال ص ۱۳۳۵ و فیض العلام  ص ۲۸۳)  البته بعضی از مورخین همچون مرحوم کلینی، شیخ مفید و طبری بدون اشاره به روز ولادت تنها به اعلام سال ۸۳ به عنوان سال ولادت ایشان بسنده کرده‌اند. مرحوم کلینی، الکافی ج ۱ ص ۴۷۲؛ شیخ مفید، الارشاد ج۲ ص ۲۷۱، طبری، دلائل الامامه ص ۲۴۵، اسم مبارك آن حضرت جعفر بود، و كنيت او ابو عبد اللَّه، و القاب آن حضرت: صابر و فاضل و طاهر و صادق بود، و مشهورترين لقب آن جناب صادق است.

ابن بابويه و قطب راوندى روايت كرده‌اند كه از حضرت امام زين العابدين علیه‌السلام پرسيدند كه: امام بعد از تو كيست؟ گفت: محمّد باقر علیه‌السلام كه علم را می‌شكافد، پرسيدند كه: بعد از او امام كه خواهد بود؟ گفت: جعفر علیه‌السلام كه نام او نزد اهل آسمانها صادق است، گفتند: چرا بخصوص او را صادق می‌نامند و حال آن كه همۀ شما صادق و راست گوئيد؟ فرمود كه: خبر داد مرا پدرم از پدرش از رسول خدا علیه‌السلام كه آن حضرت فرمود كه: چون متولّد شود فرزند من جعفر بن محمّد بن على بن الحسين علیه‌السلام او را صادق ناميد، زيرا كه پنجم از فرزندان او جعفر نام خواهد داشت و به دروغ دعوى امامت خواهد كرد، و نزد خدا جعفر كذّاب افتراكننده بر خداست، مَا رُوِيَ عَنْ أَبِي خَالِدٍ الْكَابُلِيِّ أَنَّهُ قَالَ‏ قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیه‌السلام مَنِ الْإِمَامُ بَعْدَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ ابْنِي يَبْقُرُ الْعِلْمَ بَقْراً وَ مِنْ بَعْدِ مُحَمَّدٍ جَعْفَرٌ اسْمُهُ عِنْدَ أَهْلِ السَّمَاءِ الصَّادِقُ قُلْتُ كَيْفَ صَارَ اسْمُهُ الصَّادِقَ وَ كُلُّكُمُ الصَّادِقُونَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّیَ‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ قَالَ‏ إِذَا وُلِدَ ابْنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَسَمُّوهُ الصَّادِقَ فَإِنَّ الْخَامِسَ الَّذِي مِنْ وُلْدِهِ الَّذِي اسْمُهُ جَعْفَرٌ يَدَّعِي الْإِمَامَةَ اجْتِرَاءً عَلَى اللَّهِ وَ كَذِباً عَلَيْهِ فَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ جَعْفَرٌ الْكَذَّابُ الْمُفْتَرِي عَلَى اللَّهِ ثُمَّ بَكَى عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیه‌السلام فَقَالَ كَأَنِّي بِجَعْفَرٍ الْكَذَّابِ وَ قَدْ حَمَلَ طَاغِيَةَ زَمَانِهِ عَلَى تَفْتِيشِ أَمْرِ وَلِيِّ اللَّهِ وَ الْمُغَيَّبِ فِي حِفْظِ اللَّهِ فَكَانَ كَمَا ذُكِر شیخ صدوق، علل الشرایع ص ۲۳۴، قطب راوندی، الخرايج، ج۱ ص ۲۶۸.بحارالأنوار ج ۴۶ ص ۲۳۰ ،

مرحوم طبرسی می‌نویسد: حضرت صادق علیه‌السلام مدت دوازده سال در زمان حيات جدش سید الساجدین علیه‌السلام زندگى كرد و نوزده سال هم با پدرش امام باقر علیه‌السلام بود و مدت سى و چهار سال هم بعد از رحلت پدر بزرگوارش امامت كردند، و امامت او مصادف بود با ايام خلافت هشام بن عبد الملك و وليد بن يزيد بن عبد الملك و يزيد بن وليد بن عبد الملك معروف بناقص و ابراهيم بن وليد و مروان بن محمد حمار پس از اين پيراهن سياهان با پرچم سياه از خراسان قيام كردند و خلافت از بنى اميه گرفته شد و بدست عباسيان افتاد، حضرت صادق علیه‌السلام زمان اين‏ها را هم درك كرد و در دوران خلافت ابو جعفر منصور در مدينه به شهادت رسید.

