کتاب

موضوع و محتوای فرحة الغرى: همانگونه كه از نام کتاب فرحةالغرى فى تعيين قبر اميرالمؤمنين على بن ابى ‏طالب علیه‌السلام فى النجف  پيداست این کتاب درباره تثبيت مكان دفن اميرالمؤمنين على علیه‌السلام در نجف اشرف تأليف شده است. نويسنده آن عبد الكريم بن احمد حلّى (م ۶۹۳ هجری-) يكى از خاندان ابن طاووس است. نام كتاب را فرحة الغري بصرحة القري نيز گفته‏اند.

كتاب شامل دو مقدمه و پانزده فصل است. مقدمه اول در دلايل عقلى بر وجود مرقد امام در نجف و مقدمه دوم در مورد علت مخفى شدن قبر آن حضرت است. مؤلف براى احاديث نبوى و روايات هر يك از ائمه بابى مستقل قرار داده و در آن روايات دال بر وجود مرقد در نجف را نقل نموده است. پس از آن در سه باب سخنان زيد بن على و هارون الرشيد و منصور عباسى و عده‏اى از بنى هاشم و علما را در اين موضوع آورده است. باب پانزدهم به معجزات و كرامات مرقد مطهر آن امام بزرگوار اختصاص دارد.

تلخيصى از اين كتاب توسط علامه حلى (م  ۷۲۶) با نام «الدلائل البرهانية في تصحيح الحضرة الغروية » منتشر شده و تلخيص ديگرى با نام «حد الغري» وجود دارد. ترجمه فارسى فرحة الغرى نيز به قلم علامه مجلسى انجام و منتشر شده است.

در چاپ سال ۱۳۱۱ اين كتاب، يك باب به عنوان نوادر معجزات به كتاب افزوده شده كه متن آن را ملا باقر شوشترى از خرائج قطب راوندى آورده ولى در چاپ كنونى موجود نيست. در پايان آن هم رساله‏ اى درباره دختران پيامبر(ص) آمده است.

انگيزه تأليف‏ کتاب فرحة الغرى: مؤلف در مقدمه كوتاه و به عبارتى خطبه كتاب، انگيزه و علت تأليف اين كتاب را بيان نكرده است ولى دو دليل براى تأليف چنين كتابى مى ‏توان بيان كرد: نخست آنكه فاصله دفن على علیه‌السلام در بيرون كوفه تا زمان آشكار شدنش كه به يك قرن مى‏ رسد سبب شده است ابن طاووس براى توضيح و توجيه اين فاصله و استدلال بر آنكه قبر شريف در آنجاست، به اين تأليف دست بزند. دليل مهم‏تر و اصلى را بايستى شبهه و برخى گزارش‏هاى تاريخى نادر دانست كه قبر آن حضرت را در جايى ديگر مى ‏داند و بى‏ ترديد مؤلف با توجه به اين شبهه دست به تدوين و جمع‏آورى روايات زده است.

روش تأليف‏ کتاب فرحة الغرى: ابن طاووس تمام روايات را با ذكر سلسله سند آورده و طريق خودش را به راويان حديث ذكر كرده است. اين روايات در واقع گزارش‏هايى تاريخى است كه نشان دهنده پيش‏گويى رسول خدا يا تأييد يا زيارت ائمه نسبت به مرقد اميرالمؤمنين علیه‌السلام در محل كنونى است كه به غرى نام بردار بوده است.

جایگاه، شخصیت و زندگانی سيد عبدالكريم بن طاووس‏:

سيد غياث الدين، عبدالكريم بن احمد بن موسى بن طاووس حلى در سال ۶۴۸ هجرى در شهر كربلا متولد شد. او پس از مدتى عازم حله شد و دوران نوجوانى خود را در حله سپرى كرد. سيد پس از چند سال براى كسب علم و استفاده از بزرگان عراق رو به بغداد نمود و تا اواخر عمر خويش در بغداد به تحصيل و تدريس پرداخت. در مورد شخصيت سيد عبدالكريم، هم ‏شاگردى او، ابن داود حلى در رجال خود چنين مى‏گويد: من و او از كودكى با هم بوديم. در اخلاق و معاشرت نمونه بود و در هوش و ذكاوت و قدرت حافظه كسى را مانند او نديده‏ام. در مدت كوتاهى در حالى كه يازده سال داشت حافظ قرآن شد. در چهار سالگى و در مدت ۴۰ روز خواندن و نوشتن را آموخت و از استاد بى ‏نياز گشت. او نه تنها فقيه، بلكه شاعر و نسّابه و اديب هم بود.

