بصیرت مداحی

عالم جلیل القدر خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی (ره) به منظور رعایت بهتر و بیشتر شأن اهل بیت علیهم السلام و بهره مندی بهتر از مجالس اهل بیت توصیه های بیست گانه ای به تمامی مداحان و منبریان داشته اند و می‌فرمایند: توصیه هایی بر اهل منبر و روضه خوانهاست كه در كار خويش، امورى را پاس دارند تا در زمره بزرگ شماران شعائرالهى قرار بگيرند و بر ارشاد و هدايت بندگان خدا توفيق يابند.

در زیر ابتدا این توصیه ها به صورت تیتر وار و سپس بطور مشروح خواهد آمد ۱ـ اخلاص و دورى از ريا. ۲ـ راستى و راستگويى. ۳ـ اجتناب و دورى از غنا. ۴ـ اگر مجتهد نيست در زمينه احكام فتوا ندهد. ۵ ـ در ذکر مصائب زیاده روی نکنید (بويژه در غير ايام عاشورا)

سزاوار است حالتهاى روحى مردم را مراعات نمايد و به اندازه اى ذكر مصيبت نمايد كه دلها رميده نشود و گفته ها سست نگردد. مثلا مصيبت هاى بسيار فجيع و دلخراش را بر زبان نياورد. ۶ ـ مصائب و روضه های سخت و دلخراش را نخوانید ۷ـ با نرمى و مدارا رفتار كند كه نرمى در همه كارها اصلى است اساسى و بزرگ. ۸ ـ اسرار آل محمد علیه‌السلام را در منبر فاش نكند اعانت ظالمان نكند. ۹ـ سخنان او باعث اختلاف و فساد در زمین و مايه نشر فتنه نشود.۱۰ـ گناهكاران را مغرور نسازد و مطلبى را كه به فاسقان جرات در كارشان دهد نگويد. ۱۱ـ گناه ها را در انظار مردم سبك و كوچك نشمارد. ۱۲ـ براى سخنان معصومين توجيهات ناسالم و باطل نكند و در آنها تصرفات و تحليل هاى خنك و ركيك ننمايد, چنانچه در روزگار ما رواج دارد. ۱۳ـ اباطيل را ترويج نكند و فاجر و فاسق را مدح ننمايد. ۱۴ـ به هنگام بيان فضايل و مقامات پيامبران وامامان معصوم عليهم الصلوات والسلام مطالبى را نگويد كه (نزد خردمندان ) مايه نقص آنان گردد. ۱۵ـ اگر توان پاسخ نيكو به شبهه هاى عقيدتى را ندارند  وارد آن نشود و اساس دين و عقيده مردم را ويران نسازد. ۱۶ـ قرآن را با رأى خود تفسير نكنند. ۱۷ـ سخن را براى هدف هاى باطل دارز نكند و در وعظ خويش منظور شخصى نداشته باشد. ۱۸ بزرگان دين را سبك نشماريد. ۱۹ـ امر به معروف و نهى از منكر كنید.۲۰ـ مطلبى را كه ذلت امام حسين علیه‌السلام واهل بيت گران مقامش را برساند نگويد.

۱. اخلاص و دورى از ريا: از پيامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم روايت شده است : إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمُ الشِّرْكُ‏ الْأَصْغَرُ قَالُوا وَ مَا الشِّرْكُ‏ الْأَصْغَرُ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ هُوَ الرِّيَاءُ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِذَا جَازَى الْعِبَادَ بِأَعْمَالِهِمْ اذْهَبُوا إِلَى الَّذِينَ كُنْتُمْ تُرَاءُونَ فِي الدُّنْيَا فَانْظُرُوا هَلْ تَجِدُونَ عِنْدَهُمُ الْجَزَاءَ. ( بحارالانوار, ج ۶۹ ص ۳۰۳ ) ترسناكترين چيزى كه از آن بر شما بيم دارم: شرك كوچك است . گفته شد:اى پيامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم شرك كوچك چيست؟ فرمود :[ريا]. سپس فرمود: خدا در روز قيامت كه پاداش بندگان را عطا مى كند به آنان می فرمايد: برويد نزد آنانى كه برايشان ريا كرديد و بنگريد كه پاداش كارهايتان پيش آنان است.

امام صادق علیه‌السلام به عباد بن كثير بصرى فرمود: وَيْلَكَ يَا عَبَّادُ إِيَّاكَ وَ الرِّيَاءَ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَه ( اصول كافى , ج ۲ ص ۲۹۳) واى بر تو اى عباد! از ريا دورى كن. هر كس براى غير خدا كار كند, خدا او را به همان كس واگذارد.

بايسته است: مداح در كار خويش، وجه خداى تعالى و امتثال فرمان او را در نظر بگيرد و اصلاح نفس خود و ارشاد را نردبان رسيدن به متاع و موقعيت دنيايى قرار ندهد كه در صف تبهكارانى درآيد كه رشته كار خويش از دست داده اند و گمان دارند كه خوب كار می‌كنند (آيه ۱۰۴ سوره كهف). مقام اخلاص بسيار والاست و خطرهاى بسيارى هم دارد و خيلى دقيق است و تحصيل آن دشوار از اين روى، طالب آن، بايد تيزبين باشد و نستوه. سزاوار است  مداح آنچه را می‌گويد خود به كار بندد تا چونان چراغى نباشد كه خود را تباه سازد و بسوزد و ديگران را نور و فروغ بخشد.