أَقَامَ فِيهَا مَعَ جَدِّهِ وَ أَبِيهِ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ سَنَةً وَ مَعَ أَبِيهِ بَعْدَ جَدِّهِ تِسْعَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ بَعْدَ أَبِيهِ أَيَّامَ إِمَامَتِهِ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً وَ كَانَ فِي أَيَّامِ إِمَامَتِهِ بَقِيَّةُ مُلْكِ هِشَامِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ وَ مُلْكُ الْوَلِيدِ بْنِ يَزِيدَ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ وَ مُلْكُ يَزِيدَ بْنِ الْوَلِيدِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِكِ الْمُلَقَّبِ بِالنَّاقِصِ وَ مُلْكُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْوَلِيدِ وَ مُلْكُ مَرْوَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحِمَارُ ثُمَّ صَارَتِ الْمُسَوِّدَةُ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ مَعَ أَبِي مُسْلِمٍ سَنَةَ اثْنَتَيْنِ وَ ثَلَاثِينَ وَ مِائَةٍ فَمَلَكَ أَبُو الْعَبَّاسِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ الْمُلَقَّبُ بِالسَّفَّاحِ أَرْبَعَ سِنِينَ وَ ثَمَانِيَةَ أَشْهُرٍ. ثُمَّ مَلَكَ أَخُوهُ أَبُو جَعْفَرٍ عَبْدُ اللَّهِ الْمُلَقَّبُ بِالْمَنْصُورِ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ سَنَةً وَ أَحَدَ عَشَرَ شَهْراً وَ تُوُفِّيَ الصَّادِقُ علیه‌السلام بَعْدَ عَشْرِ سِنِينَ مِنْ مُلْكِهِ علامه طبرسی، اعلام الوری ج۲ ص ۲۷۲، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۷ ص ۶

و به اسناد معتبره منقول است كه حضرت صادق علیه‌السلام فرمود كه: در باب امام سخن مگوئيد كه عقل هاى شما به او نمی‌رسد، در وقتى كه در شكم مادر است سخن مردم را می‌شنود، و ختنه كرده متولّد می‌شود، چون از رحم خارج می‌شود ؛دست بر زمين‏ مى ‏گذارد و شهادتين می‌گوید، ملكى در ميان دو ديده او می‌نويسد اين آيه را كه‏ وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقاً وَ عَدْلًا لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ‏ « سوره انعام/ آيه ۱۱۵» چون به مرتبه امامت فايز می‌گردد، حق تعالى براى او در هر شهرى ملكى موكّل می‌گرداند كه احوال آن شهر را بر او عرض نمايد لَا تَتَكَلَّمُوا فِي الْإِمَامِ فَإِنَّ الْإِمَامَ يَسْمَعُ الْكَلَامَ وَ هُوَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ فَإِذَا وَضَعَتْهُ كَتَبَ الْمَلَكُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ- وَ تَمَّتْ‏ كَلِمَةُ رَبِّكَ‏ صِدْقاً وَ عَدْلًا لا مُبَدِّلَ‏ لِكَلِماتِهِ‏ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ‏ فَإِذَا قَامَ بِالْأَمْرِ رُفِعَ لَهُ فِي كُلِّ بَلْدَةٍ مَنَارٌ يَنْظُرُ مِنْهُ إِلَى أَعْمَالِ الْعِبَادِ. شیخ کلینی، الكافى ج ۱ ص ۳۸۸، فیض کاشانی، الوافی ج ۳ ص ۶۸۹

گويند كه: آن حضرت ميانه بالا و افروخته رو و سفيد بدن و كشيده بينى، و موي هاى او سياه و مجعّد بود، و بر خدّ رويش خال سياهى بود.[1] به روايت امام رضا علیه‌السلام نقش نگين آن حضرت: اللَّه وليّي و عصمتي من خلقه‏ .[2] به روايت معتبر ديگر: أنت ثقتي فاعصمني من النّاس‏ .[3] به روايت ديگر: أنت ثقتي فقني شرّ خلقك‏.[4] به روايت ديگر: ما شاء اللَّه لا قوّة الّا باللَّه أستغفر اللَّه‏.[5]  به روايت ديگر: اللَّه عوني و عصمتي من النّاس، به روايت ديگر: ربّي عصمني من خلقه.[6]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