خاندان‏ سيد عبدالكريم بن طاووس‏: سيد عبدالكريم فرزند سيد احمد بن طاووس و برادر زاده سيد على بن طاووس صاحب کتب لهوف؛ إقبال الأعمال و ... است. خاندان ابن طاووس در درجه‏اى از شهرت و اعتبارند كه نيازى به بيان ندارند. اين بزرگواران نه تنها از نظر علم و دانش، كه از حيث تقوا و زهد و سير و سلوك الى الله زبانزد خاص و عام مى‏باشند.

از جمله فرزندان او مى ‏توان به «سيد محمد» اشاره كرد كه در سال ۶۷۰ هجرى در بغداد به دنيا آمد. «سيد على»، فرزند ديگر اوست كه از علماى بزرگ بوده و سيد عبدالحميد بن فخار بن معدّ در اجازه خود به سيد عبدالكريم، به او نيز اجازه نقل روايت داده و از او تعريف كرده است. خانه عبدالکریم  پيوسته محل تجمع بزرگان و علما و اشراف بود و محافل علمى برگزار مى ‏كرد.

منصب نقابت سيد عبدالكريم بن طاووس‏: از جمله افتخارات آل طاووس منصب شريف نقابت است. نقيب به كسى گفته مى ‏شد كه در عين داشتن اجتهاد و علم و دانش فراوان، از تقواى بالايى نيز برخوردار بود و وظيفه او رسيدگى به امور تمامى سادات بود، به طورى كه قضاوت در دعواها و سركشى به مستمندان و سرپرستى ايتام و بى‏ سرپرستان، همه به عهده او قرار داشت.اين منصب در دوران عباسى بعد از منصب خلافت مهمترين منصب بود. نقابت در اين خاندان از ابو عبدالله محمد، كه ملقب به طاووس بود، شروع شد و تا چندين نسل ادامه داشت. سيد على بن موسى، يكى از افتخارات خويش را داشتن اين منصب مى‏داند با آنكه پيشنهادهايى نظير وزارت و صدارت را از حكومت وقت به هيچ وجه قبول نكرد.

اساتيد سيد عبدالكريم بن طاووس‏: سيد غياث الدين در محضر بسيارى از بزرگان عصر خويش شاگردى نمود تا آنكه خود استادى توانمند گشت. از جمله اساتيد او عبارتند از:

۱ - پدرش احمد بن موسى بن طاووس‏

۲ - عموى بزرگوارش على بن موسى بن طاووس‏

۳ - شيخ حسن بن محمد بن حسين بن طحال‏

۴ - محقق حلى‏

۵ - خواجه نصير الدين طوسى‏

۶ - يحيى بن سعيد قمى‏

۷ - ابن جهم حلى، معروف به مفيد

۸ - سيد عبدالحميد بن فخار بن معد موسوى‏

شاگردان‏ سيد عبدالكريم بن طاووس‏: از جمله پرورش يافتگان در مكتب او مى‏ توان به: ۱ - احمد بن داود حلى‏  ۲ - عبدالصمد بن ابى الجيش حنبلى‏ ۳ - شيخ على بن حسين بن حماد ليثى،  اشاره نمود.

تأليفات‏ سيد عبدالكريم بن طاووس‏: متأسفانه از تأليفات سيد عبدالكريم تنها از دو عنوان اطلاع داريم:

۱ - فرحة الغري بصرحة القرى، كتاب حاضر در برنامه.

۲ - الشمل المنظوم في مصنفي العلوم‏

وفات‏ سيد عبدالكريم بن طاووس‏: سيد عبدالكريم در سال ۶۹۳ هجرى در شهر كاظمين وفات يافت. بدن شريف او را به نجف منتقل نموده و در كنار بارگاه ملكوتى امام اول شيعيان امير المؤمنين على علیه‌السلام به خاك سپردند.

البته در تاريخ حله چنين آمده كه: سيد عبدالكريم در حله وفات يافت و قبر او نيز در نزديكى قبر عمويش سيد على بن طاووس قرار دارد.