۲. راستى و راستگويى ( روضه های دروغ نخواندن) :

ازامام ششم علیه‌السلام روايت شده است: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِر) اصول كافى ج ۲ ص ۱۰۴) همانا خداى عز وجل هيچ پيامبرى را نفرستاد, مگر به راستگويى و برگرداندن امانت به امانت گذاران، چه نيك و چه بد

و نيزامام صادق علیه‌السلام فرمود: لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ فَإِنَّ ذَلِكَ شَيْ‏ءٌ قَدِ اعْتَادَهُ فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذَلِكَ وَ لَكِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ حَدِيثِهِ وَ أَدَاءِ أَمَانَتِه ( اصول كافى , ج ۲ ص ۱۰۵) به ركوعها و سجده هاى طولانى افراد, نگاه نكنيد زيرا ممكن است به آن عادت كرده باشند واگر آن را ترك كنند, وحشت كنند بلكه راستگويى و امانتدارى او را بنگر.  بنابراين از سخن دروغ و افترا به خدا و حجتهاى او و علماى دين دورى كن؛ نه بر حديث بيفزا و نه در آن تدليس كن و نه دروغى را  به عنوان زبان حال،  نقل كن.

ازامام باقر علیه‌السلام نقل شده است: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ أَقْفَالًا وَ جَعَلَ مَفَاتِيحَ تِلْكَ الْأَقْفَالِ الشَّرَابَ وَ الْكَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرَاب ( اصول كافى , ج ۲ ص ۳۳۸) البته خدا بر بديها قفل ها زده و كليد آنها را مي خوارگى قرار داد. دروغگويى از شرابخوارى هم بدتراست .

باز می‌فرمايد: إِنَّ الْكَذِبَ هُوَ خَرَابُ الْإِيمَان. ( اصول كافى , ج ۲ ص ۳۳۹) دروغ ايمان را ويران می‌كند.

اميرالمومنين علیه‌السلام فرمود: لَا يَجِدُ عَبْدٌ حَقِيقَةَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَدَعَ الْكَذِبَ جِدَّهُ وَ هَزْلَه. ( بحارالانوار, ج ۶۹ ص ۲۶۲) بنده حقيقت ايمان را نچشد تااين كه دروغ جدى و شوخى را وانهد.

امام سجاد علیه‌السلام فرمود: اتَّقُوا الْكَذِبَ الصَّغِيرَ مِنْهُ وَ الْكَبِيرَ فِي كُلِّ جِدٍّ وَ هَزْلٍ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا كَذَبَ فِي الصَّغِيرِ اجْتَرَأَ عَلَى الْكَبِير( تحف العقول ص ۲۷۸) از دروغ كوچك و بزرگ جدى و شوخى آن پروا گير زيرا آن كه دروغ كوچك را مرتكب شود نسبت به دروغ بزرگ جرات يابد. و سخن آخر اینکه هیچ دروغی بدتر از دروغ بستن به ائمه و روضه و روایت دروغین خواندن نیست و گوینده آن قطعا به هلاکت خواهد رسید.

۳. با هر انگیزه و نیتی و در هر حالی از غنا  اجتناب و دوری کنید: یکی از مهمترین نکاتی که مداحان بزرگوار همواره باید توجه ویـژه به آن داشته باشند پرهیز از خواندن و گوش دادن به سبک های غنا است که گاهی دیده شده عده ای برای انتخاب یک سبـک جدید در مداحی به آهنگ های غنا گوش می‌دهند. مجلسى[ ره] در بحار به نقل از تفسير عياشى ازامام باقر علیه‌السلام روايت می‌كند که راوى گفت: در محضر امام صادق علیه‌السلام بودم؛ مردى به آن حضرت عرض كرد: پدر و مادرم به فدايت من وقتی برای استراحت می‌روم، همسايه اى دارم كه كنيزانى دارد و آواز می‌خوانند و تار می‌زنند، گاهی مواقع  می‌شود كه در آنجا بيشتر می‌نشينم تا به آواز آنان گوش دهم .

حضرت فرمود: اين كار را مكن مرد گفت: با پاى خود كه به سراغ آن نمى روم ، بلكه بطوراتفاقی ، به گوشم می‌خورد. امام علیه‌السلام فرمود: مگر نشنيدى خداوند، می‌فرمايد: إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلا. ( سوره اسراء, آيه ۳۶ )

آن مرد گفت: چرا، به خدا سوگند، گويا تا كنون اين آيه قرآن را از هيچ كس نشنيده ام. به خواست خدا اين كار را نخواهم كرد و از آن استغفار می‌كنم و از خدا آمرزش می‌طلبم .

حضرت فرمود: بلند شو و برو غسل كن تا می‌توانى نماز بگذار, زيرا به گناه بزرگى اشتـغال داشته اى .اگر بر همان حال می‌مـُردى، بدترين حالت را داشتى خدا را سپاس گوى، توبه كن از آنچه او را ناگوار است زيرا آنچه را خدا مكروه می‌دارد زشت و قبيـح است. زشتي ها را به اهلش واگذار زيرا هر كارى را اهلى باشد( تفسير عياشى , ج ۲.۲۹۲ )