کتاب

موضوع دُرر السمط فى خبر السبط:

كتاب حاضر اثرى ادبى و نظم‏گونه درباره خمسه طيبه و فضايل آنان است. در بخش‏هايى از كتاب نيز به رد امويان پرداخته مى ‏شود. كتاب ابن ابار امتداد روش برخى نويسندگان اندلسى در ادبيات است چنانكه نمونه چنين آثارى در مرثيه و گريه بر اهل بيت (ع) در آن ديارپيشينه‏اى داشته است. كتاب درر بيش از آنكه اثرى تاريخى و علمى باشد، جنبه ادبى دارد و نثر آن، خواننده را از توجه به متن مطالب باز مى ‏دارد.

فصل‏هاى كتاب بدون تفكيك مشخصى پى در پى آمده و در هر فصل به يك موضوع يا يك شخص پرداخته است.

هر چند ارجاع و اشاره‏اى به منابع حديثى و تاريخى در اين كتاب وجود ندارد ليكن اعتماد مؤلف بر منابع مشهور اهل سنت مانند سيره ابن هشام، طبقات ابن سعد، تاريخ طبرى، مروج الذهب و عقد الفريد است. محقق كتاب علاوه بر اينكه در مقدمه به اين موارد اشاره كرده است، در پاورقى‏ها نيز به تفصيل مطالب را مستند كرده و به منبع آن توجه مى ‏دهد. همچنين در مقدمه كتاب، مطالبى ارزشمند درباره تشيع اندلس و اينكه كتاب ابن ابار چه اندازه منعكس كننده تشيع در اين منطقه است،بحث مى‏ شود.

هر چند برخى مؤلف را شيعه قلمداد كرده اند ليكن مطالب درر السمط، با اعتقادات شيعى سازگار نيست؛ زيرا در آن از خلفاى نخست تجليل شده، على(ع) چهارمين آنان دانسته شده و درباره ايمان ابوطالب همانند اهل سنت اظهار نظر شده است. در مجموع كتاب درر تصويرى از تقابل بنى هاشم و بنى اميه است كه در قالب ادبياتى پيچيده تنظيم شده است.

جایگاه ؛ شخصیت و زندگانی ابن ابار

ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن ابى‏بكر قضاعى مشهور به ابن ابار اندلسى اديب، محدث و مورخ اندلسى است. او به سال 595 ق در بلنسيه از شهرهاى اندلس متولد شد و در سال 658 در تونس به قتل رسيد. او پيش از سن بيست سالگى سمت كتابت را براى يكى از واليان بلنسيه عهده ‏دار شد كه نشان‏دهنده استعداد ادبى اوست. مدتى نيز سمت قضاوت دانيه را بر عهده داشت. از ديگر مسؤليت‏ هاى سياسى وى سفارت و رايزنى ميان حاكمان منطقه بود.

عصرى كه ابن ابار در اندلس مى زيست دوران ضعف اندلس در برابر مهاجمان مسيحى و عصر درگيرى ميان اسلام و مسيحيت به شمار مى رود به گونه اى كه به مرور شهرهاى اندلس يكى پس از ديگرى از دست مسلمانان خارج گشت و مسلمانان از محل استقرار خويش طرد شده و به سوى افريقا كوچ مى كردند. ابن ابار پس از سقوط بلنسيه با خانواده خويش در سال 636 روى به تونس نهاد و در آنجا زيست و در دربار حفصيان تونس عهده دار مشاغل دبيرى شد.

برخى مشايخ او عبارتند از: ابوعبدالله سرقسطى، ابن ابى ‏زاهر، ابوعبدالله بكرى كه در اين ميان بيشترين تأثير را از ابوالربيع كلاعى داشته است.

ابن ابار در علوم مختلف تأليفاتى داشته كه تا 50 اثر شمرده‏ اند. مانند: الحلة السيراء، تحفة القادم، التكمله، المعجم فى اصحاب ابى‏على الصدفى و دُرر السمط فى خبر السبط.

با آنكه برخى ابن ابار را شيعه دانسته‏اند،ليكن از آثار او پيداست كه تشيع او جز به معناى دوستى اهل بيت(ع) نيست. وى در كتاب درر، على(ع) را چهارمين خليفه مى‏ داند و از خلفاى نخست تجليل مى‏ كند. البته محبت وافر او به اهل بيت پيامبر و شخص اميرمؤمنان و دشمنى‏ اش نسبت به بنى‏اميه نيز آشكار است. ابن ابار در سال 658 در تونس از دنيا رفت.